apandist nerde apandist nerede apandisit nerede nerde olur apantis belirtileri
APANDISIT


Korbağırsağın apandis denen solucansı uzantısının iltihaplanması apandisit olarak bilinir. Cok sık rastlanan ve ozellikle yetersiz tedavi sonucu yol acacağı tehlikeli komplikasyonlardan oturu korkulan bir hastalıktır. Gunumuzdeki antibiyotik olanaklarına karşın bu ikincil hastalıkların en ağın peritonit yani karın zarı iltihabıdır.


Apandis icinden besinlerin gecmediği kucuk bir bağırsak cıkıntısıdır. Hareketli ve esnek bir boru biciminde olan bu cıkıntı kalınbağırsağın başlangıc bolumu olan korbağırsağa, incebağırsakla birleşme yerinin hemen gerisinde bağlanır. Genellikle eğik bicimde govde eksenine doğru uzanır. Bu normal konumunun dışında leğen icine, karaciğer altına ya da sol boğure doğru da yerleşebilir. Alışılmış yerinin dışında bulunan apandisin iltihaplanması, belirtileri değerlendirmede ve hastalığın tanısını koymada guclukler yaratır.


Apandisin anatomik yapısında uc katman goze carpar. Dış yuzeyi seroz (sıvı iceren) bir zar orter. Bunun altında kas katmanı ve en icte de lenf dokusunca zengin, girintili cıkıntılı bir mukoza yer alır. Lenf dokusunun bolluğundan oturu apandise "bağırsak bademciği" de denir.


NEDENLERİ


Apandisin ic boşluğu cok dardır. Bağırsak florasında bulunan butun mikroorganizmalar burada da yaşar. Apandis genellikle bu mikroplara karşı yeterince direnclidir. Ama bazen coğalan mikroplar hastalık yapıcı ozellik kazanır. Boylece apandisin iltihaplanma sureci başlar.


Mikropların hastalık yapıcı ozellik kazanmalarını sağlayan en onemli olay, apandis ic boşluğunun tıkanarak korbağırsakla bağlantısının zayıflamasıdır. Mikropların burada durağan bicimde kalmasıyla apandis duyan iltihaplanır. Tıkanmanın bircok nedeni vardır. Bunlar arasında yoğun mukus tıkacları, bağırsak solucanları, apandisin cok uzun olması, duvarlarında hareketi zorlaştıran koşelerin bulunması ya da kiraz gibi meyvelerin takılı kalan cekirdekleri sayılabilir.


GORULME SIKLIĞI


Antibiyotiklerin yaygın bicimde kullanıma girmesiyle apandisit olgularının sayısı azalmıştır. Gene de butun cerrahi girişimlerin yuzde 2 si apandisit nedeniyle yapılmaktadır. Bebeklik cağında ender gorulen apandisit, cocukluk ve ozellikle ergenlik cağında cok sık ortaya cıkar. Daha sonra gorulme sıklığı azalmakla birlikte her yaşta gelişebilir ve her iki cinste de eşit oranda gorulur. Bazı hastalarda akut apandisit kendiliğinden geriler. Ama olguların yarısında bu krizler yineler ve kesin tedaviyi gerektirir.


Hastalığın akutla kronik arası ve kronik bicimlerinden de soz edilir. Akutla kronik arası olgular cok ender değildir. Buna karşılık kronik apandisite duşunulduğunden cok daha az rastlanır; hatta kronik apandisit tamsının bircok olguda sağlam bir temeli yoktur.


Belirtileri


Apandisitin belirtileri deneyimli bir hekimi bile tanı koymada zora sokabilir. Akut apandisit ozellikle cocuklarda iştah kaybı, bulantı ve kusmayla başlar. Ateş hastalığın tipik bir belirtisi değildir. Koltuk altından olculduğunde hicbir zaman cok yuksek cıkmaz. Ama makattan alınan vucut sıcaklığı her zaman daha yuksektir. Ağrı en onemli belirtidir. Birkac kez kusmayla birlikte sancı biciminde ortaya cıkar. Onceleri aralıklı gelen ağrı gittikce şiddetlenir ve sureklilik kazanır. Apandisit ağrısı gobek cevresi ve karın ustu bolgelerinde başlar; daha ender olarak butun karında duyulur. Daha sonra karnın sağ alt bolgesine kayar. Ağrının gobek ile boğur kemiği on dikeni arasındaki bu yeri cok tipiktir. Bazen şiddetle başlayan ağrı daha sonra hafifler. Bu durum yanıltıcıdır; hastaya rahatsızlığının bittiği duygusunu verir.


