Turkiye ’de son yıllarda artan bir oranda yazılı ve gorsel basında magandalık uzerine haberler okumaktayız. Maganda gercekten kimdir, ne yer ne icer, nasıl ve neden maganda olunduğu merak konusudur. Turkiye ’de magandalık kavramı, oncelikle hızlı sanayileşme doneminde sınıf atlayanların yeni ekonomik statulerini ozumseme ve onun gerektirdiği davranışları gosterememe hali olarak tanımlanmaya calışılmıştır. Ancak gelişen olaylar, magandalığın zamansız sınıf atlamaya ozgu bir davranış kalıbından cok daha kapsayıcı olduğunu gostermektedir. Bu bağlamda magandalık; bireyin kendini gorsel, fiziksel ve guc merkezli ifade etmesi veya tersinden bakıldığında ise bireyin davranışlarında zarafetin, aklın, icselliğin, erdemin ve mantığın son derece sınırlı yer alamsı olarak da ifade edilebilir.

Maganda, Turkce sozlukte; gorgusuz, kaba, anlayışsız, terbiyesiz ve uyumsuz kimse olarak tanımlanmaktadır. Magandanın bu kadar kapsamlı tanımı dahi, yaşanan olaylar karşısında yureğimize su serpmekte ve ferahlatamamaktadır. Evinizde otururken ziyaretinize gelen davetsiz bir kurşunun, sadece maganda kurşunu ile anlatılması cok eksik ve yavan kalıyor. Maganda aynı zamanda katil, aynı zamanda zavallı ve cahil gibi bircok sıfatı da hak ediyor. Bir kurşunun oldurduğu bicarelerin haberlerini okudukca, arkasındaki maganda zihniyetine teroristten daha fazla lanet yağdırmak gerekmektedir.

İşin en kotu tarafı ise, magandanın attığı kurşundan sonra mağdur ile ağlaması, pişmanlık duymasına rağmen, tum bunlardan ders cıkarmak yerine aynı davranış serisine devam etmesidir. Bu adeta bir rituel. Bu acıdan magandalar seri katillere daha fazla benzemektedir. Zira seri katiller, aynen maganda vakalarında olduğu gibi maktullerinin cenazelerine genelde katılırlar ve onların ailelerine baş sağlığına giderler.

Magandaların ruh halini araştırmak icin geniş kapsamlı bir enstitu kurulmalı ve bu enstitu her turlu mali olanaklarla donatılmalıdır. Toplumda bircok maganda kategorisinin olduğu kuşkusuz doğrudur. Ancak bu yazının ağırlıklı ele aldığı, kurşunların arkasındaki magandalardır. Gece yarısında muziği kendisiyle birlikte herkese dinleten, tum ses sınırlamalarını aşarak komşularını rahatsız etmenin umursamazlığında olan zavallı ve bencil magandadan tutun da trafikte tum aracları tehlikeye duşurme pahasına zikzak cizen magandaya kadar bircok kategoriden bahsetmek mumkun. Tum bu maganda grupların ayrı ayrı ele alınması gerekir.

Magandaların kurşununa hedef olan masumların haberleri ‘serseri kurşunların hedefi olan ’ gibi cumlelerle kamuoyuna sunulur. Kurşun neden serseri olsun ki? Cansız bir metal parcasının akıl gerektiren bir davranışla nitelenmesi yanlıştır. Serserinin, serseri kurşunun arkasındaki kaba, cahil ve bencil kişiliğe sahip magandanın ta kendisi olduğunu her defasında acık yureklilikle ortaya koymak durumundayız. Maganda davranışları, basit nitelemelerle ve durumu hafifletici tanımlamalarla anılmamalı. Tetiği cekenin, cani, vahşi ve insanlık dışı olduğu hep bir ağızdan haykırılmalıdır. Maganda sadece kaba ve cahil değil, aynı zamanda son derce sorumsuz ve duşuncesizdir. Zira tetiğini ateşlediği kurşunun nereye gideceği onu ilgilendirmez. Maganda davranışlarının nasıl sorunlara yol acacağı bilincine de sahip değildir. Bu acıdan bakıldığında maganda, beyinsel olarak da ozurlu sayılabilir.

