Aft ağız icerisinde sıklıkla yanak ve dudak mukozasında, dil uzerinde, yumuşak damakta, farenkste, diş eti uzerinde gorulen solgun sarı-kırmızı hale ile cevrili oldukca ağrılı ulserleşmiş lezyonlardır. Toplumun %18-20 az ya da cok aft sorunu ile karşı karşıyadır. Bayanlarda daha sıklıkla rastlanır. Aft genellikle tek olarak seyretse de aynı anda birkac bolgede birden gorulebilmektedir.
Aftın oluş nedenini belirlemek icin ceşitli araştırma yapılmıştır. Ancak aftın oluşumunu hızlandırıcı ve seyrini kotuleştirici bircok faktor faktor saptanmasına karşın oluş nedeni tam olarak belirlenememiştir.
Bu nedenle aft oluşumunu hızlandıran ve iyileşmesini geciktiren faktorlerden bahsetmek mumkundur.
Aft oluşumunda hangi faktorler onemlidir?
* STRES
Gunumuzde migren, yuksek tansiyon ve gastrit gibi bircok hastalığın nedenleri arasında kabul edilen stres aft oluşmasının en onemli nedenlerinden birisidir.
Hanımlarda premenstural gerginlik(adet oncesi donem) de aft oluşumunu hızlandıran faktorlerdendir.
* YİYECEKLER
Turuncgiller, sirke, turşu, patates cipsi, tuzlu ve baharatlı cerezler gibi ağız mukozasını tahriş edebilen yiyecekler aft oluşumunu hızlandıran onemli faktorler arasında sayılmaktadır.Bunların yanı sıra bazı bunyeler icin alerjik olabilen kara buğday, cavdar, arpa, cikolata, fındık, kabuklu deniz hayvanları, soya, domates, bazı patlıcan, elma, incir, peynir gibi yiyecekle.de aft oluşumunu hızlandırırlar.
* TRAVMA
Yanak dil dudak ısırma, sert yiyeceklerin tahrişi ve yumuşak olmayan diş fırcalama işlemleri ve iyi adapte olmayan protezlerin neden olduğu vuruklar aft icin uygun zeminin oluşmasına yardımcı olurlar.
* DİŞ MACUNU
Diş macunlarının temizleme ozelliğini artırmak icin kopuk yapıcı olarak yapılarına katılan "sodyum lauryl sulhate" ( SLS ) mukoza hucrelerinin yıkımını artıran tahriş edici bir kimyasaldır. SLS bu ozelliği ile aft oluşumu uzerine direkt etkili olan bir maddedir.
Ozellikle aft sorunu olan kişilerin kullanabilmesi icin gunumuzde daha az oranda (%1.25) SLS iceren diş macunları uretilmektedir. (Tom's of Maine Natural Toothpaste , Oral-B Sensitive Fluoride Toothpaste.)
* SİSTEMİK HASTALIKLAR
Behcet Hastalığı: Genital ulser, konjuktivit, retinit, lokositoz gibi, bircok sistemik belirtiler yanında ağız icerisinde oluşan tekrarlayıcı aftlarla kendini gosteren bir hastalıktır.
Bircok malign ve otoummin hastalıklarla birlikte de tekrarlayıcı aftlar gorulebilmektedir.
* DİĞER NEDENLER
B12 vitamini ve demir noksanlığı,sigara icme, tutun ciğnemenin gibi alışkanlıkların de aft oluşumuna katkıda bulunan onemli faktorler olduğu bilinmektedir.
yukarı
Tedavi
Aftlar herhangi bir tedavi uygulanmasa da genellikle 7-10 gun sonra kendiliğinden iyileşmektedir. Aft sorunu ile karşı karşıya olanların aşağıda sıralanan işlemlerden birini yada birkacını uyguladıklarında daha rahat bir periyot gecirmeleri mumkundur:
Ağrıyı azaltmak ve iyileşme periyodunu kısaltmak icin:
* Sıcak, asidik ve tahriş edici gıdalardan kacınılmalır.
