SİZDE PROSTAT KANSERİ OLUP OLMADIĞINI NASIL OĞRENEBİLİRSİNİZ?
Prostat kanserini saptamanın bir kac yolu vardır. Bunların bazıları aşağıda belirtilmiştir.
Hastalığın Belirtileri Bazı hastalarda hic bir belirti olmaz. Bazılarında ise sık, guc ve ağrılı idrar yapma, idrarın damla damla yapılması, idrarda kan yada iltihap olması, ejekulasyonda kan ve ağrı gibi belirtiler olabilir. Bu yakınmalar aslında sadece prostat kanserine ozgu değildir. Prostatın kanser dışındaki diğer problemleri de bunlara benzer yakınmalara neden olabilir. Emin olmak icin doktorunuzun detaylı bir muayene ve inceleme yapması gerekir. Ayrıca yakınmaların şiddeti ne kansere ne de kanser dışı problemlere işaret eder.
Parmak ile rektal muayene (PRM):
Bu işlem icin doktor eldiven giyerek parmağınızı rektuma (makata) yerleştirir. Parmak yardımı ile prostatın buyukluğu, şekli ve kıvamı incelenir. Kanser parmakla muayenede set olarak hissedilir. Ancak kanserin var olduğundan emin olmak icin daha başka testlerin yapılması gerekir.
PSA testi: Prostat spesifik antijen (PSA) duzeyini olcen bir kan testidir. PSA prostat bezinde uretilen ve kanda da bulunan bir proteindir. Prostat kanseri, prostat iltihabı ve benign prostat buyumesi (BPH) durumlarında kandaki PSA duzeyi artar. PSA testi % 100 kesin değildir. Ancak prostat kanseri tanısında ve hastalığın seyrinin izlenmesinde cok onemlidir.
Transrektal ultrasonografi (TRUS): Rektumdan yerleştirilen bir prob aracılığı ile prostat bezine ses dalgaları gonderilir ve geri yansıyan ses dalgaları aracılığı ile prostatın şekli, buyukluğu ve ic kesimlerinin detaylı goruntusu alınır. Bazen prostat kanseri tanısında DRM ve PSA testine ek olarak TRUS’tan yararlanmak gerekebilir. Ayrıca prostat bezinden parca almak (biyopsi) gerekirse TRUS bu işlem icin de yardımcı olur.
Biyopsi: Mikroskop ile incelenmek uzere prostat bezinden hucre orneklerinin alındığı cerrahi bir işlemdir. Biyopsi rektumdan prostat bezi icine uzatılan ozel iğneler yardımı ile alınır. Biyopsi prostat bezi icinde kanser varlığı ve tipinin belirlenmesinde son yontemdir.
Ailesinde prostat kanseri oykusu bulunanlarda prostat kanseri riski daha yuksektir. Ancak, 50 yaş ve uzerindeki butun erkeklerin risk altında olduğu unutulmamalıdır. Bu nedenle:
Elli yaş ve uzerindeki butun erkelerin yılda bir kez parmakla rektal muayene olmaları,
Elli yaş ve uzerindeki erkeklerin PRM ye ek olarak yılda bir kez PSA testi yaptırmaları onerilir.
Eğer PRM veya PSA testinde bir şuphe varsa transrektal ultrasonografi yapılmalıdır
Prostattan iğne ile biopsi alınması
Prostat kanserinin sıklıkla herhangi bir belirti vermeden geliştiğini unutmayınız. Duzenli olarak kontrolden gecmek hayat kurtarıcı olabilir.
Prostat Kanserinin Evreleri
Doktorlar prostat kanserinin yaygınlığını evrelendirme denilen bir sistem ile tanımlarlar. Sıklıkla 2 evrelendirme sistemi kullanılır
A-B-C-D Sistemi: Erken evrelerde (A ve B evreleri) prostatın az sayıda hucresi kanserlidir ve bu kanserli hucreler sadece prostat icerisinde yer alırlar. Prostat dışına cıkmamışlardır. Zamanla, kanser prostatın daha buyuk kısmını işgal eder. İleri evrelerde kanser cevre dokulara (C evresi), daha sonra ise lenf bezlerine, diğer organlara ve kemiklere (D evresi) sıcrar.
