Astim

Astım, hava yollarının daralması ve inflamasyonu ile karakterize kronik bir akciğer hastalığıdır. Hastalık hafif veya şiddetli olabilir, bazı hastalarda da nadiren ortaya cıkan ve cok hafif veya hayatı tehdit edecek derecede şiddetli olabilen ataklarla seyreder. Astımın belirtileri akciğerlerde bronş ve broşiyol adı verilen hava yollarının ic yuzeylerinin inflamasyonuna bağlı olarak gelişmektedir. Bu inflamasyon mukus uretiminin artmasına neden olur ve inflamasyonla ilgili bağışıklık sistemi hucrelerinin hucumu sozkonusudur; her iki durum da hava yolu tıkanıklığına neden olur. Ek olarak hava yollarını cevreleyen kaslarda kasılma meydana gelir ve hava yollarındaki daralma şiddetlenir.

Astımla ilişkili inflamasyon aynı zamanda hava yollarında aşırı duyarlılık gelişmesine neden olur. Bu hava yolları tetikleyici olarak adlandırılabilecek ozel durumlara maruz kaldığında genellikle astım atağı denilen durum meydana gelir. Tetikleyiciler genelde allerjen maddelerdir. En yaygın alerjenler; hayvan tuyu ve salyası, polenler, kufler, toz mitleri, hamamboceğinin vusut artıkları, bazı ilaclar ve kişiye ozgu yiyeceklerdir. Allerjenler dışında sıklıkla astım atağını tetikleyen etkenlerden biri de viral enfeksiyonlardır (nezle ve grip gibi). Diğer onemli tetikleyiciler: egzersiz, soğuk hava solumak, hava kirliliği, odun dumanı, sigara dumanı, bazı boyalar ve duygusal stres. Bazı şiddetli astım hastalarında herhangi bir tetikleyici saptanamayabilir.

Astım genelde 5 yaşından once başlamakla birlikte, belirtilerin ortaya cıkışı her hangi bir yaşta olabilir. Astım kalıtımsal ozellikleri olan bir hastalıktır ve sıklıkla ailesinde allerji olan kişilerde gozlenir.

Belirtiler

Genel olarak, astım belirtileri hırıltılı solumak (dışarı verilen havanın zorlukla cıkmasından), solunum gucluğu ve inatcı oksuruktur. Bazı hastalarda, surekli oksuruk temel belirtidir. Şikayetler genellikle sabahları daha kotudur ve egzersiz sonrası şiddetlenir.

Şiddetli astım ataşında; carpıntı, terleme, nefesin son derece kısalması, genişlemiş burun delikleri, nefes alma sırasında goğus ve boyun kaslarının da kullanılması, siyanoz (el tırnaklarında ve dudaklarda morarma) gozlenebilir.

Tanı

Doktorun muayenehanesinde astım krizi gecirmediğiniz surece, tanıda esas olan sizin anlattıklarınız olacaktır. Astım tanısının doğrulanması kan testleir ile, akciğer rontgen filmi ile ve akciğer fonksiyon testleri ile yapılır. Akciğer fonksiyon testleri:

- Spirometre : hastadan bu cihaza uflemesi istenir ve cihaz bu ava akımını değerlendirir. Genelde ikinci kez hastaya hava yollarını genişletecek bir ilac verilir ve eğer hava akımında iyileşme olursa astım tanısı doğrulanır.

- Peak flow metre : bu cihaz uflenen havanın hızını olcer.

- Eğer astım krizine allerjenlerin neden olduğu duşunuluyorsa, ancak allerjen bilinmiyorsa, allerji deri testleri yapılabilir. Deri testinde, allerjiye neden olabilecek değişik maddelerden bir miktarı deri icine veya deri altına enjekte edilir. Eğer 15-20 dakika icerisinde enjeksiyon yapılan yerde, kızarma ve şişme meydana gelirse o maddenin astım krizine yol acan alllerjen olduğu kabul edilebilir.

