Sağlıklı ve uzun yaşamın sırlarını veren Prof. Dr. Osman Muftuoğlu'na gore, stresi hayatından kovan, dengeli beslenip spor yapan herkes uzun omurlu olabilir. 120 yıl yaşamak hayal değil!
"Mutlu bir hayat daha uzundur..."
Ne mucize besinler, ne sporla gecirilen bir hayat, ne de sihirli formuller... Uzun ve sağlıklı bir yaşamın sırlarını oğrenmek icin başvurduğumuz Prof. Dr. Osman Muftuoğlu'nun uzerinde en cok durduğu ve ısrarla vurguladığı kavramlar, sağlığa eşlik eden mutluluk, huzur ve dinginlik oldu...
Belki temel bu ama daha pek cok şey var... Bu yazıda daha uzun ve sağlıklı yaşamın puf noktaları ve ceşitli receteleri verilirken, genc kalmayı kolaylaştıran kucuk formuller de sıralanacak. Prof. Dr. Muftuoğlu, 'yaşama sanatı'ndan 'yaşlanma sanatı'na uzayan bakış acısıyla, nasıl yaşlanmamız gerektiğini anlatacak...
'Biz yaşamı uzatmıyoruz, zaten yaşam uzuyor' diyorsunuz. İnsan omru neden uzuyor ve biz ne kadarına mudahale edebiliyoruz?
Bilim ve teknolojik gelişmeler insan omrune omur katıyor. Sadece antibiyotiklerin keşfi, ortalama insan omrunde 10-15 yıllık uzama yaptı.
Aşılanmanın getirdiği koruyucu guc, bizim daha az hastalanmamızı sağladı.
Son bir araştırmada statin grubu kolesterol ilaclarının ortalama insan omrune ilavesinin 12 yıl civarında olduğu hesaplandı. Karaciğere verdiği zarar cozulurse statinler 10 yıl sonrasının Aspirin'leri olacak. Genetik bilimindeki gelişmelerle genetik mirasımızdan dolayı başımıza gelen sağlık olaylarının coğunun ertelenmesini sağlayacağız. İnsanlar, muhtemelen hak ettiği omru zaten yaşayacak.
Eğitim bir avantaj
Nedir hak ettiğimiz omur?
Bence 120'nin uzerinde. Kayıt altında bilinen en uzun yaşayan kişinin yaşı, 117. Eğer 117 yıl gercekleşiyorsa insan omru bunu zorlayabilir. Bana gore 120 yıl yaşamak efsane değil. Son 100 yılda yaşam suremiz ortalama 30 - 40 yıl uzadı.
Uzun yaşamın kaynağı dediğimizde en onemli belirleyiciler neler?
Daha cok sağlık bilinci icinde olmayı, daha iyi, daha sağlam duruşu sağlamayı becerebildiğimiz icin hak ettiğimiz sureyi yaşayacağız. Entelektuel duzey iyiyse, bu daha iyi gercekleşecek. Cunku araştırmalara gore uzun omrun en onemli anahtarlarından biri eğitim.
Yaşlanmayla eğitimin ilişkisi ne?
Eğitimli kişi sağlık ve dunya konusunda daha bilincli. Araştırmalar eğitilmiş insanların belleklerinin daha sağlam olduğunu ve yaşam suresinin uzadığını gosteriyor. Eğitimli insan aşısını yaptırıyor, bağışıklık sistemini guclendiriyor, hastalık belirtilerinde doktora daha erken başvuruyor. Hastaların yuzde 80'i cok hastalanmadığı surece doktora gitmiyor.
Bugunku Turkiye'de eğitim duzeyimize bakarsanız, potansiyel yaşlanma surecimiz nasıl?
8 yıllık eğitimin sadece eğitimle ilgili değil, sağlıkla ilgili sorunlarda da ciddi cozum ureteceğini umut ediyorum. Eğitim duzeyimize, universitelileşme oranlarımıza bakarsanız hÂl yuzde 35-40'lardayız. Turkiye'de ortalama yaşam suresi kadınlarda 72, erkeklerde 68-69'a dayandı. ABD'de 78-82 yaş civarında. İleride ortalama yaşam suresini hızla uzatan ulkelerden biri haline geleceğiz.
'Olcu kacmamalı'
'Sağlıklı yaşlanma'dan ne anlamalıyız?
Omru akıllıca yaşamak. Hicbir şeyin olcusunu kacırmamak lazım. Formda kalmak, kaliteli bir hayat yaşamak, mutlu olmakla birleştirdiğiniz zaman sağlığın faydası var.
Nereden, nasıl başlamak lazım? Bunun icin belli bir yaş var mı?
2 sınır ciziyorum. 30-35'li yaşlar artık donup kendinize bende neler oluyor diye sormaya başlamanız gereken yaşlardır. Diğeri 55 yaş ve ustu.
Yolun yarısı da 35 değil artık...
Tabii ki. 35 cok gerilerde kaldı. Ama orada Cahit Sıtkı'nın anlatmak istediği hayatın sadece organik yarılanması değil, ruhsal yarılanması. 35'ten sonra yaşamınız uzuyor ama ruhsal kalıbınız orta yaşa geliyor. 50 yaş ve civarını orta yaşlara giriş gibi duşunmek lazım. Bugunku klasifikasyonda birkac şeyi gundeme getirmek lazım. Artık butun dunyada her şey yaşlılar ve orta yaşlı insanlara gore konumlandırılıyor. Cunku tum dunyada doğurganlık azalıyor, yaşam suresi uzadığından en fazla yaşlı nufus artıyor.