TNM Sistemi: Bu sistemde, T tumor boyutunu, N lenf bezi tutulumunu, ve M ise diğer organlara sıcramayı belirler. Bu sistemle butun olası yayılma durumları tanımlanabilir. Orneğin T3c, N1, M0; tumor prostat dışına cıkarak seminal keseciklere sıcramış (T3c), bir lenf bezinde kanser var (N1) ve diğer organlara kanser sıcramamış demektir (M0). Aslında tam olarak birbirlerine karşılık gelmese de TNM ve ABCD sistemlerindeki tanımlar birbirine benzer.
Derecelendirme
Evrelendirmeye ek olarak kanserin ne oranda tehlikeli olduğunu belirlemek icin “Gleason Sistemi” kullanılır. Biyopsi ile tumorden alınan parca mikroskop altına konur ve hucrelerin normal hucre gorunumunden ne oranda saptığı belirlenerek bir derece verilir. Gleason skoru 2 ile 4 arası olan tumorler normal hucrelere cok benzeyen ve yavaş buyuyen hucrelerden oluşur. 8 ile 10 arası skor verilen tumorler ise daha kotu seyirli olanlardır.
Prostat Kanserinin Tedavisi
Prostat kanserinin tedavisi kanserin evresi, nasıl seyrettiği, hastanın yaşı ve genel sağlık durumu ile değişik tedavi seceneklerinin yan etkileri goz onunde bulundurularak belirlenir. Cok sayıda değişik tedavi seceneği bulunduğundan, size uygulanacak tedavinin belirlenmesinde sizin, ailenizin ve doktorunuzun yukarda belirtilen temel kriterleri goz onunde bulundurarak birlikte karar vermesi en uygun yaklaşım olacaktır.
Birinci secenek “bekleyerek gozlemektir”. Prostat kanseri genellikle cok yavaş ilerleyen bir hastalıktır ve yıllarca belirti vermeyebilir. Ayrıca bu hastalık genellikle ileri yaşlarda ortaya cıktığından bir donem bekleyerek gelişmeleri izlemek seceneklerden birisidir. Bekleyerek gozleme ile diğer tedavi seceneklerinin yan etki ve rahatsızlıklarından da kacınılmış olunur. Ancak, hastalık ilerledikce, gereken tedavilerin uygulanması kacınılmaz olmaktadır.
Tedavi seceneğinin belirlenmesinde en onemli kriterlerden biri prostat kanserinin evresidir. Erken evrelerde birinci amac kanseri vucuttan tamamen cıkarmak ya da kanser hucrelerini oldurmektir. Eğer kanser ileri evrelere ulaşmış ise kanser hucreleri tamamen temizlenmeyecek ya da oldurulemeyecek kadar coğalmış demektir. Bu durumda kanserin buyumesini yavaşlatmayı veya durdurmağı amaclayan tedavi secenekleri on plana cıkar. Prostat kanseri testosteron gibi erkelik hormonlarının etkisi ile buyur. Bilindiği gibi erkeklik hormonlarının cok buyuk kısmı testislerde (yumurta) uretilir. İlerlemiş prostat kanserinin tedavisi erkelik hormonlarının kanser hucrelerini beslemesini engellemek ile mumkun olabilir. Bu tedavi seceneğine “hormonal” tedavi denir.
Erken Evrede Prostat Kanseri Nasıl Tedavi Edilir?
Erken evrelerde, kanser prostat bezi icinde sınırlı iken uygulanabilecek tedavi secenekleri;
1-Radikal Prostatektomi: Prostatın ameliyat ile cıkartılmasıdır. Amac prostatın cıkarılması ile vucuttan kanser hucrelerini tam olarak temizlemektir. İktidarsızlık ve idrarı kontrol etmekte gucluk gibi yan etkileri olabilir.
