pankreas kanseri, pankreas hastalıkları ve belirtileri, belirtileri teşhisi tedavi, nelerdir, ppt, belirtisi
Yine adını sıkca duyduğumuz bir hastalığa yer verdik bu yazımızda Melek'ler. Pankreas hastalığı ve tedavi yontemleri...
PANKREAS İLTİHABI (PANKREATİT)
(Pankreas iltihabı pankreatit olarak adlandırılır. Hastalığın akut ve kronik bicimleri vardır.
AKUT -^ PANKREAS İLTİHABI
Akut kanamalı pankreas iltihabı, pank*reasta yaygın kanama odakları ile huc*relerde şişme ve yıkımla kısa surede or*taya cıkar; bunların yanı sıra ani ağrılar gorulur. Hastalığa pankreas hucreleri*nin dışına cıkarak organı sindiren en*zimler neden olur. Normal olarak pank*reas hucreleri enzimlerden korunmuş*tur. Enzimler uretildiklerinde etkin de*ğildirler; etkinleşseler de dokulara zarar vermezler. Ayrıca, pankreas hucrelerin*de uretilen antienzimler, enzimlerin or*ganı sindirmesini engeller. Ne var ki, bu koruyucu sistem kimi zaman etkisini gosteremez ve akut pankreas iltihabı oluşur; bu hastalığın kesin nedeni he*nuz bilinmemektedir.
Hastalığa en sık (yuzde 33-75) yol acan nedenlerden biri safrakesesi taşla*ndır. Safra taşlarının, safranın bağırsa*ğa akmasını engellediği ve safranın pankreasa dolup burada bilinmeyen bir mekanizmayla enzimleri etkin hale ge*tirdiği sanılmaktadır. Mide-bağırsak sisteminde kronik iltihaplanmaya neden olan aşırı yağlı beslenme ve alkol alış*kanlığının da hastalığın ortaya cıkışını kolaylaştırdığı sanılmaktadır. Akut pankreas iltihabı genellikle aşırı yemek ya da aşırı alkol alımından sonra ortaya cıkar. Bazı karın ameliyatları, bazı kalp ve damar hastalıkları, şeker hasta*lığı, onikiparmakbağırsağı ulseri, tuku*ruk bezi iltihabı, hepatit, hiperlipemi (kandaki yağların artması) gibi durum*lar da pankreas iltihabı oluşumunu ko*laylaştırır.
Belirtileri
Belirtilerin şiddeti değişkendir; akut ve ağır olguların yanı sıra belirtilerin hafif olduğu olgular da vardır.
Klinik tablo oldukca ağırdır. Onde gelen belirti şiddetle artan ve 48 saat kadar suren ağrıdır. Ağrı, bıcak saplan*masına ya da mide civarında şiddetli bir baskıya benzeyebilir; buradan sağa, so*la ve sırta yayılabilir. Hasta ağrıyı din*dirmek icin bacaklarını goğsune toplar ve hareketsiz kain*.
Akut pankreas iltihabının onemli be*lirtilerinden biri de Onune gecilemeyen şiddetli kusmalardır. Kusma, ağrıyla ay*nı zamanda ortaya cıkar ve genellikle 48 saat surer. Hasta şiddetli ağrıya ne*den olan diyafram hareketlerini olabil*diğince kısıtlamaya calıştığından guc ve sık soluk alıp verir. Bağırsak hareketleri refleks olarak tumuyle durabilir ve bu durum ağır sonuclara yol acar.
Akut pankreas iltihabında ortaya cı*kan ağır bir tablo da dolaşım şokudur: Doku yıkımına uğrayan pankreastan do*laşıma gecen zehirli maddeler ve ağrı nedeniyle kan basıncı yaşamı tehdit edecek kadar duşer. Bunların yanı sıra, ender de olsa, Langerhans adacık hucre*lerinin orselenmesine bağlı olarak şeker hastalığı belirtileri gorulebilir.
” İNCELEMELER”
Akut ve kronik pankreas iltihabında radyolojik incelemelerle onemli bilgiler edinilebilir. Bu yontemle pankreastaki kireclenmeler, bağırsağın pankreas ba*şını saran bolumundeki (onikiparmak-bağırsağı) değişimler ya da safra yolla*rının pankreasta rahatsızlığa yol acabi-len değişimleri gosterilebilir. Endosko-pi ile pankreas kanallarına ulaşılabilir; bu kanallara kontrast madde verilerek, kanalların yapısı ve bu yapıyı bozan de*ğişiklikler saptanabilir. Akut pankreas iltihabı tanısında kanda, idrarda ve pa-rasentezle kaim boşluğundan alınan ka*rın zan sıvısında pankreasın amilaz en*zimi duzeyinin saptanması yararlıdır. Kronik pankreas iltihabında dışkıda sindirilmemiş yağ olup olmadığının saptanması icin dışkının mikroskopla ve kimyasal yontemlerle incelenmesi gerekir. Pankreas iltihabının ileri evre*lerinde rastlanan dışkıda yağ, pankrea*sın yetersiz işlev gorduğunu gosterir. Pankreas yetmezliği onikiparmakbağır-sağı salgısından alınan ornekle de belir*lenebilir. Bunun gibi, pankreasta insu-lin ureten Langerhans adacıkları hucre*lerinin orselenip orselenmediğini anla*mak icin glikoz tolerans testi (şeker yukleme testi) yapılabilir.
