Orta Kulak İltihabı

Orta kulak iltihabı cok sık karşılan bir durumdur. Anadolu Sağlık Merkezi’nden Kulak Burun Boğaz Uzmanı Dr.Anıl Gungor cocuklarda sıklıkla gorulen orta kulak iltihapları ve kulak tupleri ile ilgili merak edilen soruları cevapladı.

6 ay ile 6 yaş arasındaki cocukların coğu, bir veya birkac kere orta kulak iltihabı geciriyor.
Orta kulakta sıvı toplanması ve sık kulak iltihabı, cocuklarda cok rastlanan bir durumdur. Bu durum genellikle ostaki borusunun uyumsuz calışmasına, cocukluk cağının koşulları dolayısı ile sık gecirilen ust solunum yolu enfeksiyonlarına ve gelişmekte olan bağışıklık sisteminin yetersiz kalmasına bağlıdır. 6 ay ile 6 yaş arasındaki cocukların coğu, bir veya birkac kere orta kulak iltihabı gecirir. Daha buyuk cocuklarda orta kulak iltihabı gecirme olasılığı daha duşuktur. Eğer orta kulak iltihabı tedavi edilmezse ve uzun sure devam ederse, cocuklarda kalıcı işitme kaybı kulak zarında ve orta kulakta duzeltilmesi zor hasar oluşabilir.

Orta kulak iltihabına yol acan başlıca etmenler; mikroplar
Kulak enfeksiyonlarına en sık neden olan mikroplar, bakteriler ve viruslerdir. Başka mikroplar da nadiren de olsa orta kulak ilihabına neden olabilir. 6 -18 aylık cocuklar, orta kulak iltihabı gecirme acısından risk altındadırlar. Bunun nedenleri, muhtemelen kulak ve kafatası yapılarındaki farklılıkla birlikte bu cocukların bağışıklık dizgesinin olgunlaşmasını henuz tamamlamamış olmasıdır.

Orta kulak iltihabı gecirme olasılığını artıran diğer etmenler şunlardır:
• Anaokulları; anaokuluna, yuvaya, kreşe giden cocuklar daha fazla bakteriye ve viruse maruz kalırlar, bu nedenle de daha fazla orta kulak iltihabı gecirirler.
• Sigara dumanı; sigara, puro veya pipo dumanına maruz kalan cocuklarda orta kulak iltihabı olasılığı %50 daha fazladır.
• Emzik; emzik kullanan cocuklarda orta kulak iltihabı gecirme riski biraz daha fazla olmaktadır.
• Aile oykusu; anne-babası ve kardeşleri tekrarlayan orta kulak iltihabı geciren cocuklarda orta kulak enfeksiyonu gelişme olasılığı daha yuksektir.
• Altta yatan tıbbi sorunlar; yarık damak, Down sendromu, bağışıklık yetmezliği ve alerjik rinit gibi altta yatan tıbbi sorunları olan cocuklarda kulak enfeksiyonu riski yuksektir.
• Mevsim; kulak enfeksiyonları sonbaharda ve kışın daha fazla gorulur.

Ote yandan, en az uc ay boyunca anne sutu emmiş cocuklarda kulak enfeksiyonları daha seyrek gorulmektedir. Bu durum, sutun bağışıklık yonunden koruyucu etkisiyle ve emzirme sırasında cocuğun başının ve yuz kaslarının biberonla beslenmeye gore daha farklı konumda olmasıyla acıklanmaktadır.

Orta kulak iltihabından koruyabilirsiniz.
Bebeklerin anne sutuyle beslendiği andaki pozisyonu, biberonla beslenmeye gore hastalığı onlemede daha etkindir. Yapılan araştımalarda oturarak beslenen bebeklerin, orta kulak iltihabına daha az yakalandığı gorulmuştur. Ayrıca anne sutundeki maddeler, bağışıklık sağlar ve hastalığa yakalanma riskini azaltır. Ayrıca bebeğin temizlik koşullarına dikkat edilmelidir. Bulunduğu ortamın hijyenik olmasına ozen gosterilmelidir. Kulak ağrısı ceken cocukların doktora goturulmesi hastalığın ilerlemeden tedavisi icin gereklidir. Kulak yolunun tahrip edilmesi, kulak copunun yanlış kulanılması, diş cıkarmak kulak ağrısına neden olabilir.

