Gece altını ıslatmanın iki tipi vardır. Doğumundan itibaren hic kuru kalmamışsa primer (birincil) tip, en az 6 ay kuru kaldıktan sonra altını ıslatmaya yeniden başlamışsa sekonder (ikincil) tip altını ıslatmadan soz edilir.
Altını ıslatan cocukların buyuk coğunluğu birincil altını ıslatma grubunda yer alır. Bazen altını ıslatmaya sık ve acil idrar yapma ihtiyacı duyma gibi bulgular eşlik edebilir. Gece altını ıslatma, nedenlerine gore fizyolojik ve organik olmak uzere iki gruba ayrılarak incelenmektedir.
Gece altını ıslatan cocukların buyuk bir grubu (%90-95’i) fizyolojik altını ıslatma grubunda toplanmaktadır. Bu cocukların gece uykuda mesane doluluğunu hissetmelerinin yetersiz, mesane kapasitelerinin kucuk ve uyku derinliklerinin fazla olduğu bildirilmektedir. Onemlisi altını ıslatmanın buyuk oranda genetik yatkınlığa dayanmasıdır.
Anne ve babadan birisinde altını ıslatma oykusu varsa cocukta % 45, ikisinde birden varsa %77 oranında altını ıslatma sorunu yaşanmaktadır. Aile oykusu olan olgular iyileşme zamanı bakımından ailelerine benzer bir seyir gostermektedirler.
Hangi hastalıklara eşlik eder
Altını ıslatan cocukların %2-3’unden şeker hastalığı, bobrek hastalıkları, mesane hastalıkları gibi sorunlar saptanmaktadır. Olguların %5-10’unda ise altını ıslatmaya sık ve acil idrar yapma ihtiyacı gibi yakınmalar eşlik etmektedir. Bunlar “polisemptomatik altını ıslatma” olarak tanımlanmaktadır. Bu cocuklarda idrar yolu enfeksiyonu, idrarda bakteri olması, kabızlık ve bazen besin alerjisi saptanmaktadır.
Ayrıca son yıllarda halk arasında “geniz eti” olarak bilinen adenoid vegatasyonlu cocuklarda yuksek oranda altını ıslatma gorulduğu ve ameliyat sonrası yakınmalarının gectiği uzerinde durulmaktadır.
Psikolojik sorunlar
Genel olarak psikolojik olaylar daha once soz edilen primer altını ıslatma sorununa yol acmazlar. Bu nedenle de altını ıslatan cocukların buyuk coğunluğunda bir ruhsal sorun aramaya gerek yoktur. Ayrıca kotu cocukların altını ıslattığı gibi on yargıların gecersiz olduğu akıldan cıkarılmamalıdır. Bir ruhsal sorundan sonra altını ıslatma yaşanıyorsa bu genellikle fizyolojik altını ıslatmanın yeniden ortaya cıkmasıdır. Davranışsal gerilemesi olan cocuklarda gece altını ıslatma yanında okul başarısızlığı, korku gibi ek bulgular vardır ve bunların mutlaka cocuk psikiyatristleri tarafından gorulmesi gereklidir.
Nasıl yaklaşılmalı
Hemen ve onemle belirtmeliyiz ki altını ıslatmanın kendisinden cok, bu cocuklara ailelerin ve toplumun yanlış tutumları zarar vermektedir. Bunların icinde en tehlikelisi “Altına yapan kızını sobaya oturttu” gibi haber başlıklarına konu olan cinsel bolgelere yonelik cezalandırma girişimleridir. Bu tur tutumlar, cocuklar uzerinde etkisi omur boyu surecek izler bırakmaktadır.
Altını ıslatan cocukların fizyolojik bir gelişme gecikmesi yaşadığı (bir tur diş cıkarmanın, konuşmanın gecikmesi gibi) ve ailenin temel gorevinin cocuğun benlik saygısı zedelenmeden bu sorunu atlatmasını sağlamak olduğu unutulmamalıdır. Bu nedenle altını ıslatan cocukların en gec 6 yaşında konuyla ilgilenen bir cocuk hekimi tarafından değerlendirilmesi ve gerekli incelemeler yapıldıktan sonra bir tedavi planı yapılması gereklidir.
Altını ıslatan cocuklarda ne gibi tetkikler yapılmalı
Altını ıslatma yakınması ile hekime getirilen cocuklar daha once soz edilen organik faktorlerin varlığı bakımından incelenmelidir. Bunun icin gunduz altına kacırma, zor idrar yapma, kabızlık, zor ve acil idrar yapma, cok idrar yapma, kafa travması gecirme, idrarla birlikte kaka kacırma, horlama ve gece ağızdan nefes alma gibi yakınmaların olup olmadığı soruşturulmalıdır. Elde edilen bilgiler ve genel muayene sonuclarına gore idrar incelemesinden, mesane filmlerine uzanan bir dizi tetkik yapılmalıdır.
Altını ıslatan cocukların %97’sinde fiziksel bir neden yoktur. Bu nedenle ayrıntılı bir oyku coğu zaman fizyolojik altını ıslatmanın olup olmadığı konusunda bilgi verir. Bu noktada altını ıslatan cocukta ” kucuk mesane” ya da uykudan uyanamama sorunu mu olduğunun aydınlatılması onemlidir.
Tedavide kullanılan yontemler
Altını ıslatan cocuklara genel olarak 7–8 yaşına geldiğinde tedavi icin girişimlerde bulunulması onerilmektedir. Bu girişimlerin başında cocuğun kendisinin ya da ailesinin gece uyanmasına donuk programlar gelmektedir. Ailenin cocuğu gece uyandırıp tuvalete gitmesini sağlayan program uygulanır. Bu program %90 oranında başarı sağlamıştır.
Tedavide alarm kullanımı ve ilac tedavisi
Alarm cihazları cocuk idrar kacırmaya başlar başlamaz hareket gecen ve boylece cocuğun uyanıp, mesanesini kontrol etmesi konusunda yardımcı olan araclardır. Bu tedavi ile cocuklarda %70–84 oranında iyileşme sağlanmaktadır. Altını ıslatma tedavisinde uzun yıllardır ceşitli ilaclar kullanılmıştır .%90’a varan oranda yineleme riski bulunmaktadır.
Alt ıslatma cocukluk cağında sık gorulen bir sorundur ve ailelerin yanlış tutumlarının surduğu bir konudur. Oncelikle altını ıslatan cocukların konuyla ilgilenen cocuk hekimleri tarafından değerlendirilmesi ve ailenin katılımı ile uzun donemli bir tedavi yaklaşımının denenmesi gereklidir.
Temel prensipler
Gece kalkıp tuvalete gitme bir hedef olarak kesinleştirilmeli
Tuvalete ulaşmak kolaylaştırılmalı
Cocuğun kuru kalma sorumluluğunu ustune almasına yardım edilmeli
Yatmadan onceki 2 saat boyunca fazla sıvı alımından kacınılmalı
Kafein iceren icecekler kesinlikle verilmemeli
Yatağa girmeden tuvalete gidilmeli
Gece kuru kalması icin bez bağlanmamalı (gece kalkma motivasyonunu olumsuz etkilemektedir)
Sabah temizliğine cocuğun katılımı sağlanmalı
Cocukların benlik saygıları desteklenmeli
Ailelere nasıl davranacaklarını anlatan kılavuzlar hazırlanmalı
Cocukların hangi gunler kuru kaldıkları bir kart uzerine işlenmeli
Cocuklar en az ayda bir kez kontrol edilmelidir.