Oysa ağrı azalırken akut krizin obur belirtilerinde gerileme gorulmezse, orneğin, hızlı olan kalp atışları yavaşlamaz, kas sertliği cozulmezse bu durum apandisitin en korkulu komplikasyonu olan karın zan iltihabının geliştiğini gosterir.


Hastanın muayenesi sırasında kolayca akut apandisit tanısına varılabilir. Karnın sağ alt bolgesinin elle muayenesinde kasların korunma amacıyla kasılması sonucu sertlik gorulur. Belirli noktalara bastırılması şiddetli ağrı verir.


Apandisit tipleri


Belirtilerin şiddeti ve hastalığın ağırlığı yalnız apandis iltihabının niteliğine bağlıdır. Akut apandisitin başlıca uc tipi vardır: Mukuslu, irinli ve kangrenli. Cerrahi uygulamada en sık mukuslu apandisite rastlanır. Mukus salgısının arttığı bu tipte apandis iyice iltihaplanmış, gergin ve buyumuştur. Uzerindeki periton ise alışılmış parlaklığını yitirerek hafif matlaşmıştır. Mukuslu apandisit hastalığın en hafif tipi olmasına karşın, zamanında mudahale edilmezse irinli apandisite donuşebilir. İrinli apandisitte, apandis ic boşluğunda ve duvarında biriken irin bircok apse odağı oluşturur. Bu apselerin ulserleşerek apandis dışına acılmasıyla kacınılmaz olarak periton iltihabı gelişir. Akut apandisitin irinli tipinde korbağırsak ve incebağırsak bağlantı bolgesi gibi apandis yakınındaki bağırsak bolumleri de iltihaplanır. Son olarak, apandis damarlarının pıhtıyla (tromboz) tıkanması sonucunda kangrenli apandisit gelişir.


Başka bir deyişle, apandise gelen kanın ve dolayısıyla oksijenin azalması, doku olumune (nekroz) ve apandisin bağırsaktan kopmasına yol acar. Kopan apandisin ve korbağırsağın icindekiler kayın zarı boşluğuna yayılınca cok ağır bir peritonit oluşur.


GİDİŞİ


Hastalık gidişine bırakılırsa, yani tanısı konmaz ya da hasta ameliyata izin vermezse nasıl bir gelişme gosterir? Bazı iyi huylu olgularda ağrı, kusma ve ateş birkac gun icinde kendiliğinden azalır ve hasta o an icin kendini "iyileşmiş" hisseder. Ama "o an" gecicidir, cunku kolayca atlatılan bu ilk krizi kacınılmaz olarak ikincisi izler. İkinci krizin ortaya cıkış zamanı değişkendir ve arada gecen sure hastalığın kronikleşmesine yol acacak olcude uzayabilir.


Bu iyi huylu olguların dışında bazen de 3. ve 4. gunlerde periton tepkisi gelişir. Bunun sonucu olarak boğur cukurunda elle hissedilen, sınırları belirsiz, oval bir kutle belirir (plastron). Yatakta dinlenme, karna buz koyma ve antibiyotik tedavisiyle plastron birkac haftada geriler.


Bir başka olasılık da apandisitin yaygın peritonit gibi ağır hastalık durumuna doğru gelişmesidir. Yaygın karın zarı iltihabında belirtiler cok şiddetlidir; ağrı butun karında duyulur, kusma sıklaşır, hıckırma belirir ve ateş 400C ye kadar cıkar. Hasta endişeli, sıkıntılı, solgun, yuz hatları gerilmiş gorunur; dudaklar ve ozellikle dil kurumuştur. Acil girişimde bulunulmazsa hasta olur.