Beyaz cay, siyah ve yeşil cayla aynı bitkinin (Camellia Sinensis) yapraklarından uretilmektedir. Siyah cayla yeşil cay, toplanan cay yapraklarının işlenme tekniği, beyaz cay ise hem secilen yapraklar hem de bu yaprakların işlenme şekli bakımından bibirlerinden ayrılır. Beyaz cay icin cay bitkisinin henuz tam olarak olgunlaşmamış, acılmamış yaprakları toplanır. Bu yapraklar beyaz tuylerle kaplıdır ve beyaz cayın adı bu tuylerden gelmektedir. Her ne kadar bu 3 cay aynı bitkiden uretilse de tatları oldukca farklıdır. Siyah cayın sert tadı, yeşil cayda hafif ve bitkisel bir tada donuşur. Beyaz cay ise bu iki caydan daha hafif bir aromaya sahiptir ve yumuşak icimlidir.
Beyaz Cay Ceşitleri
Beyaz cay, uretildiği bolgeye ve uretiminde kullanılan yaprakların harmanına gore farklı isimlerle anılır. En kaliteli beyaz cay, “gumuş iğne – silver needle” olarak adlandırılan beyaz caydır. Gumuş iğne beyaz cay, Cin’nin Fujian bolgesinde yetiştirilen, tamamen acılmamış cay yapraklarından uretilir ve adını yaprakların rengiyle şeklinden alır. “White peony – beyaz şakayık” beyaz cay ise acılmamış yapraklarla normal yaprakların harmanlanması yoluyla elde edilir. Bu cayın Cince adı “Bai Mu Dan”dır. Darjeeling beyaz cay Hindistan’da, Ceylon beyaz cay ise Sri Lanka’da uretilen beyaz caydır. Her iki cay da genellikle diğer cay yaprakları ile karıştırılır ve renkleri farklıdır.
Cin Beyaz Cayları: Bai Hao Yinzhen (Silver needle), Bai Mu Dan (White Peony), Gong Mei, Shou Mei.
Diğer Beyaz Caylar: Ceylon White (Sri Lanka beyaz cayı), Darjeeling White (Hindistan beyaz cayı), Assam White (Hindistan, Assam Eyaletinde uretilen beyaz cay), African White (Malawi ve Kenya’da uretilen beyaz cay), White Puerh Cayı (Cin, Yunnan Bolgesinde uretilen beyaz cay)
Beyaz Cayın İşlenmesi
Beyaz tuylerle kaplı tomurcuklar toplandıktan sonra fazla suyu bırakmaları icin, duşuk ısıda bekletilir ve kurumaya bırakılır. Siyah cay veya yeşil caydan daha az işleme tabi tutulmasına karşın beyaz cay uretimi pek kolay değildir. Cunku doğru yaprakların doğru zamanda toplanması ve yaprakların tam olarak kuruması icin uygun hava koşullarının yakalanması onemlidir ve her zaman bu koşulları yakalamak mumkun olmayabilir. En kaliteli beyaz cay yaprakları, her yıl ilkbaharda sadece 3-5 gun boyunca toplanabilmektedir.
Beyaz Cayın Faydaları
Beyaz cayın son yıllarda bu kadar populer olmasının, hatta yeşil cayın “faydalı bitkisel caylar” kategorisindeki liderlik tahtını sallamasının asıl nedeni uretiminde kullanılan tekniktir. Beyaz cay icin toplanan cay yaprakları işlenirken cok az okside olduğundan, yeşil caya oranla daha fazla antioksidan icerir. Yeşil cay ile beyaz cayın faydaları aşağı yukarı aynıdır, ancak yuksek antioksidan iceriği beyaz cayı “faydalı caylar” listesinde bir kac basamak yukarı taşımaktadır.
Kanser: Oregon Eyalet Universitesi tarafından yapılan bir calışmaya gore beyaz cayda bulunan kateşinler, kanserli hucre oluşumunu onleyerek kanserli tumorlerin buyumesini yavaşlatabiliyor. Yine aynı raporda yer alan bilgilere gore duzenli beyaz cay icmek karaciğer, cilt, goğus, kolon, prostat, akciğer, yemek borusu, pankreas, mide ve yumurtalık kanseri riskini azaltabiliyor. Amerikan Kanser Derneği ise beyaz cayı meme kanseri atlatmış kişilere kanserin nuksetmesini onlemek icin tavsiye ediyor.
Kalp Sağlığı: 2001 yılında Amerikan Epidemiyoloji Dergisi’nde yayınlanan bir araştırmaya gore, beyaz cay icmek kalp hastalıkları riskini duşuruyor. Bunun nedeni olarak, beyaz cayda bulunan kateşinlerin damarları genişleterek tansiyonu (kan basıncını) duşurmesi ve vucut genelinde kan akışını iyileştirmesi gosteriliyor. Beyaz cay bu noktada yeşil ve siyah caya gore bir adım onde cunku “kateşinler” bakımından daha zengin.
