Bir araştırmada, yapacağınız deneyde veya gozlemlerinizde doğruya ulaşmanızda oldukca buyuk bir rol oynayan hipotez, sizi en doğru şekilde yonlendiriyor. Eğer bir araştırma yapacaksanız, ilk adımınızın bir hipotez kurmak olduğunu biliyor olmalısınız. Cunku eğer sıkı araştırmacı birisiyseniz, hipotezin ne kadar etkili bir kavram olduğunu iyi biliyorsunuzdur. Dilerseniz lafı hic uzatmadan, bu kadar onemli olan hipotez nedir, ne işe yarar, hipotez ornekleri nelerdir gibi merak edilen soruları sizler icin yanıtlayalım.
İcindekiler Hipotez nedir? Hipotez ne işe yarar? Hipotez turleri nelerdir? Basit hipotez Karmaşık hipotez Yonlu hipotez Yonsuz hipotez Boş hipotez İlişkisel ve gundelik hipotez Bir hipotez nasıl olmalı? Hipotez ornekleri İlk olarak, hipotez nedir?
İlk olarak, hipotezin ne olduğunu oğrenmekle başlayalım. Bir diğer adıyla varsayım olarak bildiğimiz hipotez, bazı kanıtlara dayanılarak ortaya cıkan fikirlere verilen addır. Hipotez, aslında yapılacak olan bir araştırmanın ilk adımı olarakta bilinir. Once varsayımlar ile başlayan araştırmaların ilk adımına, hipotez adı verilir. Farklı değişkenleri bir araya toplayan hipotez, genellikle birkac kanı uzerinden yapılır. Hipotez ’in birden fazla ceşiti bulunuyor. Basit, karmaşık, yonlu, yonsuz, boş, ilişkiye dayalı olmak uzere toplamda 6 hipotez ceşiti bulunuyor ve bu ceşitlerden her birinin kendilerine gore anlamları bulunuyor.
Hipotez kelimesi aslında Latince dilinden gelmektedir. Latincede “onermek” anlamına sahip bu kelime, aslında hipotithenai olarak bilinmektedir. Tıpkı Turkce ’de olduğu gibi, Latince dilinde de varsayım, onerme gibi anlamlara sahip. Bir hipotez kurmak istiyorsanız, karşınıza iki turlu değişken cıkacaktır. Bunlardan bir tanesi bağımlı, bir diğeri ise bağımsız değişkenlerdir.
Hipotez ne işe yarar?
Hipotezin asıl gorevi, başlatacağınız bir araştırmanın, gozlemin veya deneyin ileride mumkun kılınmasına destek sağlamaktır. Eğer sıklıkla araştırma veya deney yapıyorsanız, aslında hipotezi sıklıkla kuruyorsunuz. Yapılan araştırma, gozlem veya deneyin ilk adımlarından bir tanesi de kesinlikle hipotez olmalıdır. Cunku, bir diğer adıyla varsayım olan hipotez, gozlemlerin doğrulanmasında oldukca buyuk rol oynayan kavramlardan bir tanesi. Araştırmalarınızında doğru yonde ilerlemesini sağlayan hipotez, oldukca onemli bir kavramdır.
Peki hipotez turleri nelerdir? Basit hipotez
Hipotez orneklerinden ilki, en basit mantığa sahip olan ve adından da anlaşılacağı gibi basit hipotez. Bu hipotez turu, bağımlı değişken ve bağımsız değişken arasındaki ilişkiyi ve bağlılığı gosteriyor. Mesela “arabayı daha sakin kullanırsan, yakıt tuketimin daha da azalır” orneğine bakalım. Burada, arabayı daha sakin kullanmak bağımsız bir değişken olurken, arabanın yakıt tuketiminin azalması ise bağımlı değişken oluyor.
Karmaşık hipotez
Karmaşık hipotez, bir onceki hipotez turune gore benzer bir hipotez turudur. Karmaşık hipotez, iki ve ustu bağımsız değişken ile iki ve ustu bağımlı değişkenin arasındaki bağlılığı ve ilişkiyi gosteriyor. Karmaşık hipotez turune ornek verecek olursak, yukarıdaki orneği şoyle guclendirebiliriz: “Arabayı daha sakin ve duşuk devirde kullanırsan, yakıt tuketimin daha azalır ve arabanın motor omru cok daha uzun olur.” Mesela, bu ornekteki “arabayı daha sakin ve duşuk devirde kullanırsan” kelimesi bağımsız değişken olurken, “yakıt tuketimin daha azalır ve arabanın motor omru cok daha uzun olur” ise bağımlı değişken olarak ayrıştırılabilir.
