makat daralması bağırsak daralması bağırsak tumoru makatta daralma makatta daralma tedavisi
KALIN BAGIRSAK TUMORLERI -2
BELİRTİLERİ
Kalınba ırsak kanseri belirtileri ilerleyicidir ve birbirini izleyen uc evre gozlenir. Bu evreler daralma oncesi evre, daralma evresi ve tıkanma evresi olarak adlandırılabilir.
Bunların en onemlisi ilk evredir. Bu aşamada kanser henuz ba ırsak kanalını daraltacak buyuklu e ulaşamamıştır, yani daha gelişiminin başlangıc evresindedir. Başlangıc doneminde hastalar tam olarak tanımlayamadıkları ceşitli yakınmalar belirtir. Kanserin gelişti i yere uyan karnın belirli bir bolgesinde gecici dolgunluk duyusu, cekilme tanımlarlar. Bu yakınma gercek bir a rı de ildir. Daha sonra pek acıklanamayan iştah azalması, hafif kilo yitimi ve cabuk yorulma gorulur. Bazen birkac gun suren ve geldi i gibi birden kesilen ishal de gorulebilir.
Bazen de ishal yerine dışkıyı yumuşatıcı ilaclara (mushiller) karşın gecmeyen inatcı kabızlık vardır. Bu başlangıc belirtileri goz ardı edilmemelidir. Gercekte belirtilerden hicbiri kalınba ırsak kanserine ozgu olmasa da, ba ırsakta ola andışı birtakım olayları duşunduren belirtilerin biri bile hastayı kuşkulandırmalı ve sorununu acıklı a kavuşturmak icin bir radyolojik inceleme yaptırmalıdır. İnceleme sonucu olumluysa, hasta kafasındaki sorunu cozerek rahatlayacaktır. Ama kanser tipinde organik bir lezyon bulunursa hic zaman yitirmeden cerrahi tedaviye başvurulmalıdır. Erken yakalanan tumorun cerrahi girişim ile butunuyle alınma olasılı ı vardır ve hasta tam olarak iyileşece ini umit edebilir.
Zaman yitirdikce daralma oncesi evreden, daralma evresine girilir. Bu evrede kanser daha da buyuyerek ba ırsak kanalını daraltır. Boylece daralmanın oldu u yerde ba ırsak gecişi zorlaşır, daralma yerinin onunde ba ırsak iceri i birikir ve kokuşma başlar. Orselenen ba ırsak bolumunde salgı ve ozellikle kasılmaların artmasıyla biriken ba ırsak iceri i, kanser kitlesinin oluşturdu u engelin otesine do ru gecmeye zorlanır. Klinik olarak, bu olaylar ba ırsak kasılmalarına ba lı a rı nobetleri, donuşumlu ishal ve kabızlık donemleriyle ortaya cıkar. Ozellikle bu belirtilerin zamanlaması cok onemlidir. Once kabızlık donemi, ardından da a rı nobetleri gorulur. Ba ırsak kasılmaları sonucunda engel aşılıp dışkı cıkarılabilir. Kalınba ırsak kanseri duşunulerek tanıya ulaşmanın oldukca kolay oldu u bu donemde bile radyolojik inceleme gerekir ve kuşkulu bir kutle saptandı ında cerrahi tedaviye gecilmesi gerekir. Kokten ve cozumleyici bir cerrahi girişim olasılı ı bu donemde hala cok gucludur.
