Uyku Hastalıkları


--------------------------------------------------------------------------------


Uyku hastalıkları
Uyku hastalıkları, hastanın uykusu sırasında ya da uyumak istediğinde ortaya cıkan klinik durumlardır. Bugun seksenden fazla uyku hastalığı varlığını ve bunlardan bazılarının gorulme sıklığının diğerlerine oranla daha fazla olduğunu biliyoruz.

Toplumda ve hekimler arasında uyku hastalığı denilince sadece fazla uyumak ve uyuyamama, uyku hastalığı olarak anlaşılmaktadır. Oysa uyku hastalıkları uyku sırasında gorulen uyku kalitesini bozarak bireyin dinlenememesi, bilincinin tazelenememesi,gunduz aktivitelerinin bozulması ve bireyin sağlıklı olduğu donemdeki kapasite ve becerilerinin azalması ile seyreden hastalıklardır.

Uyku hastalıkları ile ilgili gercek anlamda bilimsel calışmalar gecen yuzyılın başında Amerika ve Avrupa'da başlamış. Başlangıcta ruya iceriğini acıklamak icin yola cıkılmış. Ancak bu calışmalar sırasında insan yaşamında cok onemli sağlık problemlerinin oluşmasına neden olan, klinik durumların ortaya cıktığı gozlenmiş. Bu temeller uzerine geliştirilen ve yapılan calışmalar uyku tıbbının altmışlı yılların ortaları ve yetmişli yılların başında ayrı bir disiplin, ayrı bir uzmanlık alanı olarak ortaya cıkmasını sağlamıştır. Yetmişlerden sonra uyku hastalıkları ile ilgili teknolojik ve bilimsel gelişme baş dondurucu hızla artmıştır.
Bizde, konuyla ilgilenme seksenli yılların başında bir kac bilim adamının yurtdışı calışmaları ve yurda donduklerinde bu işle ilgilenmeleri ile başlamıştır. Doksanlı yıllara kadar iki universite kliniğinde calışan, ancak uğraşanların dışında kimsenin fazla ilgilenmediği bir tıp alanı olarak varlığını surdurmuştur.
Başlangıcta uyku hastalıkları bizde fantazi olarak algılanmış. Ancak doksanlı yılların başında, noroloji ve psikiyatri dışında, biz goğus hastalıkları uzmanlarının da konuyla ilgilenmesi ie bu konuya olan ilgiyi artmıştır. Toplum ve hekim kitlesinin konu hakkında bilgilenmesinin artması ve ilginin odaklanması, uyku hastalıkları ile ilgilenen araştırmacı ve hekimlerin duzenlediği konferanslar, sempozyumlar, seminerler ve yaptıkları yayınlar sonucunda olmuştur. enli yıllarda iki olan merkez sayısı bugun yirmilere cıkmıştır. Şu an, başlangıcta sanıldığı gibi fantazi değil, uyku biliminin de ayrı ve onemli bir bilim dalı olduğu kabullenilmiştir.

Uyku hastalıkları ile kim ilgilenir?
Uyku hastalıkları geniş bir bilimsel yelpaze gosteren bilim alanıdır.Bir cok uzmanlık alanını ilgilendirir. Bazı hastalıklar norologları, bazıları psikiyatrisleri, bazıları goğus hastalıkları ve kulak burun boğaz uzmanlarını ilgilendirir. Şu an ulkemizde uzmanlık alanı olmamasına karşın, bir cok disiplinin aktivite gostereceği, bir bilim dalıdır. Benim kanaatim cok yakın gelecekte dahiliye, cerrahi, cocuk ve kadın–doğum gibi bir ana tıp dalı olacaktır.

Tıpta gunumuzde ulaşılan bilgi birikimine karşın, halen bilinmeyen sayısı cok fazla. Bir cok klinik durum var ki nasıl oluştuğu acıklanamıyor ; ya esansiyel, ya idiopatik diye adlandırılıyor. Gercek nedeni acıklanamıyor, sadece sonucları tedavi edilmeye calışılıyor. Bugun uyku tıbbının yaşamamıza girmesi ile, acıklayamadığımız ve hastaların sorununa cozum bulmak icin doktor doktor dolaştığı; idiopatik,esansiyel ya da psikolojiktir denilen bir cok klinik durumun uyku sırasında gozlenen hastalıklara bağlı geliştiği anlaşılmıştır.

