Tup bebek ile ilgili terimler ve anlamları

IVF (Tup bebek):
Kadının yumurtası ve erkeğin sperminin vucut dışına alınarak laboratuvar şartlarında ve bazı ozel plastik kaplar icinde bir araya getirilerek, dollenmenin sağlanmasıdır. İşte, bu vucut dışında yapılan işleme IVF (in vitro fertilizasyon) veya tupbebek denir. Vakaların % 10-15’inde yumurtaların tumu bu yontemle dollenmeyebilir. Bu nedenle daha az kullanılmaktadır. Daha once gebe kalmış ve doğurmuş kadınlarda daha başarılı olmaktadır.
1970’lerin başında rahim kanalları kapalı olan kadınların cocuk sahibi olabilmeleri icin geliştirilmiş olan bu yontem ilk tup bebek olan Louise Brown’ın 1978’de doğması ile popularite kazanmıştır. Kullanıma giren ilk yontem olmasi dolayısıyla halk arasında kısırlık tedavileri icinde en bilinenidir.

ICSI ( İntra sitoplazmik sperm enjeksiyonu = Mikroenjeksiyon): ​
Sperm hucrelerinde ileri derecede sayı, hareket ve şekil bozukluğu gorulen erkekler icin geliştirilmiş bir yontemdir. IVF ile dollenme elde edilemeyen vakalarda da kullanılır. Mikroinjeksiyon işlemi, ozel bir mikroskop kullanılarak her bir yumurtanın icine secilmiş bir adet sperm hucresinin yerleştirilmesidir. Tup bebek te kullanılan bir tekniktir.
TESA (Testikuler sperm aspirasyonu) ve TESE (Testikuler sperm ekstraksiyonu):
Verdiği orneklerde hic sperm hucresine rastlanmayan, ancak testis lerinde sperm yapımı olan hastalarda, spermin testislerden iğne veya biyopsi ile alınarak icsi de olduğu gibi kullanılmasıdır.

Embriyo:
Kadın yumurtasının sperm hucresi ile birleşmesi sonucu oluşan insan yavrusu taslağına embriyo denilir. Once 2 hucreli olarak yaşama başlayan embryo hızla bolunerek hucre sayısını artırır ve genellikle dollenmeden 5-7 gun sonra rahim icindeki dokuya (endometrium) tutunur. Burada gelişmesi devam ettikce plasenta (eş) adı verilen doku aracılığı ile anneden beslenmeye başlar ve bu arada kendi varlığını belli eden bir hormon salgılar. Bu hormonun anne kanında veya idrarında tesbit edilmesi icin gebelik testi yapılır (hcg testi).

Assisted Hatching (Embriyo zarının inceltilmesi):
Normal şartlarda embriyo, rahime tutunmasından hemen once, cevresini koruyucu olarak saran tabakadan (zona) kurtulur. Zona tabakasının ileri derecede kalın olması halinde, embriyo bu tabakadan dışarı cıkamaz ve rahime tutunamaz. Bu durumda embriyo rahime verilmezden once zona tabakasının bir kenarından inceltilmesinin, gebelik şansını artırdığı ileri surulmektedir. Ancak, bu teknikle embriyonun zedelenme ihtimali az da olsa vardır.
Blastosist transferi (Gec donemtransfer-5. gun transfer):
Anne ve babadan alınan ureme hucrelerinin birleşmesi ile embriyo denilen yeni bir yapı ortaya cıkar. Embriyo surekli bolunerek hucre sayısını arttırır. Genellikle embriyo, anne adayından yumurta toplandıktan sonraki ucuncu gun, yaklaşık 7-8 hucreli safhada iken rahim icine yerleştirilir (embryo transferi). Her zaman uygulanmamakla birlikte kaliteli embriyo sayısı fazla ise embriyo gelişimi daha ileri safhalara kadar takip edilerek daha gec bir gunde (en gec 5. gun) embriyo transferi uygulanabilir. Boylece, embriyolardan daha iyi gelişenleri secme şansı olabilir, transfer ve rahime tutunma arasındaki sure kısaltılmış olur. Embriyonun doğal ortamına donuşunu geciktirmesi ve kalan embriyoların dondurulması şansını azaltması, bu uygulamanın olumsuz yonleridir. Ancak cok sayıda yumurta ve embryo gelişenlerde uygulanabilecek bir yontemdir.
Embriyo dondurulması (Cryopreservation):
Embriyo transferi tamamlandıktan sonra elde kalan iyi kalitede embriyolar ozel bir teknikle dondurularak, daha sonra kullanılmak uzere saklanabilir. Donma ve cozulme sırasında kalitesini koruyabilen embriyolardan oluşan bebeklerin ozel bir sağlık sorunları olmamaktadır. Ulkemizdeki UYTEM yonetmeliği embriyoların 3 yıl saklanmalarına izin vermektedir. Dondurulmuş embryoların transferi taze embryo kadar verimli olmamaktadır. Cunku, donma işleminden acılan embryoların yaklaşık % 30-50’ si olmektedir.
Preimplant genetik tanı (PGD):
Embriyonun 8 hucreli safhasında bir veya iki hucrenin embriyodan alınarak genetik tetkik icin kullanılması embriyonun gelişimine engel olmaz. Alınan bu hucreler kromozomal olarak incelenebilir ya da ailede bilinen genetik bir hastalık var ise, bu hastalık yonunden tetkik edilebilir. Sonucta uygun nitelikte olan embriyolar, transfer icin secilir. Bu yontemde gebelik şansı yarı yarıya azalmakla birlikte genetik hastalıklar icin olumlu sonuclar sağlar. Bu uygulamayı yapmak her hastada mumkun olmamaktadır.