Bu nedenle 15 gunlukten başlayarak 1 yaşın sonuna kadar ( mevsim kış ise 18 ayın sonuna kadar) her bebeğe doktorunun onerdiği dozda D vitamini takviyesi yapılmalıdır ( Devit3 damla, Multitabs damla vs..). İlac şeklinde verilen D vitamininin yanısıra guneşli gunlerde fırsat buldukca cocuklara guneş banyosu yaptırılması kemik sağlığı acısından faydalı olacaktır. Giyinik halde (başı ve elleri acıkta) bir cocuk icin 20 dakika, uzerinde sadece bezi olan bir cocuk icinse 5 dakika guneşte kalmak gunluk D vitamini ihtiyacını karşılamaktadır. Guneş ışınlarından D vitamini acısından faydalanabilmek icin guneşin direkt cildimize temas etmesi gereklidir, arada cam olması ciltten D vitamini emilimini kısmen azaltmaktadır.
Cocuklara demir takviyesi gerekli midir? Gerekliyse ne şekilde yapılmalıdır?
Buyume cağında zihinsel ve bedensel gelişim icin mutlaka gerekli olan minerallerin başında ‘demir’ gelmektedir. Ozellikle ulkemiz gibi demir eksikliğine bağlı kansızlığın cok gorulduğu toplumlarda cocuklara dışarıdan demir iceren ilaclar verilmesi toplum sağlığı acısından da onemlidir.
Cocuklarda demirin onemi daha doğmadan once başlar. Anne karnındaki bebeğe demir gecişi ozelikle gebeliğin son 3 ayında olur. Annelerin bu donemde mutlaka dışarıdan demir iceren ilaclar almaları gereklidir. Sık doğum yapan annelerde demir eksikliği daha sık gorulur ve dolayısıyla demir eksikliği olan bir anneden doğan cocuk daha doğar doğmaz demir depoları eksik olarak hayata başlar.
6 ay - 2 yaş arasında ulkemizde demir eksikliğine % 70 oranında rastlanmaktadır ki bu oran gelişmiş ulkelerle kıyaslandığında cok yuksektir. Demir duzeyi duşuk olan cocuklarda kansızlık gelişir. İştahsızlık, kilo alamama gibi belirtilerin yanında oğrenme gucluğu gibi zihinsel sorunlarda bu cocuklarda sıktır. Kansızlık olan cocuklarda infeksiyon hastalıkları daha sık gorulur ve bu cocukların zeka puanları (IQ) diğerlerinden duşuktur.
Buyumenin hızlı olduğu 6 ay- 2 yaş arası ve ergenlik donemlerinde cocukların demire daha fazla ihtiyacları vardır. Annelerinde demir eksikliği olmayan ve ilk 6 ay sadece anne sutu ile beslenen bebeklerin demir depoları 6 ayın sonuna kadar ihtiyacı karşılayabilir. Yenidoğan bebek dunyaya geldiğinde sahip olduğu demir miktarı 250 mg.dır. bu miktar 6. ayın sonunda tukenmektedir. 6. aydan sonra demirden zengin ek besinler (kırmızı et, karaciğer, yeşil sebzeler..) yeterli şekilde verilmezse demir eksikliği ve buna bağlı kansızlık gelişmesi kacınılmaz olacaktır. Demir eksikliğinin onlenmesi icin bebeklerin ilk 6 ay tek başına, 6.aydan sonra da uygun ek besinlerle birlikte anne sutune devam etmeleri cok onemlidir. Anne sutunun icindeki demirin % 50’si, inek sutunun icindeki demirin % 10′u, mamaların icindeki demirin ise ancak % 5′i bağırsaklardan emilmektedir. Ayrıca inek sutunun icindeki bazı maddeler bağırsaklarda kucuk kanamalara neden olabilir ve buda kansızlığa yol acabilir. Bu nedenlerle ilk 1 yaşta cocuklara inek sutu verilmesi onerilmiyor.
