İnsan icin bilinen en zehirli madde olan botulinum toksininin, kilogram başına 0.001 mikrogram (0.000000001 gram) uygulanması oldurucu olabilmektedir. Botulinum toksini, en cok bilinen zehirlerden olan VX maddesinden 15.000 kez ve sarin gazından 100.000 kez daha guclu bir zehirdir. Bu niteliklerinden dolayı boltulinum toksini biyolojik silahlar arasında en gozde olanlardan birisidir. Saldırı sonrasında 24-72 saatte olum meydana gelebilir. Olum gelişmeyen durumlarda hastalık, aylarca surebilir.

Botulinum toksinleri (zehirleri), spor oluşturan Clostridium botulinum ve diğer iki Clostridium turleri tarafından uretilen ve sinirler uzerine etki gosteren bir grup toksine verilen isimdir. Bu toksinler (A-G tipleri) bilinen en guclu sinir toksinleridir, ancak ilginc olarak felcle ilgili olabilecek bazı durumlarda (şaşılık, gozyaşı yokluğu, tetanus, boyun kası felci gibi) ve kozmetik amacla kırışıklıkların giderilmesinde kullanılmaktadır. Bakteriye ait sporlar havasız ortamlarda da toksin uretebilmektedirler. Endustriyel amacla kurulan tesislerde cok fazla miktarlarda toksin kolaylıkla uretilebilir. Biyolojik bir saldırı olmaksızın doğal yolarda meydana gelen botulinum zehirlenmesinin (botulizm) uc tipi bulunmaktadır: yiyecek kaynaklı, yenidoğan ve yara botulizmi. Botulinum; aerosol şeklinde hava yoluyla, yiyeceklerle veya sulara katılarak saldırı amaclı kullanılabilir. Toksin solunduğunda, yiyeceklerle meydana gelen botulizme benzer şikayetler meydana gelir ancak felc benzeri belirtilerin gelişmesi daha gec olabilir, ve solunan toksinin miktarına bağlı olarak değişik belirtiler de gozlenebilir.

Belirti ve Bulgular :

Genellikle kranial sinirlerde kısmi felclerle başlar (ptozis, bulanık gorme, cift gorme, ağız kuruluğu, yutma gucluğu, konuşma gucluğu gibi). Daha sonra gelişen simetrik ve yukarıdan aşağı gelişen gevşek felcler ve genel gucsuzluk hali, solunum yetmezliğine ilerler. Belirti ve bulgular, toksinin solunmasından 12-36 saat sonra başlar, ancak solunan miktar cok az miktarda ise şikayetlerin başlaması 3-5 gun surebilir.

Tanı :

Tanı esas olarak şikayetlerin incelenmesi ve muayene ile konur. Bir bolgede birden fazla kişide aynı anda gevşek felcler gozleniyorsa biyolojik saldırıdan şuphelenilmelidir. Kişilerin serumlarında yapılacak laboratuvar analizi ile (mouse notrolizasyon) tanı doğrulanabilir. Tanıda kullanılabilecek diğer laboratuvar testleri: cevresel materyallerde ELISA veya ECL testi, cevresel orneklerde bakteriyel DNA varlığını araştırmak icin PCR testi veya sinir iletimi kontrolu icin EMG testi.

Tedavi :

Erken donemde hastaya trivalan antitoksin veya heptavalan antitoksin verilmesi, solunum yetmezliği gelişmesini onleyebilir veya hafifletebilir ve iyileşmeyi hızlandırabilir. Solunum yetmezliği gelişenlerde entubasyon ve solunum desteği gerekir. Bazı vakalarda trakeostomi gerekebilir.

Korunma :

Botulinum toksinine maruz kalma riski yuksek olan kişiler icin pentavalan toksoid aşı (tip A, B, C, D ve E) mevcuttur. Yapılan 3 doz aşının koruyuculuğu maymunlarda %100 dur. İnsandan insana geciş soz konusu değildir.

İzolasyon ve Dekontaminasyon :

Sağlık personeli icin standart yontemler uygulanır. Toksin ciltte aktif değildir ve hastaların solunum yolu ile dışarı attıkları toksin zararlı değildir. Sabun ve su ile dekontaminasyon sağlanır. Toksin, havada 12 saatte etkisiz hale gelir. Botulinum toksini, guneş ışığında 1-3 saatte inaktive olur. Ayrıca ısı (80 derecede 30 dakika ve 100 derecede birkac dakika) ve klorlu su ile (3mg/Litre klor iceren su ile 20 dakikada toksinin %99.7 den fazlası inaktive olur) inaktive edilebilir. Ancak toksin depo sularında ve depolanmış gıdalarda haftalarca etkisini kaybetmeden kalabilir