BOBREK TAŞLARI: NEFROLIHTIAZIS



Bobrek taşı, idrarda bulunan ure, oksalat, kalsiyum, fosfat vb. kimyasal tuzların idrarda yuksek konsantrasyonda bulunması ve bu maddelerin idrarda cokmesi sonucu, birleşerek kucuk kristaller oluşturması anlamına gelir. Ulkelerin refah duzeyinin artmasıyla birlikte bu rahatsızlık da artış gosterir. Savaş veya ekonomik sıkıntıların varolduğu donemlerde bobrek taşına rastlamak oldukca zordur. Bunun nedenleri arasında beslenme onemli bir faktordur. Bobrek taşı ile ilgili bir diğer sonuc ise erkekler de gorulen bobrek taşı vakasının kadınlara oranla cok daha fazla olmasıdır.

Taş oluşumun nedeninin bulunması icin taşın incelenmesi ve buna gore onlem alınması gerekir. Taş kristallerinin bileşenleri genellikle %80 ila %85 arasında kalsiyum, %5 ila %10 arasında urik asit ve %1 oranında az bulunan ( Cystine ) taşlarıdır.

Bobrek taşları yerleştikleri yere gore belirtiler verebilir. Bobreklerde, idrar kesesinde, ya da uretra da taş oluşabilir.

Taş oluşumunda genetik yatkınlık onemlidir. Beslenme bobrek taşlarının temel sebebi olarak ele alınmamalıdır. Ancak iyi planlanmış ve uygulanmış bir diyet, kalsiyum ve urik asit taşlarının, genetik yatkınlık nedenli oluşumunu zorlaştırır.

Yapılan genel araştırmaya gore, et ve urunlerinde bulunan proteinin yuksek miktarda tuketilmesi, bobrek taşı rahatsızlıklarının sayısında artışa neden olmuştur. Kalsiyum bazlı taşlardaki ana risk faktorleri, duşuk hacimli idrar, oksalik asit ve kalsiyum oranında artan boşalma ve sitrat oranındaki azalma olarak sıralanabilir. Bunlar sonuc olarak idrarda kristalleşme faktorunu artırabilirler. Aşırı derecede fazla olan asitli ure de en onemli risk faktorlerinin başında yer alır.

Bunun yanısıra fizyolojik problemler, idrar akışını engelleyen bir durumun varlığı (mesane tumorleri, konjenital darlıklar) idrar da asit miktarının artması ( idrar yolu enfeksiyonları) gibi nedenler de taş oluşumuna yardımcı olan etkenlerdir.

Bobrek canaklarında oluşan kucuk taşlar, mesaneye inerek burada buyumelerine devam edebilirler. Genellikle bobrek canaklarında oluşan bu kucuk taşlar, mesaneye ulaşamadan idrar kanallarında takılıp kalırlar. Bu idrarın mesaneye ulaşmasını engeller ve idrarın bobreklere geri donmesine, dolayısıyla ağır bobrek yetmezliği tablosuna kadar hastayı goturebilir. Kucuk taşlar daha fazla risklidir. Cunku kolay hareket edebilirler ve idrar kanallarını kolaylıkla tıkarlar.

Bobrek taşında belirtiler yıllarca kendini gizleyebilir. Ağrı sızı olmadan yada idrar da dikkat cekmeyecek kadar az olan gizli kanın varlığı uzun yıllar anlaşılamayabilir. Kumlu yada bulanık idrarın başlaması bobreklerimizde taş olabileceği ihtimalini hızlandırır. Bu donemlerde taş ağrısı denilen birden başlayıp, ağrının şiddeti ile tanınan tipik taş ağrısı kendini gosterir. Bu ağrı yaygındır ve bobreklerden, genital organa kadar şiddetli, dayanılması guc rahatsızlıklar verir.

Tipik bobrek ağrısının iki onemli nedeni vardır. Bunlardan birincisi taşın vucutta halen geziniyor olması sonucu tıkadığı idrar yolunun mesaneye idrarı ulaştıramaması ve mesanenin gerilmesi ya da tıkanmış olan idrar kanallarında taşın sıkışarak ağrıya neden olmasından kaynaklanabilir.

BOBREK TAŞLARI İCİN EN ONEMLİ MADDE SIVILARDIR:

Sağlıklı bir insan gunde en az 2 litre su tuketmesi gereklidir. Bu miktar yaşam koşullarına, yaşa gore değişir. Sıkı antrenmanlar veya yuksek ter atımı ( su kaybı) olan sıcak gunlerde en az 3 litre sıvı tuketimi (12 bardak) tavsiye edilmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken en onemli nokta, sıvı tuketiminin 24 saatlik duzen icerisinde yapılması gerektiğidir. Gece uyumadan once icilecek sıvılar, vucuttaki kristalizasyon ve taş oluşma riskini azaltacaktır. Butun sıvılar bobrek taşı oluşumunu yavaşlatacak etkiye sahiptirler. Ancak su kaybının fazla olduğu zamanlarda biokarbonat ve kalsiyum oranı yuksek olan mineral suları ve meyve suları ozellikle tuketilmelidir. Ote yandan siyah cay, buzlu cay, kolalı icecekler ve bira oksalik ve urik asit artışına sebep olmalarından dolayı taş oluşumunu hızlandırırlar.

BESİNLER BOBREK TAŞLARINI NASIL ETKİLER

Sebzeler ve Meyveler

Sebze ve meyveler taş oluşumunu sağlayan ure miktarını artırırlar. Yuksek oksalat iceren sebzeler ( ıspanak, fındık...) kalsiyum iceren besinlerle (peynir, yoğurt) aynı zamanda cok miktarda tuketilmemelidirler. Bunun sonucu olarak bağırsak fazla miktarda oksalat emer ve oluşum hızlanabilir.

Et, Balık ve Kumes Hayvanları
Et ve balıktan alınan yuksek miktardaki protein, ureyi hızla asitlemesinden dolayı taş oluşumunda bir risk faktorudur. Ayrıca sitrat ve oksalat oranlarını da hızla artırmasından dolayı protein tavsiye edilen miktarlarda tuketilmeli, bobrek taşı ve kalsiyum rahatsızlığı bulunan hastalarda minimum duzeye indirilmelidir.

Sut ve Mandıra Urunleri
Diğer başlıklarda incelenenlerin aksine kalsiyum oranının azaltılması artık soz konusu değildir. Yapılan bilimsel araştırmalar gore, gunluk 1200 miligram kalsiyum almak bobrek taşı riskini oldukca aşağı seviyelere cekmektedir. Gunluk 1200 gramlık kalsiyum miktarının 800 miligramını ise sut ve mandıra urunlerinden almak mantıklı olacaktır. Bu tur kalsiyum vucutta sadece ve sadece tuz oranının yuksek miktarlara fırlamasıyla taş oluşumunu hızlandırabilir. Gunluk tuz kullanımını 8 grama kadar duşurmek bu durumda yararlı olacaktır.

Tatlılar

Yuksek miktarda tatlı ve şeker kullanımı, uredeki kalsiyum oranını artırdığı icin, taş oluşumunu hızlandırabilir. Cikolata, kakao ve pralin iceren tatlı maddeler yuksek oksalat icermelerinden dolayı tehlikeli besinler kategorisinde yer alırlar.