Ağız icinde cıkan yaralar, gunluk hayatımızı hem fiziksel hem de sosyal olarak oldukca etkiler. Yemek yememizi, konuşmamızı engelleyecek kadar acı veren bu yaraların goruntusu de zaman zaman rahatsız edici boyutlara ulaşabilir. Diş Hekimi Aslı Ercanlı Unal, ağız icinde cıkan yaraların en cok gorulenlerinin halk arasında aft adı verilen aftoz ulserler olduğunu belirtiyor.
Aft ağız icerisinde sıklıkla yanak ve dudak mukozasında, dil uzerinde, yumuşak damakta, farenkste, diş eti uzerinde gorulen solgun sarı-kırmızı hale ile cevrili oldukca ağrılı ulserleşmiş lezyonlardır. Toplumun %18-20 az ya da cok aft sorunu ile karşı karşıyadır. Bayanlarda daha sıklıkla rastlanır.
Aft genellikle tek olarak seyretse de aynı anda birkac bolgede birden gorulebilmektedir.
Aftın oluş nedenini belirlemek icin ceşitli araştırma yapılmıştır. Ancak aftın oluşumunu hızlandırıcı ve seyrini kotuleştirici bircok faktor faktor saptanmasına karşın oluş nedeni tam olarak belirlenememiştir.
Bu nedenle aft oluşumunu hızlandıran ve iyileşmesini geciktiren faktorlerden bahsetmek mumkundur.
Aft oluşumunda hangi faktorler onemlidir?
STRES
Gunumuzde migren, yuksek tansiyon ve gastrit gibi bircok hastalığın nedenleri arasında kabul edilen stres aft oluşmasının en onemli nedenlerinden birisidir.
Hanımlarda premenstural gerginlik(adet oncesi donem) de aft oluşumunu hızlandıran faktorlerdendir.
YİYECEKLER
Turuncgiller, sirke, turşu, patates cipsi, tuzlu ve baharatlı cerezler gibi ağız mukozasını tahriş edebilen yiyecekler aft oluşumunu hızlandıran onemli faktorler arasında sayılmaktadır.Bunların yanı sıra bazı bunyeler icin alerjik olabilen kara buğday, cavdar, arpa, cikolata, fındık, kabuklu deniz hayvanları, soya, domates, bazı patlıcan, elma, incir, peynir gibi yiyecekle.de aft oluşumunu hızlandırırlar.
TRAVMA
Yanak dil dudak ısırma, sert yiyeceklerin tahrişi ve yumuşak olmayan diş fırcalama işlemleri ve iyi adapte olmayan protezlerin neden olduğu vuruklar aft icin uygun zeminin oluşmasına yardımcı olurlar.
DİŞ MACUNU
Diş macunlarının temizleme ozelliğini artırmak icin kopuk yapıcı olarak yapılarına katılan “sodyum lauryl sulhate” ( SLS ) mukoza hucrelerinin yıkımını artıran tahriş edici bir kimyasaldır. SLS bu ozelliği ile aft oluşumu uzerine direkt etkili olan bir maddedir.
Ozellikle aft sorunu olan kişilerin kullanabilmesi icin gunumuzde daha az oranda (%1.25) SLS iceren diş macunları uretilmektedir. (Tom’s of Maine Natural Toothpaste , Oral-B Sensitive Fluoride Toothpaste.)
SİSTEMİK HASTALIKLAR
Behcet Hastalığı: Genital ulser, konjuktivit, retinit, lokositoz gibi, bircok sistemik belirtiler yanında ağız icerisinde oluşan tekrarlayıcı aftlarla kendini gosteren bir hastalıktır.
Bircok malign ve otoummin hastalıklarla birlikte de tekrarlayıcı aftlar gorulebilmektedir.
DİĞER NEDENLER
B12 vitamini ve demir noksanlığı,sigara icme, tutun ciğnemenin gibi alışkanlıkların de aft oluşumuna katkıda bulunan onemli faktorler olduğu bilinmektedir.
Tedavi
Aftlar herhangi bir tedavi uygulanmasa da genellikle 7-10 gun sonra kendiliğinden iyileşmektedir. Aft sorunu ile karşı karşıya olanların aşağıda sıralanan işlemlerden birini yada birkacını uyguladıklarında daha rahat bir periyot gecirmeleri mumkundur:
Ağrıyı azaltmak ve iyileşme periyodunu kısaltmak icin:
1-Sıcak, asidik ve tahriş edici gıdalardan kacınılmalır.
2-“2% hydrogen peroxide” solusyonuna batırılan pamuk yada gazlı bez ile aft bolgesi temizlenebilir.
3-Su ile karbonat karışımından hazırlanan ince yapılı bir krem aft uzerine surulebilir.
4-Yarım bardak suya yarım kaşık tuz ilavesi ile elde edilen solusyonla gunde uc kez gargara yapılabilir,
5-Yemeklerden once aft bolgesine “xylocaine” solusyonu ya da ağız icin hazırlanmış anestezik kremler uygulanabilir.
6-Aft uzerine uygulanacak “orabase”, “Gly-oxide”, “Cankaid”,”Ambesol” gibi ağız ici kremler uygulanabilir.
7-“sucralfate” tableti ılık suda eritip gargara yapılabilir.
8-Ozellikle aftı başlangıc aşamasında “tetrasiklin” tableti suda eriterek elde edilen solusyon ile gargara yapmak aftın fazla buyumesini engeller ve ağrıyı azaltır.
9-Gene aftın başlangıc safhasında bolgeye bir topikal steroid “%0.1 lik triamcinalone” uygulanması ya da steroidli bir gargara “betamethasone syrup” ile gargara yapmak aftın fazla buyumesini engeller ve ağrıyı azaltır.
10-“Chlorhexadine” gargaralar iyileşme periyodunu kısaltır.
11-“Tetrasiklin” şurup la hazırlanan 12,500 unite “nystatin”, 1.25 mg “diphenhydramine”, ve 0.25 mg/m “hydrocortisone” karışımı ’shotgun’ solusyonu olarak kullanılabilir.
Diş Hekimi Unal, ağız ici yaralarının nedenlerini ve bulaşmasını onlemek icin neler yapılabileceğini anlatıyor:
”Aftların bilinen kesin bir tedavisinin olmamasına rağmen kişilerin kendilerine nelerin afta yol actığını fark etmeleri ve bu etkenlerden uzak durmaları buyuk yarar sağlamaktadır. Orneğin bazı kişilerde domates patlıcan cilek gibi gıdalardan veya asitli iceceklerden sonra aft gorulme sıklığı artmaktadır. Oluşmuş aftlarda ise diş hekiminin onereceği rahatlatıcı gargaralar, tuzlu su gargaraları, yara uzerine tatbik edilen kortikosteroidli pomatlar ve topikal ağrı kesici ve odem giderici pomatlar uygulanabilir.”