Cocuk kendini, cevresini hayatı oyun yolu ile tanır. Oyun oynarken cevresindeki kişilerle iletişim halinde olduğu icin zekası, hafızası, kelime bilgisi ve duyguları gelişmektedir. Rastgele alınmış oyuncaklar onları derinden etkilerken, bilincli secilen oyuncaklar ise etkili mesajlar vermektedir. Oyuncaklar cocuğun zihinsel ve duygusal gelişimini buyuk boyutta etkiler, cunku cocuklar oyuncaklar vasıtasıyla hem oyunlarını hem de duşunce dunyalarını geliştirme şansına sahip olurlar. Psikiyatri Uzmanı Dr. Orhan Karaca goruşlerini aktarıyor.
Cocuğun karakterini şekillendiriyor mu?
Cocuklar sectikleri ve oynadıkları oyuncaklar ile aslında ebeveynlerine mesajlar verirler. Oyuncak secimleri yapılırken cocuğun zeka gelişimini destekleyici, oğretici tercihler yapılmalıdır. Eğitici oyuncaklar eğlenceli oldukları kadar cocukların kendilerini ve cevrelerini tanımalarına da yardımcı olmaktadır. Bu oyuncaklar cocukların yaşlarına ve becerilerine uygun olarak secildiklerinde cocukların gelişimleri uzerindeki etkileri de net bir bicimde gorulmektedir.
Oyuncaklar cocuklara cinsiyet sınıflandırması yapıyor mu?
kız bebek oyuncakOyuncak secimi yaparken kız erkek ayrımı yapmadan cocuklarınızın her ceşit oyuncaklarla oynaması ve sevdikleri insanların rollerini bu oyuncaklarla taklit etmesine izin verin.
Ozellikle ebeveynler erkek cocukların kız cocuklarının tercih ettiği oyuncaklarla oynaması konusunda endişeliler. Diğer taraftan kız cocukların erkek cocuklarının tercih ettiği oyuncaklarla oynamaları konusunda o kadar endişeli davranmayabiliyor. Oysa erkek cocukların kız cocuklarının tercih ettiği oyuncaklarla oynamalarının yasaklanması problem yaratabilir.
Kız cocuklarının da erkek cocuklarının da hayatında evcilik oyuncakları yer almalıdır cunku cocukların hayatında hem anne hem baba yani hem erkekler hem de kadınlar vardır. Bir erkek cocuğun annesini taklit ederek oyuncak tencerelerle yemek yapmaya calışması kadar doğal bir şey yoktur. Fakat anne baba olarak cocuğa, “sen erkek cocuksun kız oyuncaklarla oynama” denirse cocuğun kızların tercih ettiği oyuncaklara oynamaya olan ilgisi yokken artabilir. Bu nedenle kucuk cocukların her turlu oyuncaklarla oynamasına izin verilmelidir. Ozellikle de erkek cocukların oyuncak tercihlerinde yargılayıcı bir yaklaşım sergilememek gerekir.
Bu cinsiyet sınıflandırmasının cocuklar uzerinde olumsuz etkisi var mı?
Kız cocukların ağırlıklı olarak bebeklerle ve ev eşyalarıyla , erkek cocukların ise arabalar,tamir aletleri ve spor malzemeleriyle oynadıkları gorulmektedir.Burada cocukların cinsiyetlerine gore ailelerin davranışları ve oyuncak secimindeki tutumları da cok etki etmektedir. Cocuklar icin yaşlara ve cinsiyetlerine uygun oyuncak seciminde ilk belirleyici aile olmakla birlikte goz onunde bulundurulması gereken bazı noktalar bulunmaktadır.
Oynadığı oyuncaklar cocuğun fiziksel ve zihinsel gelişimini nasıl etkiliyor?
Oyuncakların cocukların duygusal ve fiziksel gelişiminde ciddi faktorleri vardır. Fiziksel ve motor gelişim cocukların ulaşmayı, emeklemeyi, tırmanmayı ve dengede durmayı oğrenmeleriyle gelişir. İnce motor gelişim ise kucuk oyuncakların tutulmasıyla gelişir. İnce motor gelişimi kucuk kasların koordinasyonunu icermektedir (eldeki, ayaktaki, bilekteki kaslar vb…) İnce motor becerileri ellerdeki kasların kullanımını ve dikkat icin de goz kaslarının kullanımını gerektirir. Aktivite masaları, yurutecler, bloklar, legolar, atma ve cekme gerektiren oyuncaklar motor gelişimini destekler. Cocuk yaşamının ilk senesinde hareketlerini daha koordineli hale getirerek basit bir takım hareketleri sonucunda neler yapabileceğinin farkına varır.