Yonlu hipotez
Yonlu hipotez, diğer hipotez turlerine gore daha cok yonleri ve etkileri gosteriyor. Yapılan bir tespitin, nasıl sonuclar elde edebileceğini soyleyen yonlu hipotez, değişkenler arasındaki ilişki doğasını tahmin edebilir. Yonlu hipotez icin bir ornek vermemiz gerekirse, “beş yıllık bir sure boyunca uygun yuyecekleri yiyen dort yaşındaki cocuklar, uygun bir yemek yiyemeyen cocuklardan daha yuksek IQ seviyelerine sahiptir.” cumlesini kullanabiliriz. Gorduğunuz gibi, etki ve faydalarını acık ve net bir şekilde soyluyor.
Yonsuz hipotez
Eğer hicbir teoriye sahip değilseniz ve buna rağmen bir hipotez kuruyorsanız, yonsuz hipotez turune giriyorsunuz. Hipotez ilişkisinin yonunu henuz tahmin etmeden, iki değişken arasındaki ilişkinin var olduğunu bildiren bu hipotez turu, yonlu hipotez turunun tam tersi olarakta bilinir.
Boş hipotez
Gelelim HO sembolu ile gosterilen, aykırı bir ifadeye sahip olan boş hipoteze. Bağımlı ve bağımsız değişkenler arasında hicbir ilişki bulunmuyorsa, bu hipotez turune boş hipotez deniliyor. Boş hipotez, diğer hipotezlere gore olumsuz bir ifade olarak bilinir.
İlişkisel ve gundelik hipotez
Hipotez turlerinin en sonuncusu olan ilişkisel hipotez, değişkenlerden bir tanesinde değişiklik olduğunda ve bu değişiklikten diğer değişkenler etkilendiğinde ortaya cıkıyor. Bu hipotez turu, neden-sonuc ilişkisini ortaya cıkarmaktadır.
Peki bir hipotez nasıl olmalı?
Hipotez kurmak icin, ilk once değişkenleriniz olması gerekiyor. Yaptığınız hipotezin test edilebilir olması gerekiyor. İsterseniz test edilemeyen hipotez ornekleri de ortaya cıkarabilirsiniz. Coğunlukla araştırmacılar, yapacakları deneyin nasıl gercekleşeceğini oğrenmek icin hipotez yontemine başvururlar. Araştırdığınız konuya odaklanarak, farklı değişkenler ile hipotezlerinizi desteklemeniz gerekir. Hipotezinizin anlaşılabilir, sınanabilir ve bilimsel gerceklere uygun olması gerekir.
Hipotez ornekleri:
Basit hipotez: Her gun şekerli iceceklerin tuketilmesi, obeziteye yol acar. Boş hipotez: Tum zambakların aynı sayıda yaprakları vardır Yonlu hipotez: Bir kişi 7 saat uyursa, az uyuduğu icin daha az yorgunluk hissedecektir. Karmaşık hipotez: Arabayı daha sakin ve duşuk devirde kullanırsan, yakıt tuketimin daha azalır ve arabanın motor omru cok daha uzun olur Yonsuz hipotez: A yolu ile B yolunun mesafesi tamamiyle aynıdır Hipotez turlerine yukarıdaki ornekleri net bir şekilde verebiliriz. Hipotez turleri, temelde birbirlerine benziyor olsalar bile her birinin farklı yontemi bulunuyor. Eğer yapacağınız gozlemde, araştırmada veya deneyde bir hipotez kurmak istiyorsanız, yukarıdaki hipotez yontemlerini oldukca iyi biliyor olmanız gerekir.
Sizler icin hipotez nedir, hipotez ne işe yarar, hipotez turleri gibi merak edilen soruları yanıtladık. Hipotez, yapacağımız araştırmalarda daha doğru bir şekilde yonlendirilmemizi, daha net sonuclara varmamızı sağlıyorken, yapılan gozlemlerde ve deneylerde de sıklıkla kullanılıyor. Sizler daha once hipotez yonetimi kullandınız mı? Kullandıysanız deneyimlerinizi bizlerle paylaşmayı unutmayın!