(Sojabohne (f), Fr. Soja (m), Ing. Soybean, soya-bean) 1-1,5 m boyunda, kismen sarilici, dallanmis, bir yillik, Cin ve Japonya’da genis olcude zirÂati yapilan, besin degeri bakimindan hayli onemi olan bir bitki. Bitkinin yapraklari uc yaprakcikli, yaprakciklar oval sekilli ve sivri ucludur. Cicekler sarimsi veya menekse renklidir. Meyveleri biraz kivrik, tuylu ve 2-5 tohumludur. Tohumlar kure seklinde, beyaz renkli olup, bir yaninda siyah bir leke vardir.
Kullanildigi yerler: Cin’de bes bin seneden beri soya, gerek gid maddesi olarak gerekse cesitli urunlerin eldesinde kullanilmaktadir. Gunumuzde de basta Amerika olmak uzere cesitli ulkelerde tuketilmektedir. Kismen soya unundan yapilmis ekmekle, soya yagindan yapilmis tereyagi bircok sofrada kabul gormektedir. Soya filizleriyle suslenmis yesil salata cok miktarda C vitamini ihtiv etmektedir. Bu sÂyede bircok memlekette tÂze sebze ve meyve noksanligindan dolayi meydana cikan “Saurvy hastaligi”ni onlemektedir. Soya fasulyesi, B1 ve B2 vitaminleriyle E ve K vitaminlerini ihtiv eder. Bilhassa “Pelegra hastaligi”na karsi “Niacin” maddesince zengindir. Insan vucûdunun hergun sarf etmeye mecbur kaldigi mÂdenî tuzlar bakimindan da fevkalÂde zengin bir gidÂdir. Kemiklerin tesekkulunde buyuk bir rol oynayan “kalsiyum” soya fasulyesinde sute nispeten iki mislidir. Buna ilÂveten bol miktarda fosfor, demir, bakir, manganez, potasyum ve sodyum ihtiv eder. Soya fasulyesi, vucûdumuzun muhtac oldugu protein bakimindan da en zengin ve mukemmel bir gid maddesidir. 453 gramlik soya ununda 31 yumurtanin, 6 buyuk sise sutun veya 900 gramlik kemiksiz etin ihtiv ettigi kadar protein bulundugu laboratuvar deneyleriyle tespit edilmistir. Gelistirilen tekniklerle gunumuzde soya fasulyesinden fevkalÂde nefis, temiz, krem renginde un elde edilmektedir. Bu un bilhassa pasta, biskuvi, kurabiye, dondurma, sekerleme îmÂlÂtinda buyuk miktarda kullanilmakta, bebek mamalarinda da buyuk ragbet gormektedir. Yari yariya soya unundan yapilmis makarnalar, sehriyeler, hamur tatlilari, cesitli ulke sofralarini suslemeye devam etmektedir. Soya fasulyesi hem insanlar hem de ciftlik hayvanlari icin cok besleyici bir gid maddesidir. Soya yagi bircok Âilein seve seve salata yagi ve kizartma yagi olarak kullandigi bir madde hÂlini almistir. Esas îtibÂriyla soya yagi boyacilikta ve cila yapmakta kullanilmaktadir. Soya fasulyesi kirmalari da hayvan gidÂlari arasinda muhim bir mevki isgal etmektedir. Amerika’da bÂzi universiteler soya fasulyesinin suyunu bir nevi sut gibi kullanmakta, bundan peynir elde etmektedir. Hayvan beslenmesinin guc oldugu memleketlerde sut yerine bu fasulye suyunun kullanilmasi tesvik edilmektedir. HÂlen uretilen soya yaginin yuzde 85’ini Amerikalilar insan yiyecekleri arasinda kullanmakta, kalanini da boyacilikta, cil yapmakta, sabun îmÂlÂtinda sarf etmektedirler. Sari altin, hatta asrin bitkisi olarak da adlandirilan soyanin pekcok kullanma alani vardir. Bunlarin baslicalari; sut, yogurt, peynir, dondurma, dondurma kulahi, pasta, hayvan yemi, yesil gubre, ilÂc, boya, kÂgit, kemiksiz et, kahve, salca, sabun, plastik maddeler, lastik, alkol, yag, margarin, soya unu, ekmek, makarna, tarhana, leblebi, cocuk mamasi vb.dir.
alıntıdır