Op. Dr. Sureyya Şeneldir, bircoğumuzun sıkıntı cektiği alerji rinit konusunu o kadar guzel anlatmış ki, bizler de hemen sizlerle paylaşmak istedik. İşte alerji konusunda aklınıza gelen tum sorular ve yanıtları...
Rinit burun ic kısmını doşeyen ve mukoza adı verilen dokunun iltihabi reaksiyonudur. Rinitlerin yaklaşık yarısı alerjiye bağlıdır.
Alerjik rinit, ortamda bulunan bir alerjenin, nefes alma sırasında burna alınıp, burnun ic yuzeyine yapışması ile bu alerjine karşı hassasiyeti olan kişilerin burnunda mikrobik olmayan bir iltihap sonucu ortaya cıkan şikayetler ve bulgulardır.
Hastalık, ilk donemlerde yanlış bir isimlendirme ile saman nezlesi olarak tanımlanmış, daha sonra hastalığın polenlerle ilgili olduğu belirlenmiş ancak saman nezlesi terimi kullanılmaya devam edilmiştir.
Alerjik rinitin gorulme sıklığı nedir?
En sık gorulen alerjik hastalıktır. Toplumun yaklaşık %20 sini etkilemektedir. Her yıl cok sayıda insan alerjik rinite yakalanmaktadır. Bazıları cok hafif atlatırken bazıları icin cok ağır gecmekte, işlerini engelleyerek yaşam kalitesini bozmaktadır. Rinit belirtileri-burun akıntısı, hapşırma, burun kaşıntısı, burun tıkanıklığı, koku almada azalma, gozlerde yaşarma ve yorgunluk. Algılama gucluğu, uyku bozukluğu gibi dolaylı rinit belirtileri de gunluk yaşamı olumsuz etkilemektedir. Hastalık her yaşta ortaya cıkabilir ancak genelde 1-20 yaş arası başlar. Coğunlukla ailede aynı ya da benzeri hastalıklar mevcuttur.
Alerjik rinitin belirtileri nelerdir?
Asıl şikayet ve bulgular şoyle sıralanabilir:
•Burunda kaşıntı, sulanma
•Hapşırma, aksırma nobetleri
•Damakta kasinma
•Oksuruk ve boğaz ağrısı
•Boğazı temizleme isteği
•Gozlerde sulanma ve kaşıntı
Alerjik rinite hangi alerjenler neden olur?
Havada taşınabilecek kadar kucuk ve hafif olan hayvan ve bitki proteinleri gozumuz, burnumuz ve boğazımızdaki zarlar uzerinde birikirler. Polenler, mantar sporları, hayvan tuyleri ve ev tozları bu parcacıkların en sık rastlanılanlarıdır. İlkbaharın erken donemlerinde alerjik rinite sıklıkla polenler veya cevrede yaygın olarak bulunan ağaclar neden olmaktadır. İlkbaharın gec donemlerinde ise polenler cayırlardan kaynaklanmaktadır.
Renkli sus bitkileri nadiren alerjiye neden olurlar, cunku polenleri havayla taşınamayacak kadar ağırdır.
Moldlar ekmeği kuflendiren, meyvelerin bozulmasına neden olan kuflerdir. Aynı zamanda kuru yapraklarda, cayırlarda, samanda, tohumlarda ve diğer bitki ve toprakta da bulunurlar. Soğuğa direncli oldukları icin alerji sezonu uzundur ve karın toprağı kapattığı donemler dışında tum bir yıl sporları havada bulunur. Ev icinde moldlar ev bitkilerinde ve onların saksı toprağında yaşar. Bodrum katları ve camaşır odaları gibi nemli yerlerin yanı sıra, peynirde ve mayalanmış ickilerde de bulunurlar.
Alerjik rinitin ceşitleri var mıdır?
Alerjik riniti şu şekilde sınıflandırabiliriz:
Mevsimsel alerjik rinit
Ağac poleni, cayır poleni ve yabani ot polenlerine karşı alerji gelişmesi sonucunda ortaya cıkar. Şikayetler bu alerjenlerin atmosferde yoğun olduğu donemlerde belirgindir. Hastalığın yıl icindeki suresi coğrafi bolge ve iklim ile yakından ilişkilidir. Polen mevsimi dışında hastalar genelde rahattır. İlkbaharın erken donemlerinde ağac polenleri, ilkbaharın ilerleyen aylarında ve yaz başında cayır polenleri, yaz ortasından sonbahara kadar da yabani ot polenleri bu şikayetlere neden olabilirler.