Tam
Başta amilaz olmak uzere kanda pank*reas enzimlerinin artması belirleyici olsa da, pankreas iltihabı tanısı koymak kolay değildir. Ağrı, mide-onikipar-makbağırsağı ulseri, safra taşı ve bazı olgularda enfarktuste gorulen ağrılarla karışabilir. Pankreasın yakın cevresinde bircok organ olması tanı koymayı guc*leştirir. Tam konduktan sonra, İltihabın nedenleri araştırılmalıdır.
Tedavi
Akut pankreas iltihabı 1930′lara değin cerrahi girişimle tedavi edilirdi. Gunu*muzde zengin tam aracları ve tedavi olanakları sayesinde yeni bir anlayışa ulaşmıştır. Bugun akut pankreas iltiha*bında yalnızca tıbbı tedavi uygulan*maktadır; olum oranı yuzde 30-40′a du*şurulmuştur.
Tıbbi tedavi mide salgısının sonda ile aralıksız olarak dışan cekilmesiyle başlar. Midedeki asitin boşaltılmasıyla, pankreasın enzim uretimini uyaran hor*monların (sekretin ve pankreozimin) salgılanması onlenir. Ağrı kesici olarak morfin turevi olmayan ilaclar kullanılır.
Son yıllarda tedavide kullanılan an-tienzimler, en onemli sindirim enzimle*rinin etkisini engeller ve bu enzimlerin pankreası orselemesini onler. Cunku bu enzimler etkin hale gelince pankreas hucreleri yıkıma uğrar ve sonucta başka enzimler ile bunları etkinleştiren mad*deler salgılanır. Ayrıca surekli glikojen verilmesinin pankreastaki enzim ureti*mini azalttığı duşunulmektedir.
Yem tedavi yontemlerinin ne kadar başarılı olduğu henuz belirlenmemiştir. Ağır olgularda şok olursa buna yonelik tedavi uygulanması ve cerrahi girişim gereklidir.
Pankreasın tumuyle zedelendiği ağır olgularda, olum oranı oldukca yuksek*tir; zamanında tedaviye başlayarak bu oran duşurulebilir.
KRONİK PANKREAS İLTİHABI
Kronik pankreas iltihabı, pankreas do*kusunun yıkımı ve pankreasta bağdoku-sunun sertleşmesiyle ortaya cıkar. Ya*vaş yavaş kronikleşen ya da yineleyen akut donemlerle ilerleyen hastalık iler*leyici pankreas yetmezliğine neden olur.
Kronik pankreas iltihabının neden*leri yapı ve koken acısından cok farklı olabilir; klinikte birincil ve ikincil tiple*ri vardır. İkincil olanlar mide-oniki-parmakbağırsağı iltihabı, mide-oniki-parmakbağırsağı ulseri, safrakesesi ilti*habı ve taşları, kronik hepatit ya da si*roza bağlı olabilir. İyileşmeyen akut pankreas iltihabı giderek kronikleşir ve zaman zaman yinelenen akut nobetlere yol acabilir.
Nedenleri
Enfeksiyon etkeni bakteri, virus ve asa*laklar kronik pankreas iltihabı nedenleri arasında yer alır. Ayrıca bazı safra yol*lan hastalıkları pankreas salgısının akı*şını engelleyerek pankreası zedeleyebi*lir. Orneğin, pankreas kanalının kasıl*ması nedeniyle safra taşının kanalı tıka*ması, pankreas salgısının bağırsağa akı*şını onleyebilir.
Yineleyen kronik pankreas iltihabı*nın en sık rastlanan nedenlerinden biri kronik alkolizmdir. Tum kronik pankre*as iltihabı olgularının yuzde 50’sine ya*lanı aşırı alkol nedeniyle ortaya cıkar. Bu olgularda alkolun yanı sıra sindirim sisteminin işlevsel ve organik bozuk*lukları ile dengesiz beslenmenin de rolu olabilir. Ayrıca, lipit ve demir metabo*lizması bozukluklanyla ortaya cıkan pankreas iltihabı olguları da vardır.
Belirtileri
Kronik pankreas iltihabı, hemen her za*man sindirim sistemi ya da safra yolları hastalıklarıyla birlikte gorulur. Bu ne*denle belirtiler cok değişkendir. Kronik pankreas iltihabını duşunduren belirti*ler arasında ağrı, sindirim bozuklukları, zayıflama gibi genel bulgular ve kanda*ki şeker duzeyinde yukselme ya da duş*me gibi ozel bulgular olabilir.
