Ateş Nedir?
Gunumuzde ateş hekimlerin en sık karşılaştıkları sağlık sorunlarından birisidir.
İnsan vucudunun normal şartlardaki ısısı 36,5 C’dir. Bu değer bebeklerde ve kucuklerde 36,8 olabilir.Vucut tum fonksiyonlarını bu ısı değerleri arasında yerine getirdiği icin “ateş” diye adlandırılan vucut ısısının yukselmesi vucudun normal dengelerinde bir bozulma olduğunu gosterir. Ateş, kendi başına bir hastalık değil, hastalık belirtilerinden bir tanesidir. Bir enfeksiyon, odem, doku hasarı veya aşı gibi nedenlerle vucut ısısını duzenleyen termoregulator merkezdeki dengenin bozulması sonucu ateş oluşur. Dolayısıyla ateşin temelinde yatan etmenin ne olduğunun mutlaka bir doktor tarafından tesbit edilmesi gerekir.
Ateş, aslında doğal bir savunma mekanizması olması ve doktorlar icin gerekli bir uyarı olmasına karşın aileler icin onemli bir korku nedenidir. Gereksiz yaşanan korkular paniklemeye ve zamam zaman da hatalı uygulamalar yapılmasına neden olabilir. Unutulmaması gereken şey, ateşin pek cok nedenden dolayı ortaya cıkabileceğidir. Buna karşın ozellikle bebeklerde ateş olmaksızın da cok ciddi hastalıklar oluşabilir.
Yuksek Ateş Nedir? Ateş Neden Yukselir
Cocukların kulaktan ve ağızdan olculen ateşleri 36-36,8 C ise bu normal vucut ısısıdır. Koltukaltından 37 C,ağızdan 37,5 C ve makattan (rektal olarak) 38 C ve uzerinde olcumler alınıyorsa, bu yuksek ateş olarak tanımlanabilir. Ateşi yukselen cocuklar icin ateşi kontrol altına almaya yonelik mudahalelerin yapılması gerekmektedir.
Ateşe neden olabilen bakteri,virus, gibi mikroorganizmalar vucuda girer.
Bu mikroorganizmalar pirojen adı verilen ceşitli maddeler salgılarlar.
Cevap olarak vucutta endojen adı verilen maddeler salgılanır.
Vucut ısısını dengede tutan termoregulator bolge harekete gecer. Ve bunun sonucunda da ateş cıkar.
Ateşin yukselmesiyle havale gecirme arasında her zaman ilinti yoktur. Ateş sadece hastalık yapıcı bir mikroorganizmanın vucuda girmesiyle yukselmez. Rutin yapılan aşılar sonucu, 5 aylık-2,5 yaş arasındaki bebeklerin diş cıkarmaları donemlerinde, vucutta oluşan bir doku hasarı sonucunda da ateş yukselebilir.Bazen cok yuksek ateşte havale gorulmezken, bazı cocuklarda duşuk ateşte bile havaleye rastlanabilir. Havale nobetleri genellikle 6 ay ile 5 yaş arasında gorulur. Eskiden havale geciren cocuklarda mutlaka bir beyin hasarı kalacağı duşunulurken, artık bunun doğru olmadığı duşunulmektedir. Onemli olan havalenin kendisinden cok havaleye neden olan hastalıktır. Tipik havale nobetinde bebeklerde şuur kaybı, kol ve bacaklarda kasılmalar oluşur.
Kontrol altına alınamayan uzun sureli yuksek ateşlerde ve havale belirtilerinin gorulmeye başlandığı anda hemen en yakın sağlık kuruluşuna başvurup cocukların doktor kontrolune alınması gerekir.
Hipotermi ve Hipertermi
Hipertermi cevresel faktorler nedeniyle, icinde bulunulan ortam ısısının artmasıyla vucut ısısının yukselmesidir. Hipertermi yuksek ateşle karşılaştırılmamalıdır. Hipertermi nedeniyle kişiler terler ve soğuk bir şeyler icmek isterler. Ateşi yukselen kişiler uşuduğunu, hipertermik kişi ise vucudunun ısısndığını hisseder.
Hipotermi ise vucut sıcaklığının 35 derecenin altına duşmesidir ve hayatı tehdit eden bir olaydır. Ozellike kucuk cocuklarda, yaşlılarda ve bazı hastalarda vucut ısı dengesinin hassas olması nedeniyle hipotermi, yani ateşin normalin altına duşmesi,ciddi durumlara neden olur. Ateş duşmesinin belirtisi titreme, derinin soğuk ve soluk olması,bitkinlik,konuşma gucluğudur. Dağcılık sporu ile uğraşanların cok sık karşı karşıya kaldıkları ve halk arasında donma olarak bilinen ateş duşmelerine sebep genel olarak aşırı soğuğa maruz kalmak olabildiği bazı ilacların (nonsteroid-antienflamatuarlar gibi) yan etkisi olarak da gorulebilmektedir.
Hipotermi olan kişilerde tum giysilerin cıkarılıp,kişinin normal sıcaklıktaki bir odaya alınması bir battaniye yardımı ile yavaş yavaş ısıtılması, cok sıcak olmayan iceceklerin verilmesi gerekir. Sık aralıklarla orneğin yarım saatte bir ateş olcumu yapılarak doktora ulaşana kadar ısıtıcı onlemlerle devam edilmelidir. Ozellikle kullanılan bir ilactan dolayı hipotermi yaşandığı şuphesi varsa zaman kaybetmeden doktora başvurulmalıdır.
Ateş Nasıl Olculur?
Ateş ceşitli şekillerde olculebilir.
Koltuk altı
Rektal (makattan olcum)
Timpana (kulaktan olcum)
Oral (ağız icinden olcum)
Olcumunde hangi yontemin uygulanacağı cocuğun yaşına gore belirlenebilir. Bebeklerde rektal olcumler, daha buyuk cocuklarda ise koltuk altından ateş olculmesi daha doğru olmaktadır. Genellikle koltuk altına oranla rektal yoldan alınan olcumler 0,5-1 C daha yuksek bulunur. Koltuk altı olcumu yapılırken terleme varsa once kurulanmalı sonra cıvalı kısım koltuk altına gelecek şekilde yerleştirilmelidir. Tercihen kucakta tutularak 3 dakika termometre kapalı koltuk altında tutulmalıdır. Civalı termometreler en guvenilir olcumlerin yapıldığı termometreler olmakla beraber kırılmaları durumunda oluşabilecek yaralanmalara, civalı yerlerinin dokulmesi nedeniyle zehirlenmeler oluşmasına karşı dikkatli olunmalıdır.
Ağız icinden olcum yapılırken olcumden 5-10 dakika once soğuk ve sıcak yiyecek ve iceceklerin alınmamasına dikkat edilmeli, termometre ağız icerisinde 2-3 dakika bekletildikten sonra okuma yapılmalıdır.
Hızlı olcum yontemlerinden biri de timpanik termometrelerle kulaktan yapılan olcumlerdir. Trmometre kulak icine dikkatlice yerleştirilip olcum yapılabilir.