Entomoeba histolytica ismi verilen amipin yaptığı hastalıktır.

Genelde tropikal ve Subtropikal bolgelerde (25 derecenin uzerindeki sıcaklıklarda ve nemli bolgelerde) yaygındır. Her yaşta gorulebilir. Amip yiyecek ve iceceklerle bulaşır. Sudaki amip kistleri klorlamaya duyarlıdır. Yuksek ısıda olurler. Sinekler ve hamam bocekleri de amip kistlerinin taşınmasında rol oynar.

Amipin Ozellikleri

Hasta, amipin bulaşıcı formunu (4 cekirdekli kist) ağız yoluyla alır. ince barsaklarda kist catlar ve ortaya 4 tane amipcik cıkar. Bunlar da ikiye bolunerek 8 amipcik oluşur. Daha sonra kalın barsağa gecerek, hastalık yapıcı form olan trofozoid şekline donuşurler ve olgunlaşırlar. Burada su kaybına uğrayan amip, tekrar 4 cekirdekli kist formuna donuşur ve dışkı ile atılır. Dolayısı ile taşıyıcı olanların dışkısında bu kistler bulunur. Kistler toprak ve suda canlı kalabilirler.

Amipler kalın barsağa yerleşerek yaralar oluştururlar. Kalın barsağın herhangi bir yerine yerleşebilirler, ancak kan akımının az olduğu yerleri tercih ederler. Acak kalın barsağa yerleşen her amip hastalık yapmaz.

Belirti ve Bulgular

Kulucka suresi 4-5 gunle 1-4 ay arasında olabilir. Su ile bulaşmış olan amipler daha şiddetli hastalık yapar. İştah azlığı, kilo kaybı, kusma ve kanlı ishal ile seyreder. Bazen hic bir belirti gozlenmez.

Kalın barsakta delinme nadiren olur. Ancak genelde kalın barsakta kitleler (ameboma) meydana getirirler.

Hastalık oluşumu genelde vucut direncinin duşmesi ile ortaya cıkar, ileri derecedeki hastalarda amip kana karışarak yayılır ve karaciğer, dalak, akciğer, beyin, deri ve idrar yollarında abseler yaparlar.

Karaciğer tutulduğunda (hepatik amibiazis) ateş, terleme, karaciğerde hassasiyet ve karaciğer buyumesi gorulur. 2-3 haftada tum karaciğer tutulur.

Teşhis

Erken tanı onemlidir. Laboratuvar tetkikinde taze dışkı kullanılır. Dışkıda ayakımsı uzantıları ile hareket eden amipler gorulur. Dışkıdaki Charcot-Leyden kristalleri tanı koydurucu bir ozelliktir.

Taşıyıcılarda 2 cekirdekli kist, hastalarda 4 cekirdekli kist gorulur.

Ayrıca tutulan organa ozgu tetkikler (rontgen, sintigrafi, ultrason gibi) gerekebilir.

Tedavi ve Korunma

Tedavide metranidazol ve terasiklin grubu ilaclar kullanılır. Genelde 10 gunluk tedavi yeterlidir.

Hastalıktan korunmak icin temizlik, icme sularının 50 derecenin uzerine kadar ısıtılması yarar sağlar. Mide asidi kistlere etkisizdir.

Dunya Sağlık Orgutu nun amipli dizanteri ve benzer hastalıklardan korunmak icin 10 altın onerisi:

1) yiyecekleri alırken guvenilir yerleri tercih edin

2) yiyecekleri tam olarak pişirin, az pişmiş yemeyin

3) pişirdiğiniz yemekleri bekletmeden yiyin

4) yiyecekleri saklarken aşırı ozen gosterin

5) buzdolabından cıkardığınız yemekleri kaynayana kadar ısıtın

6) pişmiş ve pişmemiş yiyecekleri hic bir zaman karıştırarak yemeyin

7) ellerinizi tekrar tekrar yıkayın

mutfağınızın temizliği konusunda son derece titiz olun

9) yiyeceklerinizi tum hayvanlardan (sinek, fare, bocek…) koruyun

10) kesinlikle guvenilir su kullanın