Doğum kanalı boyunca geciş nedeniyle yenidoğanlarda kısa sureli başta uzamış gorunum olabilir. Bunun nedeni birbirinden ayrı olan kafa kemiklerinin sıkışma nedeniyle birbirine yaklaşması ve bazen ust uste binmesidir. Birkac gunde veya 1 hafta icinde duzelecektir.
Bebeğinizin başının arkasında veya yan tarafında duzleşme fark ediyorsanız bu pozisyona bağlı yassılaşma işareti olabilir. Bu durum yassılaşmış kafa sendromu (flattened head syndrome) olarak da bilinir. Bebeğin hep aynı pozisyonda uyumasına bağlıdır.
Başta yassılaşma, boyun kaslarındaki sorunlara bağlı olarak da gelişebilir. Bu duruma da ‘tortikollis’ adı verilir.
Pozisyona Bağlı Başın Duzleşmesi Nedir?
Başın arkasının veya bir yanının duzleşmesi ve genellikle de burada daha az sac olmasıyla tanınır. Bebeğin hep aynı pozisyonda yatması nedeniyle gelişir. Amerikan Pediatri Akademisinin ‘ani bebek olumu sendromunu’ azaltması nedeniyle sırtustu yatırmayı onerdiği 1992 yılından itibaren bu vakalarda belirgin artış gorulmuştur. Sırt ustu yatırma ile ani bebek olumlerinin %40 oranında azaldığı gosterilmiştir. Kafadaki duzleşmenin duzelebilir bir durum olması nedeniyle bebekler sırtustu yatırılmaya devam edilmelidirler.
Başın Duzleşmesi Neden Olur ?
En yaygın nedeni yatış pozisyonudur. Saatler boyunca sırtustu yatan bebekte başın arkasında duzleşme olması kacınılmazdır.
Boyun kaslarının bir tarafta daha kasılı ve kısa olması anlamına gelen ‘tortikollis’ de başta asimetriye ve yassılaşmaya neden olabilir.
Premature bebeklerin kafa kemikleri daha yumuşak olduğundan duzleşmeye daha yatkındır. Ve genellikle tedaviye gereksinimleri nedeniyle yenidoğan yoğun bakımda izlenmeleri ve uzun sure aynı pozisyonda yatmaları gerekebilmektedir.
Bazen anne karnında da başta şekil bozuklukları oluşabilir. Annenin kemik yapısına bağlı basınca maruz kalma nedeniyle veya coğul gebeliklerde bu durum gorulebilir.
Ancak tum bu şekil bozuklukları ‘kraniosinostoz’ adı verilen kafa kemiklerinin kısa surede kaynaşması nedeniyle oluşan, ciddi beyin hasarı yapabilen durumla karıştırılmamalıdır. Kraniosinostoz gelişen bebeklerde şekil bozukluğu daha cok alında oluşur ve kemiklerin anormal kaynaşma hatları fark edilebilir. Bu durum coğunlukla cerrahi tedavi ile duzeltilir.
Bulgular ve Belirtiler Nelerdir?
Pozisyona bağlı yassılaşmayı ailelerin fark etmesi kolaydır. Tipik olarak başın arkası duzleşmiştir. Etkilenen tarafta kulak one itilmiş olabilir. Ciddi vakalarda yassılaşan tarafın karşısında şişkinlik ve alında asimetri gorulebilir. Eğer baştaki yassılaşmanın nedeni tortikollis ise boyun cene ve yuzde asimetri gorulebilir.
Nasıl Tanı Konulur?
Doktorunuz genellikle rontgen veya laboratuvara gerek duymadan sadece muayene ile tanı koyabilir. Doktorunuz ayrıca cocuğunuzun baş şeklini not edip zaman icinde duzelip duzelmediğini izleyecektir.
İzlem sırasında kraniosinostoz acısından şuphe varsa rontgen veya tomografi ile kemik yapıları gormek isteyebilir. Eğer normal bulunursa izleme devam edecektir.
Tedavi
Bebeğiniz sırtustu uyurken başının pozisyonunu aralıklarla değiştirmeye calışmak en yaygın tedavi şeklidir.
Bebeğin yan yatmasını sağlayan destek yastıkları vardır. Ancak bunların bebeğiniz icin uygun ve guvenli olup olmadığını doktorunuza danışmalısınız. Amerikan Pediatri Akademisi başın hareketlerini kısıtlayıcı aletlerin rutin kullanımını onermemektedir.
Ek olarak bebeğin yatağının yerini değiştirerek, etrafta bebeğin ilgisini ceken pencere ve oyuncakların tarafına bakmasını ve her gun başını diğer tarafa cevirmesini sağlayabilirsiniz.
Ayrıca uyanık olduğu zamanlarda bebeğinizin yuzustu pozisyonda yeterli zaman gecirmesini sağlamalısınız. Bu pozisyon baş şeklini duzeltmek yanında bebeğin etrafa başka bir acıdan bakmasını sağlayarak gelişimini destekleyecektir. Aynı zamanda elleriyle yeri itmeyi oğrenecek, kol ve boyun kasları gelişecektir.
Eğer baştaki yassılaşmanın nedeni tortikollis (boyun kaslarının kısalığı) ise fizik tedavi ve evde yapılan egzersizler gerekecektir. Fizik tedavi uzmanı size ev egzersizlerini oğretecektir. Cok basit gorunmesine karşın egzersizlerin doğru yağılması onemlidir.
Aşırı şekil bozukluklarında doktorlar şekillendirici başlıklar veya bantlar recete edebilirler. Genellikle bu yontem 4-6 aylar arasında etkildir ve 10 aydan sonra pek işe yaramaz. Doktor tarafından onerilmedikce bu aletler kullanılmamalıdır.
Tedaviye Yanıt
Genellikle tedaviye yanıt iyidir. Bebekler buyudukce pozisyon değiştirmeyi oğrenirler. Cocuklar yatakta donmeyi oğrendiklerinde bile Amerikan Pediatri Akademisi sırtustu yatırılmalarını onermektedir.
Neler Yapılmalı?
Başın arkasının duzleşme ihtimaline rağmen, bebeğinizi ani bebek olumu sendromundan korumak icin sırtustu yatırmalısınız. Ancak sırtustu yatarken bebeğinizin baş pozisyonunu değiştirmesine yardımcı olmalı ve uyanıkken yuzustu pozisyonda zaman gecirmesini sağlamalısınız.