Ornek olarak "Ay bir gun uzerimize doğru gelmeye başlasaydı ne olurdu?" gibi bir soruyu gosterebiliriz. Hatta bu konu uzerine yaptığımız iceriğimize de goz atabilirsiniz. Şimdi odaklanacağımız soru ise şu: Devasa bir boyutu olan Guneş, neden Ay ’ı Dunya ’nın yorungesinden cekip alamıyor?
Dunya, Ay ’a Guneş ’ten daha yakın olduğu icin mi Ay ’ı kendi cevresinde tutuyor? Gonul isterdi ki bu soruya evet deyip burada sonlandıralım fakat maalesef hayır. Gezegenlerin kutlecekimleri (yani uzaydaki cisimlere uyguladıkları cekim gucu) elbette uzaklıktan etkilenir. Fakat sadece buna odaklanırsak kutlecekiminin gucunu etkileyen asıl etkeni gozden kacırmış oluruz: kutlenin kendisini.
Uzaydaki cisimlerin kutlesi ne kadar buyukse o kadar buyuk bir kutlecekim alanı oluştururlar ve bu kutlecekim alanından ne kadar uzaklaşırsanız uzerinizdeki etkisi de o kadar zayıflayacaktır.
[h=2]Devasa Guneş Sistemi ’mizin yuzde 99,8 ’ini Guneş ’in kendisi oluşturur:[/h]
Guneş ve Ay arasındaki mesafe, Dunya ile Ay arasındaki mesafeden kat kat fazladır. Fakat Guneş, buna rağmen Ay ’a Dunya ’nınkinden 2 kat fazla cekim gucu uygular. Eğer gezegenler Guneş ’i turlamıyor olsaydı, Ay ’la birlikte Dunya da Guneş ’e doğru son hızla ilerliyor olurdu. Fakat unutmamak gerekiyor ki biz Guneş Sistemi ’nde sabit durmuyoruz.
Guneş etrafında saatte yaklaşık 107 bin kilometre hızla ilerliyoruz:
Bu bağlamda belli zamanlarda ona yaklaşıyor, belli zamanlarda da uzaklaşıyoruz. Bu sayede direkt ona doğru ilerlemiyoruz ve mesafemiz sabit kalıyor. Ay ’ın da Dunya yorungesindeki hızıyla cizdiği belli bir yol bulunuyor. Bu noktada sadece Dunya değil, her gezegen ve yıldız icin gecerli olmakla birlikte ‘kacış hızı ’ terimine bakmamız gerekiyor.
Bir cismin uzerinize uyguladığı kutlecekiminden tamamen kurtulmak icin kacış hızına (ya da enerjisine) ulaşmanız gerek:
Roketlerin farklı gezegenleri terk edebilmek icin ne kadar hızlı gitmesi gerekirdi? Bunun icin harcanması gereken enerji ya da ulaşılması gereken hız, hem cismin kendisine hem de uzerinde bulunulan cismin kutlesine gore değişir. Cunku bu kısma kadar oğrendiğimiz uzere kutle ve cekim gucu doğru orantılıdır. Yani Dunya yorungesinden kurtulmak icin ulaşmanız gereken hız, Ay'ın yorungesinden kurtulmak icin fazlasıyla yetecek, Jupiter ’inkinden kurtulmak icinse kutle farkı yuzunden yetersiz kalacaktır.
Ay, Dunya etrafında kabaca saniyede 1 kilometre hızla ilerliyor:
Buna ek olarak da kutlecekimin merkezine bizden daha uzak olduğu icin yorungeden kacmak icin ihtiyac duyacağı hız da bu oranda değişecektir. Bazı yerlerde yapılan hesaplamalara gore Ay ’ın yorungeden kurtulmak icin saniyede 1,2 kilometre hızla ilerlemesi gerekiyor. Mesafeye gore değişen bu sonuc eğer doğruysa bu kadar kucuk bir farkın Ay ’ı yorungemizden atabilecek potansiyelde olması urkutucu diyebiliriz.
Yani sorumuzun cevabını ‘Ay ’ın yeterince hızlı olmaması ’ şeklinde belirtebiliriz. Fakat Ay, Guneş'i değil Dunya'yı turluyor demek yanlış olacaktır. Cunku Ay uzerinde ikisinin de cekim gucu vardır:
Daha basit şekilde anlatmak gerekirse Dunya ile birlikte Guneş etrafında donduğu ortada. Bu soru uzerine yapılan hesaplamalarda cok sayıda değişken bulunuyor ve bu yuzden de kabaca anlatmaktan başka caremiz kalmıyor fakat konunun ozu bu şekilde. Duşuncelerinizi yorum kısmında paylaşabilirsiniz.
Kaynaklar: Science ABC, Universe Today, Fizik Dersi