Cilt: Serbest radikallerin sayısı arttığında oksidadif stres oranı yukselir ve cilt hucreleri de dahil olmak uzere tum hucrelerde yapısal tahribat meydana gelebilir. Beyaz cayda bulunan antioksidanlar, vucutta bulunan serbest radikallere karşı koruma sağlayarak oksidatif stresi onluyor ve bunun ciltteki olumsuz etkilerini engelliyor. 2003 yılında yapılan bir diğer araştırmada ise beyaz cayı cilt uzerinde kullanmanın, guneşin zararlı ışınlarının cilt hucrelerinde yarattığı hasarı en aza indirdiği ve yaşlanmanın ciltteki belirtilerini geciktirdiği sonucu elde edilmiş.
Kilo Verme: “Uluslararası Obezite Dergisi” tarafından yayınlanan bir araştırmaya gore beyaz cay icerdiği polifenoller ve kafein ile kilo vermeye yardımcı oluyor. Beyaz cayın kilo vermedeki etkisi uzerine yapılan bir başka araştırma sonucları ise “Beslenme ve Metabolizma” adlı dergide yer alıyor. Bu araştırmaya gore beyaz cayda bulunan “epigallocatechin-3-gallat” adlı polifenol, yağ hucresi oluşumunu baskılıyor ve vucutta yağ birikimini onluyor. Kafein ise metabolizmayı hızlandırarak gun icinde yakılan kalori miktarını arttırarak kilo vermeye yardımcı oluyor.
Beyaz Cay Nasıl Hazırlanır?
“Beyaz cay nasıl demlenir?” sorusunun cevabından once, beyaz cay secerken dikkat etmeniz gerekenler konusunda bir kac bilgi vereyim. Yukarıda da belirttiğim gibi aktarlarda veya beyaz cay satışı yapan dukkanlarda farklı beyaz cay ceşitleri bulabilirsiniz. En kaliteli ve pahalı beyaz cay, Cin’nin Fujian bolgesinde yetişen cay bitkilerinden elde edilen gumuş iğne (silver needle) beyaz caydır. Gumuş iğne beyaz cay yaprakları, adından da anlaşılacağı gibi henuz acmamış, ince ve beyaz tuylerle kaplı, gumuşe calan yeşil renktedir. Yukarıdaki fotoğraf galerisinde bu beyaz cayın neye benzediğini gorebilirsiniz. Diğer beyaz cay ceşitleri ise acılmış ve acılmamış yaprakların harmanlanmasından uretilmektedir. Bazı markalarda gul, yeşil cay veya yasemin ile karıştırılmış beyaz caylar bulabilirsiniz.
Satın aldığınız beyaz cayın hava gecirmez bir pakette olmasına dikkat edin cunku beyaz cayın raf omru diğer caylardan daha kısadır. Havayla temas ettikten sonra en fazla 4-5 ay icinde tuketilmelidir. Eğer ilk defa beyaz cay alacaksanız once denemek icin az miktarda alın. Cayın tadı hoşunuza giderse ve tazeyse aynı yerden tekrar alabilirsiniz.
Beyaz cayı demlerken dikkat edilmesi gereken en onemli kural, suyun sıcaklığının 70-75 derece arasında olmasıdır. Yani suyu ocaktan alır almaz, kaynar haldeyken beyaz cay yapraklarının uzerine dokmeyin. Kaynamış suyu, ocağı kapattıktan sonra 5-7 dakika kadar bekletin ve oyle kullanın. Kaynar su, cay yapraklarının haşlanmasına ve cayın tadının acılaşmasına neden olur. 1 buyuk bardak cay icin 2 cay kaşığı beyaz cay yeterli olacaktır.
Suyu beyaz cay yapraklarının bulunduğu bardağa doktukten sonra 7-10 dakika kadar demleyebilirsiniz. Suyun sıcaklığı ne kadar duşukse, demleme suresini o kadar uzatın. Yani 50-60 derecelik bir su icin 11-13 dakika demleme suresi gerekir. Kullanılan cay miktarını ve demleme suresini ağız tadınıza gore değiştirebilirsiniz ama kaynar su kullanmamaya dikkat edin.
Beyaz cay hafif aromalı ve yumuşak icimli olduğu icin sade olarak tuketilebilir. Tatlandırmak isterseniz sut, limon veya şeker kullanabilirsiniz.
Beyaz Cayın Yan Etkileri
Beyaz cay, yeşil cay ve siyah caya oranla daha az kafein icerir ancak “kafeinsiz” değildir. 250 ml beyaz cay 30 – 55 mg arası kafein icerir. Bu nedenle gebelik ve emzirme doneminde icilmesi onerilmez. Fazla tuketimi carpıntı, yuksek tansiyon, mide bulantısı, kusma ve uykusuzluğa neden olabilir. Kafeinin depresyon belirtilerini şiddetlendirdiği ve kaygıyı arttırdığı bilinmektedir.