Yumurtalık genelde rutin muayene yada başka bir sebepten dolayı yapılan muayene ve ultrasonografide saptanırlar.Yumurtalık hastalıkları kısırlık nedeni olabilen hastalıklardan, cok basit ve kendiliğinden gecen fonksiyonel kistlere ve tanıda gecikmenin kadının hayatına mal olabilecek over kanserlerine kadar pek cok problem geliştirebilir.Muayenede hastanın yaşı, kitlenin buyukluğu, şekli, saf kist yada solid yapıda oluşu, etrafa yapışık olup olmadığı, hassasiyet olup olmadığı onemlidirYumurtalıklar sadece muayene değil mutlaka ultrasonografi ile değerlendirilmelidir.Karın ağrısı, adet ağrıları, cinsel birliktelikte ağrı, mesane veya makata baskı hissi, sık idrara cıkma, adet duzensizliği durumunda jinekolojik muayene ve pelvik ultrasonografi uygulanmalıdır.İyi huylu selim kisti nedir tedavisi nelerdir?Ayrıntıları yazımızda bulabilirsiniz
İyi huylu yumurtalık (over) kistleri kanser yapma eğilimi olmayan ancak kişilerde farklı duzeylerde problemler oluşturan kistlerdir.
Genelde iyi huylu olan ve kendiliğinden gecen pek cok kist, coğu zaman kişilerde gereksiz yere endişelenmelere neden olabilmektedirler.
Kistler nasıl oluşur?
Folikul kistlerinin oluşma nedeni tam bilinmektedir, ancak kabul edilen bazı teoriler vardır. Bunlar:
Yumurtalıklara giden kan akımını fazla olması sonucunda folikullere (gelişen yumurtalara) normalden fazla miktarda hormonların gitmesi ile oluşabilirler.
Yuksek dozda "gonadotropinlerin (=beyinden salgılanan ve overlerde yumurta hucresi gelişimini uyaran hormonlardır)" varlığında overlerin olması gerekenden fazla uyarılması neticesinde ortaya cıkabilirler.
Gonadotropinlerin salgılanış şekillerinde meydana gelen dengesizlikler, gelişmiş yumurta hucresinin catlamasını engelleyebilir ve follikul kistlerine yol acabilir.
Yumurtalık etrafındaki yapışıklıklar ve herhangi bir nedenle yumurtalık duvarının kalınlaşması yumurtlamayı engelleyerek follikul kistlerine yol acabilir.
Follikul kistleri genelde belirti vermezler. Patlaması ya da kendi etrafında donmesi ile akut batın tablosu yaratması yok denebilecek kadar azdır. Bazen ostrojen hormonu salgılayarak adet duzensizliğine neden olabilir.
Sıklıkla başka bir nedenle yapılan ultrason incelemesi esnasında fark edilen follukul kistleri, en sık olarak adet gecikmeleri şikayeti ile belirti veririler.
Follikul kistleri genelde kendiliğinden kaybolur ve tedavi gerektirmez. Ureme cağındaki kadınlarda saptanan ve 5 cm’den kucuk kistler takibe alınır. Hasta bir ay sonra yeniden muayeneye cağırılarak kistin 1-2 adet donemi sonrasında kendiliğinden kaybolması beklenir.
Bazı zamanlarda kistin kuculmesini kolaylaştırmak icin tedavi amaclı doğum kontrol hapları verilebilir. Burada amac beyinden salgılanan gonadotropinleri baskılayarak overler uzerindeki uyarıyı ortadan kaldırmaktır.
Tedaviye rağmen kuculmeyen ya da buyume gosteren kistler icin ameliyat gerekli olabilir. Bu kistler genellikle ureme cağındaki genc kadınlarda gorulduğunden Laparoskopi yontemi yontemi ile ameliyat esnasında yumurtalığa zarar vermeden sadece kist cıkartılır. Cunku "yumurtalıklar bir kadın icin en onemli organların başında gelir".
Gunumuzde ameliyat metodu olarak sıklıkla kistin laparoskopik yolla cıkarılması tercih edilir.
Follikul kistleri
Genclerde en sık rastlanan kistlerin başında gelir. Gelişen yumurta hucresinin catlamaması ve buyumeye devam etmesi nedeni ile olduğu duşunulmektedir.
