Cocukluk cağında gorulen ishal, ozellikle ulkemiz gibi gelişmekte olan ulkelerde en onemli sağlık problemlerinden biri olmaya devam etmektedir. 1980′li yıllarda dunyada her yıl yaklaşık 5 milyon cocuk ishalden hayatını kaybederken, tedavi ve onlemlerdeki gelişmelere rağmen bu sayı ancak 3 milyona indirilebilmiştir.
Akut gastroenterit nedir?
Akut gastroenterit mide ve bağırsakların enflamasyonudur (iltihabıdır). Bu hastalıkta ishal ana bulgu olup, ishale bulantı, kusma, ateş ve karın ağrısı eşlik edebilir. Akut ishal 14 gunden kısa suren ishaldir.
Akut gastroenteritlerin etkenleri ve bulaşma yolları nedir?
Akut gastroenterit genellikle bir virus veya bakteri, daha nadir olarak da bir parazit tarafından oluşturulur. Gastroenterit, etkeni iceren dışkı ile bulaşmış olan yiyeceklerin yenilmesi veya su-iceceklerin icilmesiyle, etkenle temas etmiş kirli ellerin ağıza goturulmesi ile gelişir.
Hastalığın belirtileri nelerdir?
Hastalığın etkeni ne olursa olsun tum gastroenteritlerde ishal gorulur. Virusler ile gelişen ishalde dışkıda kan gorulmez. Bazı bakteriler kanlı, sumuksu bir ishale neden olurken, bazıları kansız, sulu veya su gibi dışkıya yol acar. Akut gastroenteritlerde bulantı, kusma, karın ağrısı ve ateş sık olarak gelişir. Bazen bağırsakta gaz toplanması, baş ağrısı, halsizlik de gorulur.
İshale zemin hazırlayan faktorler nelerdir?
Kotu yaşam şartları, sağlıksız yiyecek ve iceceklerin kullanılmasındaki zorunluluk ishalli hastalıklara neden olan mikroorganizmaların en onemli giriş yolu olan ağızdan bulaşmaya neden olmakta ve bu toplumlarda ishalli hasta sayısı cığ gibi buyumektedir. Bir cocukta mikrobik ishal oluşumunda bunyesel faktorler, temizlik ve hijyen kurallarına uyma, bağışıklık sisteminin sağlamlığı ve bulaşan mikroorganizmanın saldırganlığına bağlıdır. İshale neden olan mikroplar, bakteriler, virusler ve protozoon dediğimiz parazitlerdir.
Doğada ozellikle insan ve hayvan dışkılarıyla kirlenmiş sularda yaşayan, ishale neden olan mikroplar bulunur. Bunlar kanalizasyon karışan durgun sular, ilaclanmamış icme ve kullanma sularında uzun sure canlı kalarak coğalabilirler. Bu mikroplu suların icilmesi ve bu sularla yıkanmış meyve ve sebzelerin tuketilmesiyle kişi mikrobu alır. İshal olan bireyler de dışkılarıyla cevreye bulaştırırlar. Dışkıyla bulaşmış ellerin ağız a goturulmesiyle de ishal gelişebilir.
Her sulu dışkılama ishal midir?
İshal, dışkılama sayısının artarak dışkı niteliğinin değişmesi olarak tanımlanır. İnce bağırsak hastalığı tarzında ishallerde dışkının miktarı ve sıvı iceriği fazla olur. Kalın bağırsak hastalığında ise az olur. Sıvı iceriği fazla olanlarda parazitlerden sıklıkla giardia etken olabilir. Kolera bakterisi ise pirinc suyu goruntusunde, ciddi sıvı elektrolit kaybıyla giden ishale neden olur. Tifo ve tifo benzeri tablolara neden olan Salmonella bakterileri, yuksek ateşle ve genel durum bozukluğuyla seyreder.
Kalın bağırsak hastalığıyla giden ishallerde dışkı iltihaplı, sumuksu gorunumde ve kanlı olur. Bu tabloya dizanteri denir. Bakterilerden Shigella bakteriyel dizanteri, protozoonlardan amip buna yol acar. Ust solunum yolu infeksiyonu ve beraberinde ishal yapabilen virusler de sıklıkla gorulur.
İshale ne gibi bulgular eşlik edebilir?
Sulu dışkılama yanında bulantı, kusma, karın ağrısı, ateş yuksekliği yanında daha kucuk cocuklarda iştahsızlık, halsızlık gibi bulgular izlenebilir. Ozellikle bebeklerde emmede azalma, hareketlerde azalma, surekli uyuma gibi bulgular eşlik edebilir.
Cocuklarda gorulen ishallerde yapılması gereken ilk mudahaleler
İshale bağlı gelişen sıvı ve tuz kaybı oldukca onem taşır. Bu nedenle bu kaybın derecesi belirlenip, az oranda ise ağız yoluyla, şiddetli oranda ise damardan yerine konması gerekir.
Ev ortamında da hazırlanabilen; 5 su bardağı kaynatılmış soğutulmuş suya 2 corba kaşığı şeker, 1 cay kaşığı sofra tuzu ve 1 cay kaşığı karbonat konarak karıştırılır. Her ishal sonrası mutlaka olmak uzere hastaya icebildiği kadar sık aralarla icirilir.
İshal tedavisi nasıl yapılır?
Sıvı ve tuz kaybının fazla olmadığı ishallerde, hastalar hastaneye yatırılmadan uygun diyetle ayakta tedavi edilir. Dizanteri vakaları, kolera ve fazla su/tuz kaybı hastaneye yatış gerektirir. Antimikrobiyal tedavi gereken bakteriyel ve protozoal ishallerinde uygun tedavi başlanır. İshal duzelene kadar yağsız ve posasız gıdalarla, ishal diyeti uygulanır ve hastanın ağızdan bol sıvı alması sağlanır.