Cocuklarımıza Oyun ve Oyuncak Secerken Dikkat Etmemiz Gereken Noktalar
Oyun, cocuğun fiziksel, zihinsel, dil ve sosyal kapasitesinin gelişmesine fırsat vererek toplum icindeki sosyal rolunun, ozdeşiminin ve kendini diğer bireylerden ayıran ozelliklerin farkına varmasını sağlar. Cocuk oyun sırasında kendisini ve cevresiyle ilgili bilgileri ifade etme olanağı bulur.
Oyun, cocuğa kurallara uymayı, sorumluluk almayı, işbirliğini ve diğer insanlara saygılı olmayı oğretir. Ayrıca girişimci olma, tehlikeyi goze alma, karar verme ve problem cozme yeteneğinin gelişmesine yardımcı olan onemli bir unsurdur. Bunların yanı sıra, oyun sırasında cocuğun kendisine guvenini geliştirme, duygusal ve sosyal ihtiyaclarını karşılamada, kendi kendine yeterli olabilme gibi nitelikler kazandırır.
Cocuğun benlik gelişiminde ve sosyalizasyonunda oyun etkili bir gelişimsel surectir.
Oyun, cocuğun dikkatinin yoğunlaştırılması ve bunun surdurulmesine olanak sağlar. Oyun sırasında dikkatini bir noktaya toplama deneyimleri yapan cocuk bunu gunluk yaşantısına da aktaracaktır.
Oyun oynayan cocuk, zaman ve mekan kavramlarına ait bilgileri cok doğal bir ortam icinde oğrenir. Grup oyunlarında bekleme, devam etme, başlama, bitirme, gibi durumlar zaman kavramının yaşam icinde ozumlenmesini sağlar. Ayrıca, bahcede, sınıfta değişik koşelerde yapılan etkinlikler de mekan kavramının gelişimini destekleyici niteliktedir. Bunların yanı sıra, cocuk oyun icinde oyun materyallerini değişik durumlarda kullanarak, renkleri birbirine karıştırarak, nesneleri bir kaba doldurup boşaltarak materyallerin niteliksel ve niceliksel ozellikleri hakkında bilgi edinir.
Oyun Tercihini Etkileyen Faktorler

Oyun gelişimini etkileyen faktorler( yaş, sosyoekonomik duzey) aynı zamanda oyun tercihini de etkilemektedir. Bunlardan başka cevre duzenlemesi, materyal secimi, eğitimcinin fonksiyonu, cocuğun oyun tercihini etkileyen diğer faktorlerdir.
Cevre Duzenlemesi ve Materyal Secimi
Oyun, doğal, planlanmamış ve acıkca yapılandırılmamış etkinliklerse de, oyun aracılığıyla rastlantısal ve planlanmış oğrenmenin oluşması icin, cocuğun yararlanabileceği şekilde cevrenin organizasyonu ve uygun materyal secimi iceren bir hazırlığın yapılması gereklidir.
Oyun ortamı cocuğun guven duyabileceği ve kolayca maniple edebileceği şekilde duzenlenmelidir. Cocuğun yetenekleri ilgileri ve gelişim duzeyi doğrultusunda, fizik ve zihin gucunu geliştirebilecek bir duzenleme yapılmalıdır. Cocuğun kapasitesi gozonunde bulundurularak ne aşırı uyarıcı yuklu, ne de potansiyelini kullanabileceğinden az uyarıcılı olmalıdır.
2.Cocuğa Ait Ozellikler
Cocuklar, kendi kendilerine oynarken ya da arkadaşlarıyla oynarken, YAŞ ve CİNSİYET' leriyle ilişkili olarak, zihin, fizik ozelliklerine gore oyuncak secerler. Cocuklar cinsel kimliklerinin bilincine vardıkları dort yaşından itibaren cinsiyet tipli oyuncakları secerler.
Oyun gelişimini etkileyen faktorler;
1 - Yaş: Cocuğun yaşı, oynanan oyun tipini etkileyen en onemli faktordur. Oyun, dil, zihin, sosyal ve motor gelişim ozelliklerinin yansıtıldığı bir aktivitedir. Dolayısıyla oyun, cocuğun yaşına paralel olarak bir değişim ve gelişim gostermektedir. Oyun oynama surecinde cocuk, sosyal bir birey olarak tek başına oyundan, sosyalize olmuş oyuna doğru bir geciş sergiler.