Buyuklukleri genelde 2-3 cm’dir, nadiren 4 cm’yi aşar. Oldukca gergin, tek odacık icinde berrak sıvı iceren kistlerdir. Genelde herhangi bir komplikasyon yaratmazlar ve hatta coğu zaman ultrason kontrollerinde tesadufen farkedilirler.
Korpus luteum kistleri
Normalde her yumurtlamadan sonra yumurta hucresinin atıldığı yer farklılaşarak "korpus luteum" adı verilen dokuya donuşur.
Korpus luteumun ana gorevi, ortaya cıkabilecek bir gebelikte duşuk olmadan gebeliğin rahime yerleşmesini sağlayan ve "progesteron"adı verilen bir hormonu plasentanın işlevsel hale gelene kadar uretilmesidir. Progesteron yeni oluşan bir gebeliğin rahim tarafından yabancı bir doku olarak algılanarak atılmasına engel olur.
Renginden dolayı adına "sarı cisimcik" de denilen corpus luteum zaman zaman icinde sıvı birikmesi nedeni ile kistleşebilir. Kistler genelde 3-4 cm buyukluğunde olmakla birlikte 1-10 cm arasında değişebilirler. Hormon salgıladıkları icin adet rotarına (gecikmesine) yol acabilir.
Kist icine kanama olursa kasıklarda ağrı gorulebilir. Bazen patlayıp karın icine kanamaya yol acabilir. Bu durumda sıklıkla dış gebelik ile karıştırılabilir.
Yandaki resimde olgun corpus luteum’un icine kanama sonucu oluşmuş bir "Corpus luteum kisti" nin ultrasonik gorunumu izlenmektedir.
Korpus luteum kistleri, herhangi bir komplikasyon gelişmediği durumlarda tedavi gerektirmez ve kendiliğinden kaybolurlar.
Bazan corpus luteum kisteri ozellikle gebeliğin ilk haftalarında da ortaya cıkabilmektedirler. Gebelikte oluşan corpus luteum kistleri genelde 3-4 cm captan kucukturler.
Aşağıda 5 haftalık bir gebemizin sağ yumurtalığında tespit ettiğimiz corpus luteum kisti gozlenmektedir. Kistin kalın cidarlı olması tipiktir.
Endometrioma (Cikulata kistleri)
Cikulata kistleri, rahimin icini doşeyen "endometrium" adı verilen zar tabakasının yumurtalıklarda bulunması ve her adet doneminde kanayarak kistleşmesi sonucunda oluşur.
Her adet doneminde kanayan kist icerisinde uzun sure kalan kan zamanla pıhtılaşıp eriyerek, cikolata rengi ve kıvamında bir sıvı halini alır. Bu nedenle bu kistler "cikolata kisti" olarak anılmaktadır.
Cukulata kistleri "Endometriozis" denilen bir rahatsızlık ile beraber olup genelde etrafa yapışıklıklar gosterir. Cikulata kistlerinin gorulmesi endometriosis hastalığının şiddetli olduğunu gosterir.
Ultrasonografide yumurtalık icerisinde yer alan yoğun granullu kistik kitlelerin gorulmesi ile tanısı konulabilir.
Ultrason tetkikinde bir bolmeli (septalı), iki bolumlu bir "endometrioma (cikolata kisti)" gorulebilir.
Cikulata kisti olan kadınlar veya genc kızlar genelde hekime ağrılı adet, cinsel ilişki sırasında ağrı (disparunia) , kısırlık (infertilite) ve fazla miktarda adet gorme şikayeti ile başvururlar.
Endometriomaların ayırıcı tanısında yumurtalıklardan gelişen Neoplastik (Kanseroz) kistler icinde ozellikle "musinoz kanserler" bulunmaktadır. Serumda dolaşan "tumor maker'ları (tumor belirtecleri) ve doppler kan akımında direnc ve akım indexlerinin bakılması ile ayırıcı tanı yapılabilmektedir. Ancak yine de kesin tanı operasyon sonrası cıkartılan dokunun patolojik incelemesi ile konulur.
Endometrioma’ların tedavisi cerrahi operasyonla kistlerin cıkartılmasıdır. Bu cerrahi operasyonlar icin genelde Laparoskopi yontemleri kullanılmaktadır.
Yandaki resimde operasyonla cıkarılmış bir cukulata kistini (endometrioma) gorulmektedir.