* "2% hydrogen peroxide" solusyonuna batırılan pamuk yada gazlı bez ile aft bolgesi temizlenebilir.
* Su ile karbonat karışımından hazırlanan ince yapılı bir krem aft uzerine surulebilir.
* Yarım bardak suya yarım kaşık tuz ilavesi ile elde edilen solusyonla gunde uc kez gargara yapılabilir,
* Yemeklerden once aft bolgesine "xylocaine" solusyonu ya da ağız icin hazırlanmış anestezik kremler uygulanabilir.
* Aft uzerine uygulanacak "orabase", "Gly-oxide", "Cankaid","Ambesol" gibi ağız ici kremler uygulanabilir.
* "sucralfate" tableti ılık suda eritip gargara yapılabilir.
* Ozellikle aftı başlangıc aşamasında "tetrasiklin" tableti suda eriterek elde edilen solusyon ile gargara yapmak aftın fazla buyumesini engeller ve ağrıyı azaltır.
* Gene aftın başlangıc safhasında bolgeye bir topikal steroid "%0.1 lik triamcinalone" uygulanması ya da steroidli bir gargara "betamethasone syrup" ile gargara yapmak aftın fazla buyumesini engeller ve ağrıyı azaltır.
* "Chlorhexadine" gargaralar iyileşme periyodunu kısaltır.
*
"Tetrasiklin" şurup la hazırlanan 12,500 unite "nystatin", 1.25 mg "diphenhydramine", ve 0.25 mg/m "hydrocortisone" karışımı 'shotgun' solusyonu olarak kullanılabilir.
yukarı
AFT (canker sores=mouth ulcers) ile UCUK (fever blisters=cold sores) arasındaki farklılıklar:
Aft ile ucuk genellikle aynı belirtileri gosterdikleri icin birbirleri ile karıştırılabilmektedir. Ancak aralarında bircok temel farklılık vardır:
AFT
1. Kesinlikle ağız icersinde oluşur.
2. Bulaşıcı değildir.
3. Aftın oluşmasına virusler neden olmaz.
UCUK
1. İci su toplamış kucuk kabarcıklar (blisters) şeklinde başlar.
2. Nadiren ağız icerisinde olsalar da genellikle ağız dışında meydana gelirler. Aft ağız icerisinde tum bolgelerde olabilmesine karşın ucuk genellikle ağız icerisinde damak tavanı gibi hareketsiz bolgeleri tutar.
3. Bulaşıcıdır.
4. Virusler tarafından meydana getirilir.
UCUĞUN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Ucuk cıkmadan once kendini belli eder (0-24 saat onceden); karıncalanma, kaşınma, yanma, sızlama hissedilir. Bunu o bolgenin kızarması, şişmesi ve daha sonra da ici sıvı dolu kabarcıkların ortaya cıkışı izler. Bu kabarcıklar konuşurken, gulerken, yiyip icerken acı ve ızdırap verir. Zamanla kuruyup catlar, sızıntı yapar ve acılarak goruntuyu bozan cirkin bir yara haline gelir.
yukarı
NASIL BULAŞIR?
Ucuk, on belirtileri ile acık yaranın kapanması suresi arasında bulaşıcıdır. Ucuğu olan bir kişinin kullandığı, havlu, bardak, catal, kaşık vb. eşyalardan ve ucuklu kişinin opmesi sonucu bulaşır. Ucuk virusu (Herpes simpleks) ile insan genellikle ilk defa kucukken (0-5 yaş) tanışır. Ucuğu olan aile bireylerinden birinin �evgi dolu�opucuğu sonucunda ucuk virusu vucuda girer. Coğunlukla fark edilmeyen kucuk kızarıklıklar şeklinde ortaya cıkar; ağız ici, diş etleri ve dudaklar enfekte olur. Ama kimi hassas bunyelerde ciddi enfeksiyon şeklinde gorulebilir.
DİKKAT! UCUK BULAŞICIDIR!
* Ucuğa dokunulmamalıdır. Dokunulursa eller cok iyi yıkanmalıdır.