Duygusal gelişime etki eden oyuncaklar sayesinde cocuklar arzularını, istediklerini ortaya koyarlar ve korkuları ile kotu deneyimlerinin ustesinden gelebilirler. Oyunla birlikte cocuğun cevresi uzerindeki etkinliği ve farkındalığı artar. Cocuk oyun oynarken kendisini guvende hissettiğinde olumlu duygusal gelişimine de katkısı olmaktadır. Ayrıca, cocuğun oyunlarına ebeveynleri de dahil olduğunda bu eğitici oyuncaklar cocuk ve ebeveyn arasında guclu bağlar oluşmasına yardımcı olurlar. Cocuklar oyun oynarken sahip olma duyguları da gelişmektedir. Onceleri cocuğunuz bir oyuncağı yalnızca kendisi icin isterken oyunla birlikte kendini kontrol etmeyi de oğrenecektir. Bu şekilde cocuğunuz sosyal kuralları da oyuncaklar yoluyla oğrenmektedir.
Hangi oyuncak, hangi yonde etkili oluyor?
Oncelikle secilecek oyuncağın cocuğun yaşına ve gelişim seviyesine uygun olması gerekir. Oyuncakların cocuğun gelişimini olumlu yonde etkilediği ve mutlaka oynaması gerektiği duşunulur ve bu doğru bir duşuncedir. Yaşı ve cinsiyeti ne olursa olsun her cocuk oyunla ve oyuncakla buyumelidir. Ancak doğru oyuncak secimi ciddi bir onem taşır. Bu acıdan gelişimini destekleyecek oyuncaklar sectiğini zannederek yanlış secimlerde bulunan aileler olduğu da bir gercektir. Maalesef bircok ebeveyn bu yanlışa duşmektedir.
Orneğin elektronik oyuncaklar bu tip oyuncaklardır. Genellikle cocuğun tek başına oynamasına imkan verdiği icin hem sosyalleşmesi acısından sıkıntılara yol acar hem de cocuğu kısıtlı bir mekanda hapseder. Bu tur oyuncaklarda cocuğun yaratıcılığını geliştireceği hicbir ozellik yoktur.
Savaş oyunları ve silahlar da cocuğun cevresine karşı saldırgan bir tutum geliştirmesine yol acabilir. Sosyal hayata uyum konusunda sorunlar yaşamasına neden olabilir. Bir canlıyı yok etmek uzere kurulmuş savaş oyunları bir sure sonra cocukta bunun normal bir şey olduğu duygusunun yerleşmesine kadar varabilen olumsuzluklara sebep olabilir.
Cocuğun oynadığı oyuncaklar onun meslek secimine etkisi oluyor mu?
Cocukların oynadıkları oyunlar ve sectikleri oyuncaklar ileride sececekleri meslekleri hakkında ipucları verdiği yonunde duşunceler vardır. Ornek olarak; bir muzik aletiyle oynayan bir cocuğun duygusal ozellikler taşıdığı, bedensel, mantıksal, matematiksel zeka ile muzik zekasının daha fazla geliştiği, bu nedenle meslek olarak muzisyenlik, yazarlık ya da matematik bilimleri alanlarında calışacağı yonunde duşunceler vardır.
Aynı şekilde, kup bloklar ve oyun hamuruyla oynamaktan hoşlanan bir cocuğun; gorsel, mantıksal, matematiksel ve bedensel zeka gelişimi acısından ileride sececeği meslek dalları mimarlık, ressam, heykeltıraş gibi sanatsal ve cizimsel kabiliyete dayanan iş bolumleri olabilir. Buna gore; topla oynayan bir cocuk icin de bedensel, sosyal-iletişim ve gorsel zekasının gelişmiş olduğunu, hareketle ilgili mesleklerde başarılı olabileceğini ve sporun değişik dalları, organizasyon ya da mimarlık gibi mesleklere yonelebiceğinden soz edilmektedir.