Soğuk algınlığını onlemek icin yapılan aşılar bakterilerin de uremesini engeller ve hastalığa yakalanma ihtimalini azaltır.Yapılacak duzenli kontrollerle, tedavinin nasıl devam edeceğine karar verilir. Kulaktaki sıvının boşalıp boşalmadığına bakılır. Kulağa sık sık su kacmasını onlemek, ust solunum yolu enfeksiyonlarından korunmak orta kulak iltihabından korunmak veya şiddetlenmesini onlemek icin gereklidir.

Basit onlemler alabilirsiniz
● Cocuğunuzun bağışıklık sistemini harekete gecirmek icin, onu sık sık temiz havaya cıkarmalı, evin icindeki hava ısısının da değişmesini sağlamalısınız.
● Soğuk kış gunlerinde, ona mutlaka kulağını kapatan bir bere ve kalın giysiler giydirmelisiniz
● Cocuğunuzun yakınında kesinlikle sigara icmemelsiniz. Aynı şekilde misafirlere de icirmemelisiniz.
● Cocuğunuzun burnu tıkalıysa, bu durumu gidermek icin odasını havalandırmalısınız. Halı kaplatmamalı ve tuylu oyuncaklardan onu uzak tutmalısınız.

Orta kulak, kulak zarının hemen arkasında bulunan havayla dolu bir boşluktur.
Kulak zarı titreştiğinde, orta kulaktaki kucuk kemikcikler de titreşirler ve sesin ic kulağa, buradan da sinirler yoluyla işitme merkezine iletilmesi sağlanır. Normal işitme ve normal orta kulak fonksiyonu icin orta kulağın hava ile dolu olması ve orta kulak basıncının atmosferik basınc ile eşitlenmiş olması gereklidir. Burnun gerisindeki geniz bolgesi ile orta kulak arasında bulunan ostaki borusu, dış ortam ile orta kulağın basıncının aynı olmasını sağlar. Esneme veya yutkunma sırasında bazen kulağınızdan gelen sesler, ostaki borusunun acılıp kapanarak orta kulaktaki basınc ile dış ortam arasındaki basıncı eşitlemesi sırasında kulak zarının hareket etmesine bağlıdır. Bakteri ve virusler damlacık enfeksiyonu yolu ile olduğu gibi, ostaki borusu yoluyla da orta kulağa ulaşabilirler. Bunun sonucunda orta kulakta iltihap sıvısı toplanır. Orta kulak iltihabı tedavi edilmediğinde veya art arda tekrarlayan iltihaplanmalar olduğunda orta kulaktaki sıvı birikimi surekli hale gelebilir.

Cocuklarda ostaki borusu fonksiyonu, erişkinlerde olduğundan daha yavaş ve daha yetersizdir.
Ostaki borusunun şekli, eğimi ve boyu erişkinden cok farklıdır. Ostaki borusu ya yetersiz acılmakta ya da sıklıkla, gerektiğinde kapanmamaktadır. Ostaki borusunun bu uygun olmayan fonksiyonu, cocuklarda geniz eti iltihaplanması ve buyumesi gibi durumlarda daha da bozulur. Allerji, sinuzit ve sigara dumanına maruz kalma da sıklıkla ostaki tupu fonksiyonunun bozulmasına neden olur. Bu durumun surekli olması halinde orta kulaktaki iltihabi sıvı kalıcı hale gelir, koyulaşır ve zamk kıvamına erişebilir. Bu sıvı metabolik aktivite sonucu ortaya cıkan yan urunler sebebi ile uzun donemde kulak zarına, orta ve ic kulağa zarar verebilir. Ayrıca sıvı varlığında işitmede %30´a varan kayıp olabilir. Bu sıvıda protein ve şeker olduğundan orta kulakta mikropların uremesi, dolayısıyla da sık sık yeni orta kulak iltihaplarının gelişmesi kolaylaşır.