Yıl boyunca devam eden alerjik rinit
Allerjenlere temasın yıl boyu devam ettiği ve şikayetlerin genellikle tum yıla yayıldığı alerjik rinit şeklidir. Neden olan alerjenler ev tozu akarları (mite), hamambocekleri, ev hayvanı alerjenleri (kedi, kopek, hamster gibi), ve mantar sporlarıdır (kuf). En onemli alerjen ev tozu akarlarıdır (mite). Hastanın yaşadığı ortamda surekli olarak akar alerjenlerine maruz kalması şikayetlerinin yılboyu devam etmesine neden olur. Hamambocekleri de onemli bir ev ici alerjen kaynağıdır. Alerjisi olanlar, hamamboceği alerjenlerine maruz kaldıklarında rinit şikayetleri ortaya cıkmaktadır. Diğer bir ev ici alerjen ise ev hayvanı alerjenleridir. Ozellikle kedi antijenleri cok onemlidir. Bulaştığı ortamda aylarca varlığını devam ettirebilir. Sadece ev icinde değil, okul, işyeri ve toplu taşıma araclarında da yuksek duzeylerde tespit edilmiştir. Ayrıca mantar (kuf) alerjisi olanlarda, evici mantarlara maruziyet şikayetleri tetikleyecektir.
Mesleksel alerjik rinit
Calışma ortamındaki alerjenlere ya da irritan (tahriş edici) maddelere bağlıdır. Hapşırma, burun akıntısı ve burun tıkanıklığı gibi alerjik rinit bulguları calışma ortamına girdikten sonra ortaya cıkar. Hastalar hafta sonlarında ve tatillerde rahattır.
Alerjik rinitin diğer alerjik hastalıklarla bir ilişkisi var mıdır?
Saman Nezlesi olan hastaların yaklaşık % 30-40’ında bronş hassasiyeti ve alerjik astım, daha az sıklıkla da diğer alerjik hastalıklar birlikte bulunabilir.
Alerjik rinit tanısı nasıl konulur?
Tanı hastanın hikayesi, fizik muayene bulguları ile birlikte, alerji cilt testi ve burun mukozası suruntusunun incelenmesi ile konur.
Alerjik rinitin tedavisi nedir?
Tedavi 4 ayrı başlık altında toplanabilir:
Alerjen uyaranlarla temasın kesilmesi
Alerjik rinit tedavisinde temel yontem tum alerjik hastalıklarda olduğu gibi alerjenden korunmaktır. Polen alerjisinde bu pek kolay değildir ve tam olarak gercekleştirilemez. Polenden korunmak icin alınacak onlemler; Polenlerin en fazla ucuştuğu sabahları saat 05.00 ile 10.00 arası acık havaya cıkmayın. Ancak ağız ve burnu kapatan maskelerle cıkabilirsiniz. Polen zamanı acık havada spor yapmayın. Saclar tozu tutar. Bu nedenle her akşam saclarınızı yıkayıp duş alın. Boylece uzerinizdeki tozlardan arınabilirsiniz. Cocuklar sokaktan geldiği zaman ustlerini hemen değiştirmelerini sağlayın. Arabada giderken camları acmayın. Hava değişimi icin klimadan yararlanın. Polen zamanı evde kapı ve pencerelerinizi sıkı sıkı kapatın. Evinizde ve ofiste varsa klima filtresini sık sık değiştirin. Son yıllarda klimaların coğunda polen filtreleri kullanılmaktadır. Bu filtreleri yıprandıkca yenilemenizde yarar var. Boylece dışarıdan gelecek olan tozları onleyebilirsiniz. Tatil icin deniz kenarını tercih edin. Dışarıda gozluk ve şapka kullanın. Gozlukleri her gun akar suyun altında yıkayın. Gunluk kıyafetlerinizi yatak odasında cıkarmayın. Alerjiye karşı doktora başvurun. Cim bicmekten kacının ya da maske takıp yapın. Ancak bu onlemler tam uygulansa bile etkinliği oldukca duşuktur. Ev tozu akarından korunmak icin nemli ortamdan uzak durmak, en azından yatak odasında halı, klima ve benzeri toz tutucu eşyaları kaldırmak, ıslak zemin temizliği yapmak, temizlik yapılırken o ortamda bulunmamak, akar allerjeni gecirmeyen yatak, yorgan ve yastık kılıfı kullanmak başlıca onlemlerdir.
İlac tedavisi
Kulak-Burun-Boğaz uzmanınız tarafından yapılacak dikkatli bir muayane sonucunda , doktorunuz şikayetlerinize herhangi bir enfeksiyonun veya yapısal bir bozukluğun yol acıp acmadığına ve bunlara yonelik uygun tedaviye karar verecektir. Alerji tedavisinde kullanılan ilaclar şunlardır:
Antihistaminikler
Dekonjestanlar
Kromalin
Kortizonlu ilaclar
Bu ilaclar tek tek ya da kombine şekilde doktorunuzun onerisine gore kullanılabilir.
Aşı tedavisi
Alerjenlerle temasın kesilmeye calışılmasına ve ilac tedavisine rağmen şikayetlerin iki yılı aşkın bir zamandır devam etmesi durumunda uygulanır. İşlem alerjenin belirli miktarlarda vucuda verilmesi ile yapılır. Kişinin bağışıklık sisteminin tepkisi değiştirilmeye calışılır, etkisi yavaş gorulur ve sadece aşıdaki maddeye karşı iyileşme sağlar.
Cerrahi tedavi
Altta yatan ya da sonradan gelişen aşırı buyumuş burun etlerine ya da poliplerine yonelik olarak yapılır.