Cocuklara oyuncak alırken nelere dikkat edilmeli?
Oyuncak seciminde en onemli şey oyuncağın cocuğa yonelik bir oyuncak olması gerektiğidir. Ailelerin kendi isteklerine değil. Bir cocuk icin oyuncağa kac para verildiği ya da nereden alındığı ve markası hicbir şey ifade etmez. Cocuk oyuncakla severek oynamalıdır. Eğer istenirse her şey oyuncak olabilir, hatta satın alınan diğerlerine gore daha yararlı bile olabilir.Butun gereken biraz yaratıcılık ve dikkattir.
Cocuklara hangi yaşta, hangi oyuncaklar alınmalı?
Cocuk 1 yaşına gelene kadarki surecte ses cıkaran cıngıraklar, diş cıkarma kaşıntısını azaltacak hijyenik plastik kaşıyıcılar tercih edilebilinir. Emekleme surecinde bez oyuncaklar, arabalar ve hayvanlar daha cok ilgisini cekecektir, resimlerlerden oluşan hikaye kitapları anne ve babalar tarafından anlatılması oldukca onemlidir. Yurumeye başladıktan sonra kolaylıkla iteceği ve cekeceği aynı zamanda ses cıkarabilen ( otomobiller, kucuk caplı bebek arabaları) tercih edilebilir. 2-3 yaş arası; mini oda takımları, tamir aletleri, 4-6 yaş arası; Ozellikle bu yaşlarda dışarı oyun oynamak sosyalleşmesi, arkadaşlık edinmeleri icin ideal yaşlardır. Aynı zamanda boyama, karton mukavva gibi zeka gelişimlerini destekleyici faaliyetlerde bulunmasına oldukca faydalı olabilir. 6 yaş sonrası; Artık okul donemi başlamıştır ve oyuncak secimleri oyun alanları farklılıklar gosterecektir. Ağırlıklı olarak futbol, basketbol, Tv izlemek, bisiklet binmek ve resimli kitaplar daha cok ilgisini cekecektir.
Oyuncakları cocukların kendilerinin secim yapmalarına mı izin verilmeli yoksa ebeveynler mi secim yapmalı?
Oyuncak secimlerinde bilicsizce sadece sizin beğeninize hitap eden secimler yapmanız cocuğunuz tarafından hoş karşılanmayabilir. Secimleri yaparken cocuğunuzun yaşına kullanım şekline ve onu geliştirici ozelliklerine dikkat etmeniz gerekir. Oyuncak alırken cinsiyet ayrımı gozetmeyin. Okul oncesi donemden sonra oyunlarda ve oyuncaklarla kızların bebekle erkeklerin arabayla oynaması gibi cinsiyete gore farklılıklar olmakla birlikte her cocuk değişik oyuncaklarla oynayarak farklı deneyimler kazanır.
Ebeveynler genellikle cocuklarına cok fazla oyuncak alıyor. Cocuklara cok fazla oyuncak almak doğru mu yoksa belli bir sayıda oyuncak almak yeterli olur mu?
Her cocuk aynı değildir bazı cocuklar sadece onemsedikleri birkac oyuncaklarıyla oynarlar ve uzun yıllar bu oyuncaklarını saklarlar. Bazı cocuklar ise oyuncaklarına daha agresif davranıp kırıp parcalayarak surekli yeni oyuncaklar isteyip, ebeveynlerinin yeni oyuncak almasına neden olabilir. Bir de yalnızca cocuğun kendi ebeveynleri değil yakın akraba ve eş, dosta akrabaları da oyuncak hediye edebilir. Cocuğa cok fazla oyuncak almak ileride cocuğunuzun doyumsuz olmasına ve daha fazlasını istemesine neden olabilir. Kendi oyuncaklarını beğenmeyen cocuk arkadaşlarında gorduğu oyuncaklara da sahip olmak isteyebilir. Bu nedenle cocuklarınız icin onların yaş gruplarına gore uygun olabilecek ve zihinsel gelişimlerini de olumlu etkileyecek belirli oyuncakları almanızı tavsiye ederiz.