2 - Cinsiyet: Kız ve erkek cocukları aynı gelişimsel oyun aşamalarından gecmektedir. Kız ve erkek cocuklarının oyun davranışları arasındaki tek fark, cinsiyetlerine ozgu oyun tipini daha fazla tercih etmeleridir. Ornek olarak, kız cocukları daha cok sembolik oyunu, erkek cocukları ise daha cok yapı-inşa oyunlarını tercih etmeleri verilebilir.
3 - Sosyo-ekonomik duzey: Cocukların oyunlarının gelişimi, sosyo ekonomik duzeylerinden etkilenmektedir. Oyun, iyi organize edilmiş zengin uyarıcılı cevresel koşullarda normal gelişimini gosterebilir. Aksi tekdirde, cocuğun gelişimine, dolayısıyla da oyunun gelişimine ket vurulmuş olur.
3. Materyale Ait Ozellikler
Değişik amaclar icin kullanılabilecek cok fonksiyonlu olmalıdır.
Cocuğun ilgisini cekecek renk, boyut ve yapıda olmalıdır.
Dayanıklı, sağlam olmalıdır.
Cekici olmalıdır. Bu dikkati yoğunlaştırma ve hayal gucunu motive edici bir ozelliktir.
Ceşitli gelişim alanlarını birden destekleyebilecek zengin uyarıcıları icermelidir.
Cocuğun farklı deneyimlerine fırsat vermek icin, oyun materyalleri hem gercek hem de bunların minyaturu olan iki boyutlu orneklerden secilmelidir.
Materyalde yenilik ozelliği de onemlidir. Surekli aynı materyalde oynayan cocuk icin materyal cok fonksiyonel olsa bile ilk cazibesini kaybeder. Bu nedenle materyallerin belirli zamanlarda değiştirilmesinde yarar vardır. Cocukların yararlanabilecekleri oyun materyallerini aşağıda belirtildiği gibi gruplandırmak mumkundur.
1- Buyuk kasların gelişimini destekleyen oyun materyalleri;Tırmanma aletleri, itme ve cekme aletleri, buyuk toplar, yuvarlanma minderleri, bloklar, bisiklet.
2- Kucuk kasların gelişimini destekleyen oyun materyalleri; ceşitli renkli kağıtlar, makas, dikiş panoları, boncuk, ip, manupulatif oyuncaklar, boş kutular.
3- Duyu ve kasların gelişimini destekleyen oyun materyalleri; Farklı ozelliklerdeki dokunma panoları, yıkanabilir, kırılmaz bebekler, ses cıkaran oyuncaklar
4- Belleği calıştıran, problem cozme becerisini geliştiren oyun materyalleri; Yap-boz, takmalı, sokmeli oyuncaklar, ip ve boncuk, halka, anahtar, kilit, ayna, buyutec, mıknatıs, boncuklu hesap tahtası, kitaplar.
5- Dramatizasyon materyalleri;Mesleklere ozgu giysiler, takılar, mutfak malzemeleri, temizlik malzemeleri, kuklalar
6- Duyu ve duşunceyi acığa cıkaran yaratıcılığı geliştiren oyun materyalleri; boya kalemleri, tebeşir, fırca, kum, hamur, kil, tahta, cekic, civi, muzik aletleri, artık materyaller.
Cocuk yaşının ozelliklerine uygun materyali kullanma eğilimindedir ve materyalin kullanılması da gelişimsel bir takım adımları kapsar.
Cocuk altı aydan itibaren tek bir nesneyle oynar, sonra farklı iki nesneyle ilişki kurar ya da iki nesneyi butunleştirir. Daha sonra benzer objeler arasında ilişki kurar ve son olarak sembolik amaclar icin onu kullanabilir. Boylece cocuk kullandığı materyale farklı bakış acıları getirerek cevresiyle ilgili farklı bilgilerini yansıtabilir

Yedi aylık bebek, gorme ve dokunmayla ilgili gorsel ve dokunsal deneyimler ile objeleri manipule eder ve objeleri ağzına alarak tanımaya calışır. Onucuncu ayda materyalin fiziksel fonksiyonuyla ilgilenir, onsekizinci aya doğru iki obje ile basit fakat onemli zihinsel fonksiyonlu ilişkiler kurabilir. Nesnenin manipulasyonu zihinsel gelişimin bir gostergesidir. Ve erken cocukluk doneminden itibaren gozlenen bu manipulasyon davranışları, ilkel oyun davranışlarının temeli olarak duşunulmektedir.
