(Eucalyptusbaum / Heberbaum / Eucalyptus / Okaliptus / Sitma agaci) Haziran-temmuz aylari arasinda, mor renkli cicekler acan buyuk agaclardir. Yaprak sekli bitkinin yasina gore degisir. Genclerde sapsiz, oval, acik yesil; yaslilarda ise uzunca sapli, orak seklinde, derimsi ve koyu yesildir. Cicekler morumsu kirmizi renkte olup, her bir yapragin koltugunda birkaci bir arada bulunur. Meyve kucuk ve cok miktarda tohum tasiyan oval sekilli bir kapsuldur. Ana vatani Avustralya olan bu agac, halk arasinda sitma ve kinin agaci olarak da taninmaktadir.
Anadolu’ya ilk defÂ, Mugla vilÂyetinin Fethiye kazÂsinda Dalaman’da bir ciftlik kuran Misir Hidivi Abbas Hilmi Pasa tarafindan, sus agaci olarak sokulmustur. Diger taraftan Mersin-Adana demiryolu ugragindaki istasyonlarda 1886 yilinda Fransizlar tarafindan istasyon agaci olarak kullanilmistir. 1830’a dogru Avustralya’dan Italya’ya getirilen cesitli cins okaliptuslerin kis olmasi dolayisiyla cogunlugu kurudugundan bu agacin yumusak iklimde yasamadigi kanaatine varildi. 1852’de Cezayir’de tekrar denendi. Daha sonra da Kuzey Afrika ve Guney Avrupa’da denenerek sicak mintikalarda yetisecegi anlasilmistir. 1893’te, Osmanli Devleti idÂresinde bulunan Suriye’de M.H. Morel, Beyrut’taki mÂlikÂnesinde cok miktarda okaliptus yetistirmis ve bu mÂlikÂnesine LÂtince olarak “Vill Eucalypta (Okaliptus Kosku) adini vermistir. Cok miktarda okaliptus bugun Afrika, Avrupa, Asya sicak iklimlerinde yetistirilerek, iktisÂdî, sihhî maksatlarla dunyÂnin her kitasinda uretilmekte ve gun gectikce de ragbet bulmaktadir. Okaliptus agaclari, cok yuksek olan kÂbiliyeti, fazla miktarda toprak suyunu alip havaya vermesi sÂyesinde bataklik yerlerin kurutulmasinda insanliga olan hizmetlerinin taninmasini muteakip, yalniz Avustralya’da olan gelisme alani kisa bir zamanda cok genislemistir. Bir okaliptus agacinin yilda ortalama 250 ton suyu alip havaya verdigi tecrubelerle anlasilmistir. 1938’den beri, yurdumuzun guney batakliklarinda da yetistirilmesine buyuk onem verildi ve kisa zamanda cok umit verici neticeler alindi. Tarsus’un Karabucak batakliginin kurutulmasiyla bolgede, sitma hastaliginin yayilmasinda onemli rol oynayan sivrisinegin nesli kesildi.
Cesitleri: Yuzden fazla cesidi olmakla birlikte, taninmis ve onemli cesitlerinden bÂzilari sunlardir:
1. Eucalyptus alpina
2. Eucalyptus amplifolia
3. Eucalyptus amgydalina
4. Eucalyptus andreana
5. Eucalyptus calophylla
6. Eucalyptus citriodora
7. Eucalyptus cocciféra
8. Eucalyptus cordata
9. Eucalyptus cornuta
10. Eucalyptus cosmophylla
11. Eucalyptus diversicolor (Collossea)
12. Eucalyptus globulus
13. Eucalyptus gomphocephala
14. Eucalyptus leucoxilon
15. Eucalyptus robusta
16. Eucalyptus rostrata
17. Eucalyptus viminali
18. Eucalyptus longifolia.
DunyÂnin bircok yerinde, bilhassa Brezilya’da, Kuzey Afrika veGuney Avrupa’da, Dogu ve Bati Asya’da bir zaman sitma sacarak insanlari olume surukleyen korkunc batakliklar, bugun okaliptus agacinin golgesinde saglik ve varlik kaynagi olmustur. Okaliptuslar, batakligi kurutarak etrafini da tarima elverisli hÂle getirmektedir. Okaliptus ormanlari, hava tesirlerini yumusatarak buyuk ruzgÂrlara mÂni olurlar, bitkilere zararli olan toz ve dumanlari tutarlar, firtina ve dolu zararlarini kismen onlerler. Uc yasindan buyuk olan ormanlardaki cayir ve ot miktari da buyuk olcude oldugundan, hayvanlarda verimi arttirmaktadir. Ayrica aricilikta da buyuk faydalari gorulmustur. Ilk yillarda, aralarina misir ekilerek degerlendirilebilir. Yurdun guneyinde kurulan okaliptus ormanlarindan, buyuk olcude yakacak temin edilmektedir.
Kullanildigi yerler: TÂze yapraklarinin su buhari ile distillenmesi sûretiyle elde edilen okaliptus, muhtelif cila, kafuru, cam sakizi ve zamk, yine bir nevi vernik olan kokulu recine îmÂlinde kullanilmaktadir. Halk hekimliginde, ozellikle solunum yolu hastaliklarinda tercih edilir. Oksurugu keser, bogaz ve burun iltihaplarini giderir. Idrar yollarini temizler. HÂricen deri uzerine surulmek sûretiyle antiseptik olarak da kullanilir. Okaliptus yapraklari dogrudan dogruya kaynatilarak kullanildigi gibi, yaginin tipta da pekcok faydalari vardir. IlÂc olarak veya kaynatma ile bugu, koku hÂlinde de kullanilir. Yapraklar nefes darligi, kabiz, balgam sokturucu olarak, hasere sokmalarina, her nevî ateslenmeye, nezle, nevralji, bronsit, romatizma, seker, uremi gibi hastaliklarda, yag veya eksitilerek sirke, toz sabun, pudra ve mÂcun seklinde kullanilir. Ayrica okaliptus kabuklarindan, kino recinesi adi verilen ve icinde bol miktarda tanen bulunan bir madde, kuru damitim yoluyla elde edilmektedir. Yine okaliptus odununun kuru damitimiyla elde edilen diger urunler; 100 kilo odundan; 25-27 kilo komur, 7 kilo asit asetik, 2 kilo alkol metilen, 3 kilo katran elde edilebilir.
alıntıdır