2-Radyasyon Tedavisi: Prostat bezi icerisindeki kanser hucrelerini oldurmeyi amaclar. İki şekilde uygulanabilir.
a)Radyasyon ışınlarının vucut dışından prostat bezine doğrudan uygulanması ile,
b)Prostat bezi icerisine kucuk radyoaktif tohumları ekerek.
Radyasyon tedavisi de iktidarsızlık, ishal, karın ağrıları, makatta rahatsızlık ve idrar yapmakta zorluklar gibi yan etkilere neden olabilir.
İlerlemiş Prostat Kanseri Nasıl Tedavi Edilir?
Cok ilerlemiş prostat kanserinde bile hic bir belirti olmayabilir. İlerlemiş prostat kanserinin tedavisinde amac hastalığın daha da buyumesine engel olmaktır. Kanserin buyumesinin durdurulması belirtilerin ortaya cıkmasını erteleyebilir ya da var olan belirtilerin şiddetini azaltabilir. Prostat kanserinin buyumesini ve sıcramasını engellemek icin genellikle hormonal tedavi kullanılır.
1. Kısmi hormonal tedavi: Testosteronun buyuk coğunluğu testislerde uretilir. Kısmi hormonal tedavi ile testislerde testosteron uretimi durdurulur. Bu amacla kullanılabilecek yontemler:
a)Osrojen: Osrojen prostat kanseri tedavisinde de zaman zaman kullanılabilen bir kadın hormonudur. Erkekler ostrojen alırsa testosteron duzeyleri duşer. Ancak ostrojen kullanımının bazı ciddi yan etkileri olabileceğinden kullanımı cok yaygın değildir. Gunde bir tablet ostrojen almak bulantı, kusma, memelerde buyume ve hassasiyet, kalp ve damar problemleri (vucutta fazla sıvı birikmesi, damarlarda pıhtı oluşması, inme, kalp krizi) ve cinsel isteğin azalması gibi yan etkilere neden olabilir.
b)Orşiektomi: Orşiektomi testislerin ameliyat ile alınması işlemidir. Cerrahi kastrasyon da denilir. Testosteron ureten en onemli kaynak vucuttan uzaklaştırıldığı icin tumorun buyumesi yavaşlar. İktidarsızlık ve sıcak basması gibi yan etkileri olabilir. Bu ameliyatın yapılması icin genellikle hastanede yatmanız ve genel anestezi (narkoz) almanız gerekmeyebilir. Ameliyattan hemen sonra evinize gidebilirsiniz.
c)Medikal kastrasyon: Testislerin testosteron uretimi ameliyat yapılmaksızın da durdurulabilir. Medikal kastrasyon testislerin testosteron uretimini durdurmakta cerrahi kastrasyon kadar etkilidir. Bu amacla kullanılan ilaclara LHRH analogları denir. Turkiye de bulunan ilaclar Zoladex, Lucrin ve Decapeptyl dir. Ayda bir kez enjeksiyon ile uygulanırlar. Sıcak basması, iktidarsızlık, memede buyume ve hassasiyet, cinsel isteğin azalması ve bulantı gibi yan etkilere neden olabilirler.
2. Komplet hormonal tedavi: Hem cerrahi kastrasyon (orşiektomi), hem de medikal kastrasyon (LHRH analogları enjeksiyonu) testis kaynaklı testosteron etkisini ortadan kaldırırlar. Ancak, vucuttaki tum testosteron etkisini tam olarak engellemezler. Bobrek ustu bezleri de cok az oranda da olsa bir miktar testosteron etkisi gosteren hormon sentezlerler. Bu nedenle, bu hormonların etkisini ortadan kaldırmak icin ek ilacların kullanılmasına gerek vardır. Bu ilaclara “antiandrojenler” denir. Eulexin, Casodex ve Androcur bu grup ilaclardır. Bu ilaclar kan dolaşımındaki testosteronun prostat hucrelerine ulaşmalarını engellerler.
Medikal veya cerrahi kastrasyonun antiandrojen ilaclar ile kombine edilmesine komplet hormonal tedavi denir. Komplet hormonal tedavi vucuttaki erkeklik hormonu etkisini tam olarak ortadan kaldırır ve tumorun buyumesini yavaşlatır.