Bazen bir baş ağrısı, sadece baş ağrısı değildir ya da baş donmesi ile kollarınızda ve bacaklarınızda hissettiğiniz gucsuzluk sadece ne kadar cok calıştığınızın bir işareti olmayabilir.
Dengeli beslenmek icin gıdaya gereksinim duymanız gibi, beyninizin de (vucudun diğer bolumleri gibi) normal işlevini gorebilmesi icin oksijenleşmiş kanla beslenmesi gerekir. Yeterli miktarda oksijenleşmiş kan ulaşamadığında beyin hucreleri hasar gorur ya da olur.
Kalpten beyne ve kafaya kan taşıyan damarlarda (karotis) daralma ya da tıkanma, beyne ulaşan kan miktarını azaltır. Daralma ve tıkanmaya ateroskleroz (arter duvarlarının kalınlaşması) gibi birkac hastalık yol acar. Karotis daralması (stenoz) icin ilac ve cerrahi tedavi mevcuttur. Tam tıkanma durumunda (karotis okluzyonu) tedavi seceneği cok azdır.
Her iki durum da inme (yeterli kan ulaşmaması nedeniyle beyin dokusunda hasar) ya da gecici iskemik atak (birkac haftada gecen inme benzeri semptomlar) riskini artırır.
İnme, erişkinlerdeki işlevsel yetersizliğin birinci nedenidir.
Ozellikle, kan basıncınız yuk
e ya da sigara iciyorsanız, kendinizde ya da bir yakınınızda inme riski olup olmadığını doktorunuza sorun.Karotis Nedir?
Kalpten kafaya ve beyne kan ulaştıran ve boynun her iki tarafından gecen buyuk kan damarlarıdır.
Stenoz Ve Karotis Okluzyonu:
Arterlerin, kısmen tıkanmaya yol acacak bicimde daralmasına stenoz denir. Bir yağ plağı ya da kan pıhtısı kanın gecişini engelleyerek darlma ya da tıkanmaya neden olur. Karotis okluzyonu, karotisin beyne kan akışını azaltacak bicimde tamamen tıkanmasıdır.
Stenozun Saptanması:
Doktorunuz boyundaki karotiste uğultu (arterde anormal kan akışı sesi) olup olmadığını steteskopla saptayabilir. Karotis uğultusu karotis hastalığının gostergesidir. Doktorunuz ultrason taraması ya da anjiyografi ile karotiste kısmi tıkanma olduğunu doğrulayabilir.
İnme Ya Da Gecici İskemik Atak Semptomları:
Aşağıdaki semptomlardan biri gorulduğunde hemen acil servise ulaşmak icin ambulans cağırın ya da doktorunuzu arayın.
- Ani gorme, konuşma ve denge bozukluğu
- Ani ortaya cıkan uyuklama ve şiddetli baş ağrısı
- Ani zihinsel bozukluk ve bellek kaybı
- Bir gozde ani gecici korluk ya da başka gorme kusurları
- Kolda ya da bacakta ya da tum vucutta uyuşma, gucsuzluk ya da felc
- Ani konuşma ya da yutma gucluğu
- Koma ya da nobetler
İnme Nasıl Onlenir?
- Kan basıncınızı sık kontrol ettirin. Surekli olarak yuk
e (>140/90 mmHg) kontrol altına almak icin doktorunuzun onerilerini uygulayın.- Atriyal fibrilasyonunuz ya da diyabetiniz varsa ya da kolesterolunuz yuk
e, doktorunuzun onerdiği tedaviyi uygulayın.- Sigara iciyorsanız, bu alışkanlığınızdan vazgecin.
- Alkol alıyorsanız, ılımlı miktarda kullanın.
- Duzenli egzersiz yapmayı gunluk etkinliklerinizin onemli bir parcası haline getirin.
İnmeyle İlişkili Risk Faktorleri:
Aşağıdaki durumlardan herhangi biri varsa, inme gibi ciddi tıbbi sorunlara yol acmaması icin doktorunuzla goruşerek tedavi uygulayın:
- Yuksek kan basıncı (hipertansiyon) inmenin en onemli nedenidir.
- · Arter kanallarının daralması (ateroskleroz), ozellikle beyne kan taşıyan arterlerde kısmi tıkanma (karotis stenozu)
- · Kalp atışında duzensizlik (atriyal fibrilasyon) gibi kalp hastalıkları, yuksek kolesterol (kandaki yağların yuksek duzeyde olması) ya da kalp krizi (miyokard enfarktusu)
- · Sigara icme, aşırı alkol kullanımı, fiziksel etkinlik eksikliği ile sebze ve meyve acısından yetersiz beslenme gibi yaşam tarzıyla ilgili etmenler
- · Diyabetin neden olduğu komplikasyonlar inme riskini artırabilir.
- · İnmeyle ilişkili uyarı niteliğindeki kısa sureli belirtiler (gecici iskemik atak)
Aşağıdaki Durumlarda Hemen Yardım İsteyin :
Kendinizde ya da tanıdığınız birinde inmeden kuşkulanıyorsanız, hemen tıbbi yardım isteyin ve ambulans cağırın. İnmeye yonelik bazı tedaviler sadece kısa zamanda tanı konulup uygulanırsa yararlı olduğundan, hemen tıbbi yardım sağlanması onemlidir. İnmeyle ilgili uyarılar şunlardır:
- Ozellikle vucudun tek yanında olmak uzere yuz, kol ya da bacakta uyuşma ya da gucsuzluk
- Ani konfuzyon (zihin karışıklığı), konuşma ve anlama zorluğu
- Bir ya da iki gozde ani gorme sorunu
- Ani yurume zorluğu, baş donmesi, denge ya da koordinasyon kaybı
- Ani ve nedeni bilinmeyen şiddetli baş ağrısı
Yapılması Gerekenler:
Uyarıcı belirtiler ortaya cıktığında, hastaneye goturulmek uzere bir ambulans servisinin telefonunu arayın.
Tedavi
Karotis endarterektomisi, karotisteki tıkanmayı ortadan kaldıran cerrahi bir işlemdir. İnme ya da gecici iskemik atak semptomları olan ya da olmayan, bir ya da iki taraftaki karotiste %60 tan fazla tıkanma gorulen hastalarda ameliyat onerilebilir. Ameliyat, tam tıkanma durumunda ya da akut inmesi iyileşmekte olanlarda tavsiye edilmeyebilir.
tPA gibi pıhtı eritici bir ilac, inmede acil tedavi olarak etkili olabilir. Bu ilacın etkili olması ve iyileşme şansını artırabilmesi icin, inme belirtilerinin başlangıcını izleyen ilk 3 saat icinde uygulanması gerekir.
İnme vakalarının yaklaşık %80 i iskemiktir (beyin arterlerinde kan pıhtılarının oluşmasına bağlı), geri kalanları ise hemorajiktir (kan damarının yırtılmasına bağlı beyin kanaması). ABD de inme, olum nedenleri arasında, kalp hastalığı ve kanserden sonra ucuncu sırada yer almaktadır ve bu ulkedeki erişkinlerde onde gelen sakatlık nedenidir. Her yıl inme geciren Amerikalılar ın ucte birinin, bu hastalık nedeniyle olduğu tahmin edilmektedir.
İnme geciren bir hastanın, hemen tanı konarak hastaneye yetiştirilebilmesi icin, sadece risk taşıyanların değil herkesin, inmenin uyarıcı belirtileri konusunda eğitilmesi gereklidir