Zaman gectikce hastanın genel durumu bozulur; kilo yitimi ve halsizlik artar, iştah azalır. Hasta butun cabalarına karşın yemeklere karşı tiksinti ve bulantı duyar. Giderek artan kansızlık gelişir. Yuz rengi mum beyazıdır. Tıkanma evresi bu belirtilerle kesinleşir. Ba ırsak iceri i artık ilerleyeme~, ba ırsak kanalı butunuyle kapanmıştır. Tıkanmanın bazı ozellikleri vardır. Ba ırsak kanalı birkac gun tam olarak kapalı kalır. Bu sure icinde kanser kutlesindeki doku olumu ve bicim bozuklukları sonucu tıkanma bolgesinde bir bolum acılarak gecişe olanak sa lar. Ama bu acılıp-kapanma olayları iki-uc kez yinelendikten sonra ba ırsak bir daha acılmamak uzere kapanır. Hastanın genel durumu hızla bozulur, sıvı yitimi artar ve zehirli maddeler kan dolaşımına gecer. Bazı durumlarda hasta ne yazık ki, ancak bu aşamada hastaneye başvurur. Tıkanma yerini saptamak amacıyla kontrast madde verilmeden yapılan radyolojik karın incelemesinden sonra, hastanın karı acılarak tumorun cıkartılıp, cıkartılamayaca ına karar verilir.
Bu evrede radikal girişim olasılı ı buyuk olcude azalmıştır.
Kalınba ırsak ve duzba ırsak kanserinin onemli bir belirtisi makattan dışkıyla birlikte kan gelmesidir. Bu durumda hemen endoskopik inceleme yaptırılmalıdır. Ozellikle duzba ırsak tumorlerinin saptanmasında radyolojik inceleme tek başına yeterli de ildir.
KOMPLİKASYONLAR
Bazı durumlarda, daha tıkanma evresine gelmeden ortaya cıkan istenmeyen durumlar hastalı ın gidişini hızla kotuleştirir: Kalınba ırsak iceri inde buyuk miktarda mikrop bulundu u goz onune alınırsa, oluşan ba ırsak delinmesine ba lı a ır gidişli ve yaygın karın zarı iltihabının gelişmesi; karın icindeki oteki organlarla ba ırsak arasında fistul oluşması; ya da birkac kan damarının yıkımı sonucunda a ır ve olumcul sonuclar do urabilecek kanamaların başlaması başlıca komplikasyonlardır.
TANI
Kalınba ırsak kanseri tamsı erken konmalıdır. Bu amacla, rontgen ışınlarını gecirmeyen madde iceren bir lavman yapıldıktan sonra cekilen filmler, dışkıda gizli kan aranması, dışkıda kanser hucrelerinin araştırılması, hastanın klinik bulgulan ile birlikte de erlendirilir. Klinikte yeni kullanılmaya başlanan kolonoskopi cok yararlıdır. Gunumuzde 1,5 metre uzunlu a ulaşabilen bukulebilir aletler aracılı ıyla ba ırsa ın hastalıklı bolumu do rudan gorulebilmekte, belirlenen yerlerden istenilen doku ornekleri alınabilmektedir. Kolonoskopi poliplerin saptanmasında ve bunların kolonoskop icinden gecen teller ve elektrikli koterler aracılı ıyla cıkanlmasmda da cok yararlıdır. Kalınba ırsak kanseri ve poliplerin birlikte bulundu u durumlarda, ameliyat edilen bolumun dışındaki butun polipler de temizlenmelidir.
Kalınba ırsak kanseri tanısı konduktan sonra tedavi yontemi hemen secilmeli ve bu da cerrahi tedavi olmalıdır. Cerrahi tedavi acısından kalınba ırsa ın sa yan kanserleri ile sol yan kanserleri ayrılmalıdır. Ayrıca kanserin ameliyatla alınıp alınamayaca ının bilinmesi de cok onemlidir. Karaci ere, dala a, akci ere yayılmış kanserler ile komşu organları tutmuş kanser turleri ameliyat edilebilme sınırını aşar. Bu durumun anlaşılabilmesi ancak cerrahi girişim sırasında yayılım odaklarının ya da cevre dokularda tutulmanın gozlenmesi ile olanaklıdır.
Kalınba ırsa ında ya da duzba ırsa ında kanser bulundu u saptanan tum hastaların idrar yollarının incelenmesi (kanser idrar borularına ve/ya da idrar torbasına yayılabilir); bir go us filminin cekilmesi (akci er yayılımı) ve karın bolgesinin bilgisayarlı tomografisinin cekilmesi (CAT) (karaci er ve lenf bezlerine yayılımın saptanması icin) zorunludur.