Maganda duygusal olarak da son derece hastalıklı bir bunyeye sahiptir. En aciz bir yaratığın dahi ateşleyebileceği bir mekanizmayı harekete gecirerek, bir başarıya imza attığını duşunecek kadar hastalıklı bir ruh haline sahiptir. Bu hastalıklı yapı magandanın guc ve kudret algısındaki yanılgıdan kaynaklanır. Maganda acısından en onemli guc; gorsel, kaba ve en fazla gurultu cıkaran şeylerdir. Onun beyinsel fikir jimnastiklerine, estetiğe, zarafete ve insanı merkeze alan değer yargılarını duşunecek zamanı yoktur. Manganda hep kaba kuvvetten hoşlanır ve kendinden daha kabasını bulduğunda ise tam bir şahsiyet fukaralığı yaşar. Bunu onun tum davranışlarından gorebilirsiniz. Başkasını ezme sırası kendine geldiğinde ise hic acıması yoktur.

Magandanın dunyasında insan erdemleri, demokrasi, hukuk ve benzeri evrensel kavramlar hicbir zaman yer etmez ve edemez. Magandanın bu kavramları bazen kabul ettiğini itiraf etmesi sadece bir yanılsamadan ibarettir. Zira maganda, yaşamda hicbir anlamlı soruya yanıt aramamıştır. Magandanın icselleşmeye, kendi derinliğine inmeye hic zamanı yoktur. Onun butun cabası dışa yonelik şovlarla sınırlıdır. Bu acıdan maganda dışa yonelik yaptığı tum faaliyetleri ve başkalarına zarar verici tum davranışları sadece gucunun ispatına yaradığını duşunur. Eğer oyle olmasaydı, neden gecenin bir yarısında yuksek sesle dinlediği her şeyi kendinden başka herkese duyurma gereği hissetsin ki. Neden cocuğuna alması gereken sutun parasından, okul giderlerinden kesinti pahasına silahlanıp gurultu cıkaran kurşunlar atsın? İc derinliği son derece sığ olan maganda, dışa yonelik gurultuye aşk derecesinde bağlıdır. Magandanın marazi ruh hali, gurultunun gucune inanmasının magandalar dunyasında ayrı bir yere sahiptir. Bu yonuyle magandaların guce tapışını, kendinden daha fazla gurultu cıkaranlar karşısından sus pus oluşunu ve kaba gucun, ya ezeni ya da ezileni olan kişiler olarak karşımıza cıkışını gormekteyiz. Dolayısıyla erdem, etik, demokrasi, hukuk, insan hakları gibi evrensel değerler, magandaya son derece yabancıdır. Hatta magandalar, cehaletlerinden dolayı coğu defa bu evrensel değerlere duşmandırlar.

Maganda acısından her şey gucle cozulebilir gorulmektedir. Magandanın guce tapan yapısı ve her şeyi gorsele indirgeyen bayağılığı onu daha cok guc simgelerine yatırım yapan hale getirir. Maganda cocuğuna kitap yerine silah alır, iri puntolu ve bol resimli gazeteleri okumak onun icin gelinebilecek en son entelektuel duzeydir ve mermi almak her zaman daha caziptir. Bu acıdan yaşam, onun icin cok sayıda duşmanlarla boğuşulması gereken bir kavga surecidir. Mangandaya yaptıklarının ne kadar yanlış olduğunu anlatmak, sağır bir kişiye şarkı soylemek, kor bir insana tablo gostermek, duygusuza aşktan bahsetmek gibi beyhude bir cabadan ibarettir. Zira magandanın gonlu, gozu ve kulağı gercekler karşısında kapalıdır. Tum bunlara rağmen magandanın bilincaltına yonelik calışmalar yapılabilir. Bu calışmalar once ailede başlamak uzere, okulda, toplumda, siyasette, tiyatroda ve sinemada geliştirilip pekiştirilebilir.

Bu kadar cinayete rağmen magandalar, sokaklarımızda yurumekte, kapı komşumuz olarak yaşamakta ve trafikte gundelik yaşamımızın her alanında karşımıza cıkmaktadır. Onları duğunde, dernekte, asker yolculuğunda, macta ve benzeri tum etkinliklerde gormek olasıdır. Onların şerrinden ve cehaletinden kendimizi korumak icin her kurşun sesinde kendimizi sutre gerisine atmaktayız. Ancak kurşunun-sesten, aptalın-akıllıdan daha hızlı olduğu gunumuzde, bircok yaşam kaybedilmektedir. Gorunur magandanın yanında, kendini kamufle eden magandanın da toplumsal, siyasal ve ekonomik yaşamımızda onemli yeri vardır. Peki magandaya karşı duyarlı, akılcı ve doğru bir mucadele tarzı nasıl olmalıdır? Once magandalar konusunda duyarlı olanların one cıktığı bir platformla buna başlanabilir. Bir başka yazıda ise “maganda karşıtı mucadele manifestosu ’nu ” irdelemek uzere akıl, ruh ve beden sağlığınızın magandalardan korunduğu gunler dilerim.


ALINTIDIR