55'te doktor şart
Peki bir doktora başvurmak icin hangi yaşı beklemek lazım?
Doktora başvurmanın mutlaka gerektiği yaş, 55 ve ustu yaştır. Bu yaş grubu cok daha onemli. Cunku o donemde kadında da, erkekte de birdenbire hızlanan hormonal, metabolik değişimler yaşanır.
Kadında yıkım daha fazla olmasına karşın daha uzun yaşamaları bir paradoks değil mi?
Evet ama bence kadınların uzun omurlu olmalarında bu cok olumlu bir katkı. Butun dunyada kadınların omru daha uzun. Hicbir ulke yok ki, erkekler kadınlardan daha uzun yaşasın. Erkeklerin sağlıkları konusunda daha fazla duyarlı olmaya ihtiyacları var. Sağlıklarını daha iyi izlemeleri bazen erkekler tarafından alay konusu edilse bile, coğu zaman kadınların daha uzun yaşamalarının sebebidir.
Orta yaşlarda hayata bakış nasıl olmalı?
İlkonce sağlığa, mutluluğa, dinginliğe odaklanmak lazım. Sağlıklı olma kararı, beraberinde başka turlu bir hayat yapılanmasını da gerektiriyor. Biraz egzersiz, biraz beslenme odaklı, uykuya, stres yonetimine dikkat eden, kendini başarıya daha fazla adayan, bunlar icin gerekli olan ekonomik gucu elde etmeye calışma gayreti icinde olan, ki ekonomisi daha iyi olanlar daha az hastalanıyor.
Orneğin ben sağlığımdan başlamalıyım, sigara iciyorum, onu bırakmalıyım. Egzersiz yapmıyorum, yapmalıyım. Duygusal hayatıma cok iyi dikkat etmeliyim. Ailevi ilişkilerim cok iyi değil, eşimle, cocuklarımla yeterince ilgileniyor muyum?
Bunları zaman zaman gozden gecirmek lazım. Hayatı dikkatli bir şekilde dağıtmak lazım. Sağlıklı olma kararı bir meydan okumadır.
Haftada en az 2 oğun balık yiyin
Likopen iceren domatesi, karpuzu, proantosiyanidin iceren uzumu, pekmezi, kırmızı şarabı, beta karoten bakımından zengin portakal, kayısı, şeftali ve havucu, yoğun lif iceren tum meyve ve sebzeleri bol bol tuketin.
Gunde birkac tane ceviz ya da fındığı, salataya ekleyeceğiniz yarım fincan ketentohumunu beslenme alışkanlıklarınıza yerleştirin.
Sut urunlerinde yağsız ya da az yağlı olanlara yonelin.
Haftada 2 kez ortalama 100-150 gram duzenli olarak balık tuketin.
Yeşil yapraklı sebze ve meyvelere daha cok ağırlık verin.
Kafeinden olabildiğince uzak durup tuzu azaltın.
Daha bol potasyum, magnezyum, kalsiyum almaya calışın. Lahana, brokoli, ıspanak, soya fasulyesi, guvenilir bitkisel kalsiyum kaynaklarıdır.
Orta yaşlarda guclu antioksidan etkileri sebebiyle flavinoitlerin de bol bol tuketilmesi yararlıdır. Caydan, koyu yeşil, sarı ve kırmızı renkli sebze ve meyvelerden yeterince sağlanabilir. Soya, elma ve brokoli onemli flavinoit kaynaklarıdır. Lahana, kereviz, bezelye ve şalgamda da bol bulunur.
Kadınlar erkeklerden fazla yaşıyor cunku...
Kadınlar sağlıklarına daha duşkun.
Stresleri erkeklere gore daha az.
İş kazalarıyla karşılaşma riskleri daha az.
Erkeklere gore ruhsal ve hormonal acıdan daha monogam olmaya eğilimli. Bu nedenle cinsel yolla bulaşan hastalıklara daha az yakalanıyorlar.
Hormonal hiperaktif olmaları yani cok fazla değişken hormonal yaşamları, daha direncli olmalarını sağlıyor.
Kadınlar daha sevecen, hayata daha bağlı, daha cok huzur icinde olmaya cabalıyor. Erkekler birbirlerine cok acık ve samimi değiller.
Kadınlar daha az sigara, alkol tuketiyor.
İşte erken yaşlanmanın nedenleri
Beslenme eksiklikleri.
Hipertansiyon, şeker hastalığı, damar sertliği gibi uzun sureli sağlık sorunları.
Genetik hastalıklar.
Kas ve eklem sorunları.
Egzersiz eksikliği (hareketsiz yaşam tarzı).
Kolesterol-trigliserit yuksekliği.
Yoğun stres, mutsuzluk, kotumserlik, depresyon.
Organ yetmezlikleri (tiroit bezi tembelliği, karaciğer yetersizliği, kalp, bobrek, hipofiz yetmezliği).
Yoğun cevresel kirlilik ve radyasyon etkisi.
Yetersiz ve kalitesiz uyku.
Sigara, alkol ve uyuşturucu bağımlılığı.