Her ne kadar tanı icin yetersiz olsa da, do rudan karın filminin cekilmesi kalınba ırsak ya da duzba ırsak kanseri kuşkusu uyandırabilecek bulgular suna-bilir: Bir kalınba ırsak bolumunde dışkının hemen hic olmaması, ote yanda ise gaz ve dışkı birikmesi kanser kuşkusu uyandırabilecek bir bulgudur.
CERRAHİ GİRİŞİM
Ameliyatına karar verilen sa kalınba ırsak kanseri olgusunda sa hemikolektomi yapılır. Bu ameliyatta korba ır sak ve ileumun son kısmı ile sa kalın-ba ırsak kesilerek cıkartılır. İleum ile yatay kalınba ırsak birbirine a ızlaştırılır. Tumor ameliyatla cıkartılabilecek durumda de ilse, kanserli bolge yerinde bırakılır. Bu bolgenin ba ırsak iceri i dolaşımının dışında tutulması sa lanarak ileumun son kıvrımı yatay kalınba ırsak ile a ızlaştırılır. Bu gecici cerrahi girişim hastaya ancak belli bir sure icin rahatlama sa lar. Kanser sol kalınba ırsaktaysa ve ameliyata uygun evredeyse, genel olarak sol hemikolektomi yapılır; yani inen kalınba ırsa ın tumu cıkartılarak yatay kalınba ırsak ile kalınba ırsa ın son kısmı birbirine a ızlaştırılır. Kanserli kutle cıkartılamayacak durumdaysa yatay kalınba ırsak ile kalınba ırsa ın son kısmı birbirleriyle a ızlaştırılır ve biraz once de inilen, cıkartılamayacak durumdaki sa kalınba ırsak kanserine uygulanan gecici girişim burada da gercekleştirilir.
Tumorun makata cok yakın oldu u durumlarda ise kalınba ırsa ın sa lam parcası karın zarına a ızlaştırılır (kolostomi) ve dışkılama bir torba aracılı ıyla gercekleştirilir.
Cerrahi tedavi genellikle başarılı sonuclar verir. Radikal cerrahi tedaviden sonra 5 yıllık yaşama suresi yuzde 60 a yakındır. Bu oran erken tanı konan olgularda daha da yuksek olabilir.
ONLEMLER
Kalınba ırsak kanserlerinin onlenmesi icin, koruyucu onlemlerin alınmasının yanı sıra kanserin erken bir evrede tanınması amaclanır. Son yıllarda standartlara ba lanmış olcum ve yontemler kullanılarak bircok kanser tarama programı gercekleştirilmiştir. Gunumuzde kalın-ba ırsak kanseri tanısında en yaygın kullanılan inceleme yontemi dışkıda gizli kan aranmasıdır (bak. Cilt 6: Tanıya Yardımcı İncelemeler).
Duzba ırsa a (rektum) makattan parmak sokularak yapılan muayene tek başına tanıya goturmede yetersizdir, cunku parmakla ulaşılabilen bolumdeki kanserler yalnızca yuzde 15 oranındadır.
Rektosigmoidoskopi (duzba ırsa ın ve sigmoit kolonun sigmoidoskop ile icerden incelenmesi) kalınba ırsak tumorlerinin yuzde 70 inde tanıya ulaşmayı sa lasa da, hastaların uygulamayı cok sıkıntılı bulması, teknik zorluklar ve pahalı olması nedeniyle yaygın olarak kullanılamamaktadır.
Kalınba ırsak kanseri tarama programlarının sonucları incelendi inde, kanser odaklarının erken tanısı yapılıp tedaviye başlanan olgularda da, hastalı ın do al gidişinin fazla de işmedi i gozlenmiştir. Buna karşın, tam donanımlı merkezlerde yapılan tarama testlerinin, kalınba ırsak kanser ve poliplemm erken tanı ve tedavisindeki yararı uzerinde giderek artan bir fikir birli i oluşmaktadır. Ozellikle adenomatoz poliplerin tanı ve tedavisi kalınba ırsak kanserini onlemede cok onemlid