Bebeklerde demir eksikliğinin daha sık gorulmesinin nedenlerini ozetlersek:
• Buyume hızının fazla olması, ek besinlerin demir ihtiyacını yeterince karşılayamamsı
• İlk 6 ay sadece anne sutu alması gereken bebeklere farklı gıdalar verilmesi
• Ek besinlerin 6.aydan gec başlanması
• Demir emilimini bozan gıdaların verilmesi ( ozellikle cay ve inek sutu)
• Demir emilimini arttıran C vitamini iceren meyve ve sebzelerin az verilmesi
• Gereğinden fazla inek sutu verilmesi (1 yaşındaki bir cocuk en fazla 500 ml - 2 su bardağı- sut tuketmelidir)
Tum bu sebepler goz onune alındığında 6 ay - 1 yaş arası cocukların demir iceren ilaclarla desteklenmesi gerekliliği sonucuna varılmıştır. Bu nedenle Sağlık Bakanlığı 2004 yılında ‘ Demir gibi Turkiye’ adlı bir proje başlatmıştır. Bu proje kapsamında demir iceren ilaclar sağlık ocaklarından ucretsiz olarak temin edilebilmektedir.
Demir iceren ilaclar mutlaka doktor kontrolunde ve belli sureler icinde kullanılmalıdır. 9 ay - 1 yaş civarında her cocuğa kan tahlili yapılarak demir eksikliğine bağlı kansızlık olup olmadığı araştırılmalıdır. 6. ayda demir ilacı başlamak icin kan tahlili yapılması şart değildir, zaten ilk başlanılan ilac dozu tedavi dozu değil koruyucu dozdur ( kg başına 1 mg demir).
Cocuklarda diş sağlığı acısından hangi vitaminler onemlidir?
Sut dişleri 6 - 9 ay arasında cıkmaya başlar. Bu donemden başlayarak diş curumelerini onlemek gereklidir. Diş sağlığı acısından cok onemli olan Flor mineralini cocuklar bu donemde icme sularından alır. Fakat ulkemizdeki icme sularının coğunda flor duzeyi yetersizdir. Bu nedenle ilk sut dişleri cıkmaya başladıktan sonra cocuklara ilac şeklinde flor takviyesi yapılmalıdır. Fakat bu tedavi mutlaka doktor kontrolunde ve icme suyundaki flor oranına bakılarak yapılmalıdır. Her ilacta olduğu gibi flor mineralininde fazlası zararlıdır. Gelişmiş ulkelerde bu sorun tum icme suları florlanarak cozulmuştur. Ulkemizde ise sadece bazı su markaları ozel olarak florlu su uretmektedir. Eğer kullanılan icme suları bu şekilde florlu değilse dışarıdan ilac şeklinde flor takviyesi yapılmalıdır.
Cocuklara balık yağı ve cinko iceren ilaclar, bağışıklık sistemini guclendirici damlalar ne zaman gereklidir?
Normal dengeli beslenen cocuklar cinko gibi vitaminleri zaten diyet ile almaktadırlar. Ancak gelişme geriliği olan cocuklarda veya sağlıklı cocukların sadece hastalık donemlerinde bunların ilac şeklinde verilmesi onerilebilir. Cinko ve balık yağının (omega yağları) bağışıklık sistemi uzerine olumlu etkileri vardır. Hastalıklara karşı direnci arttırır, kalp damar sistemi uzerine de faydalı etkileri bulunmaktadır. Fakat ilac olarak devamlı dışarıdan verilmeleri şart değildir. Ceviz gibi omega yağlarından zengin besinleri cocuğun beslenmesine ekleyerek de benzer etkiler sağlanabilir.
Bağışıklık sistemini guclendiren damla şeklindeki ilacların coğu bitkisel kaynaklıdır. Eski zamanlardan gunumuze gelen şifalı olarak bilinen ıhlamur, kuşburnu, nane, papatya, ekinezya gibi ceşitli bitkilerin teknoloji yardımıyla ilac haline donuşturulmesiyle elde edilmektedirler. Bunlar ilac olarak alınabilir ama doğal şekilleriylede kullanıldıklarında benzer etkiler gorulduğu unutulmamalıdır.
Tum ilaclar gibi vitaminlerinde mutlaka doktor kontrolunde kullanılması gereklidir. Eczaneye gidip bilincsizce butun vitaminleri alıp cocuklara vermek bazen zararlı sonuclar doğurabilir. Orneğin cinko ve demir birbirine karşıt etki gosterir, her ikisi aynı anda verildiğinde ikisindende fayda gorulmeyebilir.