Orta kulak iltihabının belirtileri nelerdir?
Cok kucuk cocuklar nerelerinin ağrıdığını, tam ifade edemedikleri icin dolayısıyla kulak ağrısını da tam ifade edemeyebilirler. Orta kulak iltihaplarının coğu, cocuğun son 10 gun icinde gecirdiği bir soğuk algınlığını takiben gelişir.
Cocuğunuzda aşağıdaki belirtiler varsa orta kulak iltihabı olabilir:
● Surekli kulaklarını cekiştirmesi ve kaşıması, huzursuzluk
● İştah azalması ve uyku duzeninde değişiklik
● Kulak akıntısı
● İşitme gucluğu
● Ateş
● Uzun sureli durumlarda ayrıca denge bozuklukları, sık sık duşme, carpma, sakarlık, yurumede gecikme
● Konuşmada gecikme, cocuğun konuşmalarının anlaşılamaması

Cocuğunuzda orta kulak iltihabından şupheleniyorsanız KBB doktorunuza başvurunuz. Doktorunuz cocuğunuzun kulağına otoskop adı verilen ışıklı bir aletle bakacak, pnomatik otoskopi ile orta kulağı ve kulak zarının hareketliliğini değerlendirecek ve gerekiyorsa timpanometri adı verilen bir test ile orta kulak basıncı ve fonksiyonunu olcecektir. Gerekli gorulen durumlarda işitme testi de istenebilir. Cocuğunuzun kulağında tesbit edilen duruma gore uygun tedavi başlanacaktır.

Tedavi veya ameliyat ne zaman gerekiyor?
Son yıllarda bircok cocuğa kulak tupu takıldığını duymuşsunuzdur; ancak cerrahi tedavi, orta kulak iltihabında ilk tercih edilen tedavi yontemi değildir. Orta kulak iltihaplarının %70´i kendiliğinden, hicbir mudahale yapılmadan iyileşirler. Cunku bircoğu viruslere bağlıdır veya vucudun normal bağışıklık sistemi bu enfeksiyonları yener. Bakterilerin neden olduğu orta kulak iltihaplarında antibiyotik tedavisi de coğu zaman başarılıdır.

Ağız yolu ile alınan dekonjestanların ciddi yan etkileri mevcut
Dekonjestanlar (burun tıkanıklıklarını gidermek icin kullanılan geniş bir ilac sınıfı) ve antihistaminikler (histaminin vucuttaki etkilerini ortadan kaldırmak icin dışarıdan verilen ilaclar) grubunda yer alan ve soğuk algınlıklarında kullanılan ilacların (burun damlası veya hap-şurup bicimlerinde), orta kulak sıvısının toplandığı durumlarda ostaki tupunu acmak ve sıvının buradan boşalmasını sağlamak konusunda hic bir faydaları olmadığı dunya literaturunde defalarca gosterilmiştir. Ozellikle ağız yolu ile alınan dekonjestanların ciddi yan etkileri mevcuttur. Ancak faydalı olacağı inancı ile sık sık ve hatalı olarak tavsiye edilirler. Faydası olmayan bir ilacın kullanımı cocuğunuzu gereksiz yere risk altına sokar ve ciddi ilac yan etkilerine maruz bırakır. İlac tedavisiyle orta kulak iltihabı ve orta kulak sıvısı duzelebilir. Ostaki borusunun bu yaşlar gecinceye kadar yetersiz olan fonksiyonu nedeniyle yeni bir soğuk algınlığında orta kulakta tekrar iltihaplanma veya sıvı toplanması gorulebilir. Eğer cocuğunuzun orta kulak iltihabı uygun tıbbi tedaviye cevap vermezse, sıvı birikimi surekli hale gelirse ve işitme kaybı fazla ise cerrahi tedavi onerilebilir.

