Karaciğerin primer (kendine has) malign (kotu huylu) tumorleri, bir başka deyişle kanserleri şunlardır: Hepatoselluler karsinom, intrahepatik kolanjioselluler karsinom, hepatokolanjiokarsinom, hepatoblastom, anjiosarkom, epiteloid hemanjioepitelioma ve diğer sarkomlar (leiomyosarkom, rabdomyosarkom, indiferansiye embriyonel sarkom). Karaciğer kanserlerinin tumune yakınını hepatoselluler karsinom (HSK) ve intrahepatik kolanjioselluler karsinom oluşturur.
1- Hepatoselluler Karsinom (HSK) :
Karaciğerin en sık (%75) rastlanan primer tumorudur. Diğer adı hepatomadır. Erkeklerde kadınlardan 5 misli daha fazla gorulur. En sık 40-60 yaşlardadır. Kısacası en fazla orta yaş erkeklerde gorulur. Dunyada en fazla Guneydoğu Asya ve Guney Afrika’da gorulur. ABD’de ise seyrektir; tum kanserlerin ancak %2,5′udur.
Etyolojisi bilinmemektedir. Ancak HSK icin bazı risk faktorleri mevcuttur: Siroz HSK’li olguların buyuk coğunluğunda (%75-95′inde) risk faktorudur. Hepatit B enfeksiyonu siroza neden olarak dunyadaki en onemli HSK sebebidir. Hepatit B enfeksiyonu olanlarda olmayanlara gore 20-200 kat daha fazla HSK oluşur. Ayrıca siroz yapan butun hastalıklar, hepatit C enfeksiyonu, alkol kullanımı, vs. hastalıklar HSK’a yol acabilir.
Postnekrotik sirozlar, alkolik sirozlar, hemokromatosis, alfa-1-antitripsin eksikliğinde kanser olma riski yuksektir. Primer bilier siroz, kardiak siroz, Wilson hastalığında da orta derecede risk vardır. Aspergillus flavus adlı mantar tarafından uretiien Aflatoksin ile kontamine olmuş tahıl ve yer fıstığı yeme sonucu Aflatoksin alınmasıyla HSK gelişme riski vardır. Uzun sureli androjen kullanımında da HSK sıktır. Şistozomiazis ve klonorşiazis denen parazit hastalıklarının sık gorulmesi de risk faktorudur.
Klinik bulguları: Hepatomegali (karaciğer buyumesi) Karaciğer uzerinde ufurum ve frotman olması Assit (karında sıvı birikmesi). Assit hastaların yarısında kanlıdır. Halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı, karın ağrısı (her 3 hastadan birinde) Sirozu olan stabil bir hastada kliniğin aniden bozulması ve ALP artışı Karında kitle olması ve karında sağ ust kadranda ağrı ise karaciğer kanserinde en sık doktora başvurma sebepleridir.
Tanı : ALP (alkalen fosfataz) belirgin olcude artar. Transaminazlar ise (SGOT ve SGPT) hafif artar. AFP (alfa feto protein) artar. Galyum sintigrafisi (fokal dolma defekti olur). Ultrason ile kitle gorulebilir, portal vene kitlenin invazyonu gosterilir. BT’de (bilgisayarlı tomografi) kitle gorulur. Anjiografide hipervaskuler ve tumor kızarıklığı gosteren kitle gorulur. Karaciğer biyopsisi yapılarak kesin teşhis konur.
Tedavi : Etkin bir tedavi yoktur. Tanıyı takiben ortalama yaşam suresi 6 aydır. Tumor karaciğerin tek bir lobunu tutmuşsa o lob ameliyatla cıkartılır. Bu şekilde hastaların %10′u en az 5 yıl yaşama şansına kavuşur. Lezyon bir odağa lokalize ve 3 cm’den kucuk ise tumor cıkartıldıktan sonra hastaların yarısında kanser tekerrur etmez. Ana damarlarda tutulum yoksa karaciğer nakli ve kemoterapi denenebilir. Karaciğer kanserinde (HSK) radyoterapi ve kemoterapi tedavisi ile genellikle başarılı sonuclar alınamaz. Bazı vakalarda radyoaktif işaretli transferin tedavisi yarar sağlamaktadır.
staz : % 50 olguda staz (tumorun başka bir dokuya yayılması) olur. En cok hiler lenf ganglionlarına ve akciğere staz yapar.
2- İntrahepatik kolanjioselluler karsinom :
Karaciğer ici safra kanallarının kanseridir. Karaciğer ici safra kanallarının herhangi bir yerinde oluşabilir. Karaciğerin hilusu veya periferik kısımlarında gelişebilir. Karaciğer primer tumorlerinin % 8-25′ini oluşturur.
Etyoloji : Nedeni buyuk olcude bilinmemektedir. Hastaların % 10′unda tumor şu etmenlerle ilişkilidir: Kronik ulseratif kolit (tipik olarak primer sklerozan kolanjit ile birlikte oluşur), Caroli hastalığı (idiopatik intrahepatik safra kanalları genişlemesi), konjenital hepatik fibrozis, klonorşiazis, opistorşiazis, hemokromatozis, thorotrast uygulanması, vs. Bu tip kanserlilerin %10′unda siroz vardır. Ancak intrahepatik kolanjiokarsinom’un Hepatit B ile hicbir ilişkisi yoktur.
Klinik bulguları : Karın ağrısı, halsizlik, ateş ve kilo kaybı olur. Tipik olarak 50-70 yaşlarında gorulur.
Tanı : Ultrason, BT, ALP artışı ve biopsi (patolojik tanı).
Tedavi ve prognoz: Hastaların coğu tanı konulduktan sonra en fazla 1 yıl yaşar. Tumor cıkartılırsa bu sure biraz daha uzayabilir.
staz : % 75 olguda staz olur. En cok lenf ganglionlarına, periton yuzeylerine ve akciğere staz yapar.