Cocuk, bir nesneye gore gosterdiği tepkiyi, diğer bir nesneye de aktarabilmeyi başarmışsa materyalle sembolik duzeyde oynayabiliyor demektir.
Cocuğun materyali sembolik duzeyde kullanması, tasavvur yeteneğinin gelişmiş olmasını gerektirir. Bu, dış dunyadaki eylemlerin icte temsil edilmesidir. Cocuk iki yaşına kadar yeni durumlara deneme yanılmalarla uyum sağlar. İki yaşından sonra cocukta tasavvurlu duşuncenin urunu olarak anlama gelişmeye başlar, olayları kendine gore zihninde canlandırabilir. Ancak bu zihinsel olgunlaşmayla birlikte herhangi bir nesneyi başka bir nesnenin yerine gececek bir kullanım ortaya cıkar.
Sembolik oyun gelişiminin ilk donemlerinde, asıl nesne ile nesnenin yerine gececek nesne arasında fiziksel olarak benzerlik gozlenmektedir. İleri aşamalarda, iki nesne arasında bir benzerlik olmasa da cocuk hayal gucunu kullanarak, ilk defa karşılaştığı nesneyi zihnindeki eski şemalar icinde değerlendirir ve yeni bir durum icinde sembolik anlamda kullanabilir..
4. Oyun Sırasında Eğiticinin Rolu
Cocuklar arasında bireysel farklılıklar vardır, bazı cocuklar zaman zaman yetişkinin rehberliğine ihtiyac duyabilir, cocuğun boyle bir anda eğitimcinin yanında olduğunu duşunmesi onu rahatlatacaktır. Oyun cocuklara deneme yanılma yolu ile problemlerine cozum getirmelerine yardımcı olur ve cocukların belirli riskleri goze alma deneyimlerini arttırır. Eğitimcinin oyunun cocuğa bu katkıları goz onunde bulundurarak, cocuğa yapacağı rehberliği bir yontemle belirlemelidir. Eğitimci ne aşırı aktif ne de aşırı pasif, geri planda bir tutum icine girmemelidir. İhtiyacı olduğu anda cocuğu gercekten rahatlatacak ve onu bir ileri duzeye goturecek bir rol ustlenmelidir. Ancak cocuğa kendi problemini kendi cozebileceği kadar bir sure tanınması gerektiği de goz onunde tutulmalıdır.
Okula yeni başlayan yada ceşitli duygusal problemleri gozlenen bir cocuk icin eğitimcinin yonlendirici rehberliğinin ozel bir onemi vardır. Bu cocuklar kendilerini ifade etmede, oyuna ilk adımı atmada, başlanan bir oyunu bir duzen icinde surdurmede ihtiyac duydukları desteği eğitimcinin bu yondeki yonlendirmelerinde bulacaklardır.

Cocuklarımıza Oyun ve Oyuncak Secerken Dikkat Etmemiz Gereken Noktalar
Oyuncak kutusunda kilit olmamalı, ya da kendiliğinden kapanan ama cocuğunuza zarar vermeyecek bir mekanizma bulunmalı.
Oyuncaklar cocuğun yaşına uygun olmalı.
Kolayca kopup, cocuğun ağzına atacağı kucuk parcaları olmamalı.
Sivri ucları, kesici kenarları olmamalı.
Parmaklarının sıkışabileceği ek yerleri olmamalı.
Gozlerine zarar verebilecek cıkıntıları olmamalı.
Cocuğunuza uygun buyuklukte ve ağırlıkta olmalı.
Zehirsiz boyalarla boyanmış olmalı.
Oyun değeri olmalı ve sadece yıkıcı deneyler yapmak icin kullanılmamalı.
Oyuncaklar duzenli olarak gozden gecirilmeli, hasarlı ve kırık olanlar atılmalı.
Dış alanlarda:
Oyun alanının tabanı yumuşak, etrafı citle kaplı olmalı.
Oyun alanından zehirli bitkiler temizlenmeli.
Oyun arac ve gerecleri yere guvenli bir şekilde sabitlenmeli.
Bozuk paralar, kibrit, cakmak, sigara izmariti oyun alanında olmamalı.
Mutfakta oyuncak bulunmamalı.

alinti