Tup takma kararında şu kriterler kullanılıyor
● 6 aylık bir donemde 4 veya daha fazla orta kulak iltihabı olması
● 12 aylık bir donemde 6 veya daha fazla orta kulak iltihabı olması
● Tek kulakta 6 aydan fazla sureli sıvı bulunması
● Her iki kulakta 3 aydan fazla sureli sıvı bulunması
● Orta dereceden fazla işitme kaybı
● Orta kulak iltihabı sırasında komplikasyon (menenjit, beyin absesi, yuz felci gibi)
● Antibiyotiklere şiddetli ve yaygın alerjisi olan cocuklarda
● Yenidoğanda yuksek ateşle seyreden orta kulak iltihabı
● Bağışıklık eksikliği olan bebeklerde orta kulak iltihabı

Kulak tupu ameliyatı sırasında neler oluyor?
Ameliyatta kulak zarına kucuk bir tup yerleştirilir ve orada bırakılarak orta kulağa tup yoluyla hava gitmesi sağlanır. Kulak tupleri ceşitli bicimlerde olurlar ve yerleştirildikten sonra genellikle tekrar orta kulak iltihabı gelişmesini onlerler. Tup sayesinde orta kulaktaki sıvı ostaki borusu ve tup yolu ile boşalır. Eğer ameliyatın ne olduğunu anlayabilecek yaşta ise, cocuğunuza onu nelerin beklediğini anlatarak kendini ameliyata hazırlamasına yardımcı olabilirsiniz.

Kulak tupu ameliyatından sonra cocuğa ozel bir bakım gerekir mi?
Kulak tupleri, orta kulağa hava gitmesini sağlayarak genellikle tekrarlayan orta kulak iltihaplarını onlerler. Bununla birlikte, kulak tupu takıldıktan sonra kulak yolundan orta kulağa su girmesi ihtimali ortaya cıkar. Bu durumda, sudaki bakteri ve virus cinsi mikropların orta kulakta iltihaba neden olması mumkundur. Bu nedenle, kulak tupu takıldıktan sonra suyla ilişkili bazı faaliyetlerde (yuzme, banyo, duş, vs.) cocuğun kulak yolunu korumak, gerekirse tıkac kullanmak uygun olacaktır. Doktorunuz kulak tıkacını nasıl hazırlayacağınızı veya ne tur bir tıkac temin etmeniz gerektiğini size acıklayacaktır.

Kulak tupu varlığında kulak iltihabı oluşma riski azalır ancak devam eder.
Kulak iltihabı anne-bablar veya bakıcılar-oğretmenler tarafından kolaylıkla teşhis edilirler cunku kulaktan ağrısız akıntı olur. Bu durumda kulak iltihabının tedavisine antibiyotikli kulak damlası ile başlanır. 3-4 gun icinde tedaviye cevap vermezse ağızdan antibiyotikler verilir. Cok nadiren akıntı ilac tedavisine cevap vermediğinde tupun yenisi ile değiştirilmesi gerekebilir. Kulak tupu, kulak zarında genellikle 12-18 ay sureyle kalır; daha sonra kendiliğinden kulak yoluna duşer ve kulak zarında tupun takıldığı delik kendiliğinden kapanır. Bu sureden daha once tupler duşebilir veya tıkanabilirler. Duşen tup, kulak kanalından dışarı cıkmayabilir; bu nedenle tupun kulak zarından duşup duşmediğini goremeyebilirsiniz. Tupun kontrolunu belli aralıklarla doktorunuz yapacaktır. Eğer tup kendiliğinden duşmezse, doktorunuz 18 ay ile 3 yıl arasındaki bir surede tupun alınması gerektiğini bildirecektir. Kulak tupleri, orta kulak iltihaplarının onlenmesinde oldukca etkili olmakla birlikte, tek bir uygulama kesin tedavi icin yeterli olmayabilir. Tupler ancak yerinde kaldıkları sure icinde yarar sağlarlar; tup duştukten sonra iltihabın tekrarlaması halinde tupun yeniden takılması gerekebilir. Ostaki borusunun fonksiyonlarında duzelme yaşla beraber ortaya cıkacaktır ve cocuğunuz surekli tup ile yaşamak zorunda kalmayacaktır.