Uyku hastalıklarının gorulme sıklığı nedir, yaş, cins farkı gosterir mi ?
Uyku hastalıklarının her biri farklı sıklıkda gorulmektedir. Cok seyrek gorulen hastalıklar olmasına karşın, cok sık gorulen hastalıklar da vardır. Bu konuda ornek verecek olursak astım ve diyabet gibi hastalıklar kadar sık gorulen hastalıklar olup, yaşam kalitesini en az onlar kadar bozarlar.Hastalıklar her yaşta gorulmesine karşın, bazılarının sıklığı yaşın ilerlemesine bağlı olarak artmaktadır.Cinse gorede bazı hastalıkların dağılımı değişmektedir. Orneğin, uyku apne sendromu erkek cinste daha cok gorulmektedir.

En sık gorulen uyku hastalıkları insomnia,uyku apne sendromu, huzursuz bacak sendromu, narkolepsi gibi hastalıklardır. Bu hastalıklardan en sık goruleni insomnia olup, ABD istatistiklerine gore %17 oranındadır. Bu gorulme sıklığı kronik obstruktif akciğer hastalığı (kronik bronşit + amfizem)sıklığı kadardır. Yine uyku apne sendromunun ulkesel boyutta farklılıklar gostermesine karşın % 2-5 oranında gorulduğu bildirilmiştir. Bu hastalığında sıklığı şeker hastalığı gorulme sıklığından fazla olup,astım sıklığı kadardır.Yine huzursuz bacak sendromu sıklığı %5 dolayındadır. Narkolepsi diğerlerine gore daha az gorulmekle birlikte % 0.05 dolayında gorulmektedir.
Bu hastalıkların onemi, gunduz aşırı uyku eğilimini artırıyor olmalarıdır ve başka klinik durumların gelişmesinde tetikleyici rollerinin varlığıdır.

Gunduz aşırı uyku eğilimi
Gunduz aşırı uyku eğilimi uyku hastalıklarına bağlı olarak sıklıkla gelişen, gece uyku kalitesinin bozulması nedeniyle dinlendirici uykunun olmamasına bağlı olarak, kişinin gunduz yaşamında uyku eğiliminin artması ve kimi zaman iş başında bile kucuk uyku ataklarının olması halidir. Buna hipersomnolens ya da excessive daytime sleepness denir. Yaşamımızda onemi elbette cok fazladır. Kişinin calışma kapasitesini ve becerisini doğrudan etkileyen onemli bir durumdur. Diğer bir onemi ise trafik kazaları ve iş kazalarında oynadığı roldur.

İnsomnia
İnsomnia, uykuya guc dalma, uykudan sık uyanma, uyku zamanın kısalması ve dinlendirici olmayan uykuya verilen addır. İnsomniaya bağlı olarak hasta uykudan dinlenmemiş kalkar, yorgundur, calışma kapasitesi azalmış, mutsuz, depresiftir ve anksiyetesi olabilir. Kişinin gunluk davranışlarında değişiklikler olur.
Yine en cok yakınılan konu gunduz aşırı uyku eğilimidir.
Tedavisi zordur, uyku hijyenini sağlayarak, davranışsal ve ilac tedavisi yapılarak kişinin yakınmalarının ustesinden gelinmeye calışılır.

Narkolepsi
Narkolepsi, gunduz aşırı uyku eğilimi, uykuda paralizi, katapleksi ve hipnogagik halusinasyonlarla giden bir hastalık sendromudur. Narkolepsi nedeni belli olmayan bir sendromdur. Gunduz aşırı uyku eğilimi nedeniyle gunluk yaşamsal aktiviteyi bozar. Gece uyku kalitesi bozulmuş ve REM uykusunda patolojik değişiklikler olmuştur. Diğer sık gorulen hastalıklara gore seyrek gorulmekle birlikte,sık gorulen bir hastalıktır.Hastalığın oluşumunda genetik geciş olduğu gosterilmiştir. Hastalık erkeklerde daha fazla gorulur. Hastalık cocukluk yaşından başlayarak, 50'li yaşlara kadar ortaya cıkabilir. Narkolepsi yaşam boyu suren bir hastalık olup, devamlı tedavi gerektirir. Tedavide santral sinir sistem uyaranı olan ilaclar kullanılır. İlac tedavisinde yan etkiler, ilaca tolerans gelişebilir.