Erişkinlerdeki Astım genelde hayat boyu suren bir hastalıktır. Cocukluk cağında ortaya cıkan astım olgularının yaklaşık yarısında tamamen iyileşme veya zamanla şiddetinde azalma meydana gelebilir. Ancak ileriki yaşlarda genellikle tekrar başlar.

Bazı hastalarda, astım atakları sigara dumanı, hava kirleticileri ve kuvvetli kimyasalllardan uzak durularak onlenebilir. Evde bulundurulacak bir peak flow metre sayesinde ataklar onceden farkedilerek, gerekli ilacların alınması sağlanabilir ve atak gelişmesi engellenebilir.

Ayrıca oksuruklerin sıklaşması da astım krizinin habercisi olabilir. Diğer haberciler, balgamın artışı, nefesin kısalması, alında ağrı (sinus ağrısı), ateş, soğuk algınlığı belirtileri (burun akıntısı veya burunda dolgunluk, hapşırmalar, gozlerde sulanma).

Tedavi

Kronik astım hastalığı olan her hasta mutlaka doktoruna danışarak hangi ilacları hangi durumlarda kullancağını, atakların onlenmesi icin hangi ilacları alması gerektiğini ve ilgili diğer konuları bir yere yazmalı ve yanında taşımalıdır.

Bilinen allerjenlerden uzak durulmalıdır. Astım hastalarının evlerinde hayvan beslemesi sakıncalı olabilir. Mutlaka beslenecekse de yatak odasından uzak tutulması ve hayvan sıklıkla yıkanmalıdır. Toz mitlerinin alerjen olduğu saptanmış ise ev sık sık ayrıntılı olarak temizlenmeli, yatak odalarında uzun tuylu halıların yerine kilimler ve tuylu battaniye yerine de kumaş ortu kullanılmalıdır. Yatak malzemeleri sık olarak cok sıcak suda yıkanmalıdır. Diğer allerjenlere uygun onlemler alınmalıdır.

Astım tedavisinde kulanılan ceşitli tip ilaclar vardır. Bunlardan bazıları atakların oluşumunu onlemek icin, bazıları da atak sırasında kullanılır.

Bromkodilator ilaclar: Bu grup ilaclar hava yollarının cevresindeki kasları gevşeterek hava akımıı arttırırlar ve genelde solunum yolu ile alınırlar. Bronkodilatorler kendi aralarında etki gucu ve etkinin ortaya cıkış suresine gore gruplanırlar.

Anti-inflamatuvar ilaclar : bu ilaclar astım atağının oluşumunu engellemek icin duzenli olarak alınan ilaclardır. Hava yollarındaki inflamasyonu ve kaslardaki kasılmayı azaltırlar. Kromolin sodyum bu ilaclardan biridir ve hafif - orta şiddetteki astım hastalarında kullanılabilir. Yine bu gruba dahil olan steroid grubu ilaclarda solunum yolu ile veya tablet olarak alınabilir. Steroidler daha cok orta ve ileri derecedeki hastalarda kullanılırlar. Lokotrien adı verilen maddelere etki eden ilaclar da anti-inflamatuvar ilaclardandır. Lokotrienler; hava yollarında inflamasyon ve daralmaya neden olan kimyasal maddelerdir. Tablet olarak alınırlar ve lokotrien adı verilen maddeleri bloke ederler.

Bazı hastalar aşı tedavisi denilen uygulamadan fayda gorurler. Bu tedavide, allerjen maddeler hastaya gittikce artan dozlarda verilerek bağışıklık sisteminin o maddeye karşı alerji oluşturması engellenir. Bu tedavinin hafif-orta dereceli astımlılarda ve genelde ev tozu miti, kufler ve hayvanlara bağlı astım krizi gecirenlerde etkili olduğu gorulmektedir.

Şiddetli bir atakta vakit gecirmeden hastaneye muracaat etmelidir.

Astım tam olarak tedavi edilememekle birlikte, başarılı bir şekilde kontrol edilebilir. Astımlı hastalar dikkat ettikleri surece normal bir hayat yaşayabilirler.