Cukulata kisti cıkartılan hastaların % 50'si ilk 6 ay icinde tedaviye gerek kalmadan hamile kalmaktadır.
4 cm’den kucuk kistler ise beklenip izlenebilir veya bir takım ilac tedavileri (Danazol, Gn RH analogları gibi) denenebilir.
İnkluzyon kistleri
Sıklıkla rahim ameliyatı esnasında rastlanan fonksiyonel olmayan bir kisttir.
İnkluzyon kistleri genellikle mikroskopik boyuttadır. Hicbir belirti vermez ve ultrasonda da fark edilemez.
İnkluzyon kistleri buyuk olasılıkla her yumurtlamadan sonra yumurtalık cidarının butunluğunun bozulmasını takiben iyileşme doneminde doku icerisinde "germinal epitel" adı verilen hucre turunun hapsolmasından kaynaklanmaktadır.
Bazı araştırmacılar bu kistciklerin uzun donemde habis (malign) değişime uğrayabileceğini ve over kanserinin onculu olabileceğini iddia etmektedirler.
Teka-lutein kistleri
Aşırı hormon salgısına bağlı olarak ortaya cıkarlar. Hemen hemen her zaman cift taraflıdır ve 20 cm kadar buyuk olabilirler. Sıklıkla kısırlık tedavisi alanlar ile gebeliğin anormal bir durumu olan mol gebeliği (uzum gebeliği) durumunda sık olarak gorulur. Tedavide yatak istirahatı ve takip gerekir. Bazı zamanlarda cerrahi tedavi gerekebilir.
Ultrasonda "Teka lutein kisti" nin goruntusu
Gebelik Luteoması
Gebelik esnasında gorulen solid (ici katı) yapıdaki kitlelerdir. Bazen 20 cm’ye kadar buyuyebilirler.
Hastaların dortte birinde fazla miktarda salınan erkeklik hormonuna bağlı olarak gebelikte tuylenme (kıllanma, hirsutism) şikayeti yapabilirler.
Gebelik sona erdiğinde kendiliğinden geriler. Ancak diğer tumorlerden ayrımının yapılması gerekir.
Selim Over Kistlerinin Komplikasyonları
Selim over kistlerinin iki onemli komplikasyonu vardır:
Torsiyon (donme)
Ruptur (patlama)
Her iki durumda da ani başlangıclı ve şiddetli karın ağrıları mevcuttur.
Torsiyon (Donme)
İyi huylu over kistlerinde en korkulan komplikasyondur. Torsiyon; yumurtalığın kendi etrafında donmesidir.
Bu durumda yumurtalığa giden kan akımı azalacağı ya da kesileceği icin bir sure sonra dokuda "gangren (dokunun olumu)" meydana gelir.
Torsiyonun klinik bulgusu gittikce şiddeti artan ağrıdır. Bazen ise torsiyon tam olarak olmaz ve bu durum kendini hafif bir ağrı ile belli eder.
Bir sure sonra yumurtalık torsiyondan kurtulup "detorsiyone" olarak normal konumuna doner ve ağrı kaybolabilir.
Torsiyonun en cok gorulduğu "Dermoid kist" varlığında gorulme sıklığı %3.2-16 arasındadır. Kistin buyukluğu ve ağırlığı arttıkca torsiyon riski de artar.
Torsiyone over kistlerinde acil ameliyat gereklidir. Ameliyatla torsiyone olmuş kist tamamen cıkartılır.
Ruptur (Patlama)
Bir kistin "rupture olması" yani patlaması kendiliğinden olabileceği gibi torsiyona bağlı da gelişebilir.
Ruptur aniden oluştuğunda genelde şok gelişir. Kist iceriği dermoid kistlerdeki gibi yağlı veya katı dokudan zengin ise bu dokular karın zarını (peritonu) irrite ederek tehlikeli bir durum olan "kimyasal peritonit"e neden olabilir.
Kist rupturlerinde ic kanama meydana geliyorsa veya ağrı dayanılmaz hale gelip bir "akut batın (akut karın)" tablosuna donuşuyorsa hasta acil ameliyata alınarak tedavi edilir.
Hafif şikayet yaratan ve şikayetlerin saatler icinde azaldığı durumlarda ise beklenip hasta takibe alınabilir.