En onemli belirti ağrıdır. Ağrı kunt, surekli ya da kolik tarzında, kimi za*man da akut ve aralıklı olabilir. Genel*likle yemeklerden 2-3 saat sonra ortaya cıkar. Her zaman, vucudun sol yarısına, sırta, sol omza doğru yayılırsa da, ilti*hap ozellikle pankreas başındaysa daha cok sağa doğru yayılır.
Akut pankreatit ağrısı belde adeta bir kuşak halinde duyulabilir. Ağrının bir ozelliği de yağ, et, sut, yumurta, peynir, kahve ve alkol alımından sonra ortaya cıkmasıdır.
Sindirim bozuklukları da kronik pankreas iltihabının saptanmasında onem taşa. İştahsızlık, yağlı besinlere karşı isteksizlik, ağızda paslı tat, ye*meklerden sonra midede ağırlık duygu*su, bulantı, kusma, midede yanma, gaz, kimi zaman kabızlık gorulebilir.
Daha belirgin olgularda dışkıda sin*dirilmemiş proteinler ve yağlar vardır; ishal de gorulur.
Tanı
Kesin tam laboratuvar İncelemeleri ve oteki tanı araclarıyla konur. Pankreas salgısındaki bikarbonat ve enzimlerin incelenmesi, pankreas yetmezliği olup olmadığını gosterebilir. Bunun icin pankreasın uygun maddelerle (sekretin ve pankreozimin) uyarılması ve oniki-parmakbağırsağına sokulan bir sonda aracılığıyla pankreas salgısının toplan*ması gerekir. Bundan sonra dışkıdaki yağ miktarı belirlenir. Pankreas yet*mezliğinde yağlar tam olarak sindirile-mez. Bunun sonucunda dışkıda ozellik*le notr yağlar bulunur. Laboratuvarda yapılan incelemelerde şeker toleransını olcmek yararlıdır; hastaya şeker veril*dikten sonra kandaki şeker duzeyleri ol*culur. Ozellikle yaygın kronik pankreas iltihabında pankreasta insulin ureten Langerhans adacıklarının işlevi de bo*zulmuş olabilir. Buna bağlı olarak şeker metabolizması bozulur ve şeker hastalı*ğı ortaya cıkar. Karın boşluğunun rad*yolojik incelemesi, pankreasta kireclen*miş bolgelerin ortaya konmasını sağlar. Mide ve onikiparmakbağırsağmın rad*yolojik incelemesi de yararlı olabilir. Uzmanlaşmış merkezlerde yapılan se-lektif arteriyografi ve retrograd Wir-sungrafi, kesin tanı konması acısından cok onemlidir.
Selektif arteriyografide bacak atar*damarına sokulan sonda pankreası besleyen atardamarların aorttan ayrıl*dığı yere kadar ilerletilir. Kontrast madde (x ışınlarını gecirmeyen sıvı) verildikten sonra bir dizi film cekilir. Filmlerde pankreasın kan dolaşımındaki butun değişiklikler gorulebilir. Wirsungrafide hastanın ağzından fiber optik bir endoskop sokulur. Endoskop yardımıyla pankreas kanalının deliği doğrudan gorulur. Deliğe sokulan bir sondayla, arteriyografideki gibi, kont*rast madde verilir; bu sıvı Wirsung ka*nalını doldurur ve rontgen filminde gorulur. Pankreas iltihabında iltihap ve dokulardaki hasar nedeniyle kimi bolgelerin genişlemiş, kimilerinin da*ralmış olmasından oturu kanalın capı duzensizdir.
Tam guvenilir sonuclar vermediği icin pankreas sintigrafisi artık kullanıl*mamaktadır. Yeni tam yontemleri ultrasonografi ve bilgisayarlı tomografi*dir.
Tedavi
Tıbbi tedavide amac, işlev goremeyen pankreasın dinlendirilmesidir. Yağlı be*sinler ve alkol yasaklanır. Pankreas sal*gısının eksikliği, .yemeklerde pankreas enzimlerinin verilmesiyle kapatılır. Bu arada vagus sinirinin ve onikiparmak-bağırsağına gecen asitli mide salgısının uyarıcı etkisine karşı antivagus ve anti-asit ilaclar kullanılır.
Ağrı icin gevşetici ilaclar kullanıl*maktadır.
Kronik pankreas iltihabında gorulen akut alevlenme donemlerinde akut pankreas iltihabı tedavisi uygulanır. Tıbbi tedavi başarısız olursa, pankrea*sın zedelenen bolgelerini cerrahi giri*şimle cıkarmak ve ozellikle hastalığa neden olan mekanik nedenleri ortadan kaldırmak gerekir.