* Bayanlar makyajlarını cıkarırken ozellikle cok dikkat etmelidirler. Kesinlikle gozlere dokunulmamalıdır.
* Ozellikle bebekler, cocuklar ve diğer insanlar opulmemelidir.
* Ucuklu insanın kullandığı havlu, bardak, catal, kaşık vb. eşyalar ayrılmalı ve başkalarının kullanmasına izin verilmemelidir.
* Yerken, icerken kullanılan malzemeler ozellikle cocuklar ile paylaşılmamalıdır.
* Ucuk ve ucuk yarasının kabuğu ile oynanmamalıdır. (Parmaklara ucuk virusu bulaştırırken, ucuk yarasına da diğer mikroplar bulaştırılmış olur.)
yukarı
NİCİN NUKSEDER?
Ucuk virusu (Herpes simpleks) vucuda girip ilk enfeksiyonu yaptıktan sonra o bolgedeki isnir duğumune girip yerleşir ve istenmeyen bu misafir, vucudun zayıf duştuğu durumlarda coğalır ve ucuk cıkar.
* Stres
* Aşırı yorgunluk, uykusuzluk
* Aşırı guneş ışığı ve UV ışınları
* Diğer enfeksiyonlar
* Adet donemi, hamilelik gibi durumlarda virus aktif hale gecebilir.
KONTROL EDİLEBİLİR Mİ?
Oncelikle ucuğun nuksetmesine sebep olan durumlardan sakınmak gerekir. Orneğin strese bağlı olarak gelişir ise; stresimizi azaltacak gevşeme tekniklerini oğrenmek. Yorgunluk ve uykusuzluk sebep ise; dinlenmek ve iyi uyumak. Guneş sebep oluyor ise; dudaklar icin koruyucu krem ya da yuksek koruma faktorlu guneş yağı kullanmak ve şapka ile yuzu guneşten korumak gerekir. Tum alınan onlemlere rağmen ucuk yine de nuksedebilir.
On belirtiler (karıncalanma, kaşınma, yanma, sızlama) hissedildiğinde o noktaya kısa aralarla antiviral bir ucuk kremini uygulamak gerekir. Ucuk ya hic cıkmayacaktır ya da cıksa bile hafif seyredecektir.
yukarı
EN ETKİLİ ŞEKİLDE NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Onceden bazı madde ve ilaclar ucuğun verdiği rahatsızlığı azaltmak icin kullanılmıştır:
* Alkol ve antiseptik ilaclar, Ucuğun uzerindeki bakteri enfeksiyonunun gelişmesini engeller
*
Ağrı kesici ilaclar; Ucuğun sebep olduğu ağrıyı azaltır.
* Buz uygulamak; Ağrı azaltılabilir
* Oysa gunumuzde etkili tedavide kullanılan antiviral ucuk kremleri, deriden gecerek ucuk virusune (Herpes simpleks) etki eder ve deriye zarar vermelerini engeller.
KİMLER OZELLİKLE RİSK ALTINDADIR?
* Sık sık veya uzun sureli olarak ucuk cıkıyorsa (Orneğin tedaviye rağmen 10 gunden daha uzun sure devam ediyorsa)
* Ucuk, bir bebekte ya da 6 yaşından kucuk bir cocukta cıkmışsa
* Dudak, ağız ve burun cevrenizin dışındaki vucut bolgelerinde, ozellikle de gozlerinizde, parmaklarınızda ya da cinsel organınızda ucuk cıkmışsa
* Ucuk ile birlikte baş ağrısı, ateş ve kas ağrısı gibi başka şikayetleriniz varsa
* Ucuk sarı renkte cerahatli ise
* Bağışıklık sisteminizi baskı altına alan ilaclar, orneğin kortizonlu ilac kullanıyorsanız
* Bağışıklık sisteminizin zayıflığı (yani bulaşıcı hastalıklarla mucadele etme gucunuzun azalmış olması) nedeniyle tıbbi kontrol altındaysanız.