İşte biz de tum bu gelişmelerin ışığında TUBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitusu Muduru Doc. Dr. Mesut GOKTEN'i konuk ettik. Turkiye Uzay Ajansı (TUA) birlikte yapılan calışmaları dile getiren Gokten, Turkiye ’nin onumuzdeki yıllarda gercekleştirmeyi planladığı uzay gorevlerinden bahsetti ve Uluslararası Uzay İstasyonu ’na gidecek Turk astronotun nasıl biri olacağına dair ipucları verdi.
Oncelikle TUBİTAK UZAY Teknolojileri Araştırma Enstitusu nedir, ne gibi calışmalar yapıyor? Sizden dinleyelim.
TUBİTAK UZAY Teknolojileri Araştırma Enstitusu, ismindeki gibi uzay teknolojileri uzerine calışıyor. Bunu daha daraltırsak coğunlukla uydu teknolojileri diyebiliriz. Daha once urettiğimiz uydular arasında hem gorevini tamamlayanlar hem de aktif olarak hala calışanlar var. Mesela bunlardan biri GOKTURK 2. Guncel olarak iki projemizin test aşamasındayız. Bunlardan biri İMECE uydumuz. Bu uydu uzerindeki ekipmanların tamamına yakınını ve buna ozel yazılımları uretiyoruz. Uydu, 2023 ’un Şubat ayında bu uydu gorevine başlayacak.
Yine ucuş modeli aşamasında olan ve testleri devam eden bir diğer projemiz de TURKSAT 6A uydusu. Bu projede de TUSAŞ, ASELSAN ve CTECH firmaları ile birlikte calışıyoruz. Bunu da inşallah 2023 yılında fırlatacağız.
2018 yılında Turkiye Uzay Ajansı (TUA) kurulmasıyla ulkemiz farklı bir uzay misyonu edindi. TUA ile birlikte hangi projeleri yurutuyorsunuz? Yukarıda bahsettiğim bu iki proje, aslında ticari faaliyetteki projeler. Bu alanda faaliyet gosteren diğer kamu araştırma kurumları, ticari faaliyetlerin yanında bilimsel misyonlara da yoneliyorlar. Turkiye Uzay Ajansı (TUA) kurulmadan once boyle bir misyonumuz yoktu. TUA ’nın kurulmasıyla birlikte boyle misyonlara da girmeye başladık.
'Ay yorungesinde 3 ay gecirip, Ay yuzeyine sert iniş yapacağız'
Milli Uzay Programı ’nın 10 hedefi ve iki buyuk projesi var. Bunlardan biri Ay ’a sert iniş. Gecen yılın sonunda imzalanan ve bizim ana yuklenici olarak gorev aldığımız, yaklaşık otuz aylık bir proje. Bu kapsamda once Dunya yorungesine cıkacağız, ardından Dunya yorungesinden kendi motorlarımızla ateşleme yaparak Ay yorungesine hareket edeceğiz. Ayda 3 aylık bir yorunge operasyonumuz olacak. 3 ay sonunda sert iniş yaprak Ay yuzeyi ile teması sağlamış olacağız. Bu 3 ay boyunca farklı goruntuler cekeceğiz, veriler toplayacağız, bunları Turkiye ve dunyadaki bilim insanlarıyla paylaşacağız. Bu bizim icin cok onemli bir uzay misyonu.
'Adımızı uzayda deney yapan ve astronot gonderen ulkeler arasına yazdıracağız' Bir diğer uzay misyonumuz da bir Turk astronotun Uluslararası Uzay İstasyonu ’na gonderilmesi. Astronotumuz orada 10 gun kalacak ve birden fazla deney yapacak. Bu şekilde uzayda deney yapan ve astronot gonderen ulkeler arasında yerimizi alacağız. TUA tarafından fonlanan projede biz de ana yuklenici olarak calışıyoruz.
Peki uzaya gidecek Turk astronot, nasıl biri olacak?
Turk astronot icin başvuru aşamasının ardından değerlendirme surecindeyiz. Bu astronot, orada ceşitli deneyleri yapabilecek duzeyde olmalı. Tabii ki bunun icin uygun bolumlerde eğitim almış olması gerekiyor. Deneylerini tamamlamasının ardından ulkemize geldiğinde onemli bir temsil gorevi de olacak. Gittiği her yerde dikkat ceken, genclerin ornek aldığı biri olacak. Bu nedenle genclere ilham verebilecek, iletişimi kuvvetli bir insan olmalı. Turkiye tarihine gececek. Ulkemizi ve milletimizi en iyi şekilde temsil edecek bir insan olması gerekiyor.
Sizce halkımız uzayla ilgili yapılan calışmalar hakkında yeterince bilgi sahibi mi? Bilgi sahibi olmaları icin ne gibi fırsatlar var?
Uzay halkımız icin uzak bir sektor. İnsanlar Teknofest vb etkinliklere kadar ne yaptığımızı pek bilmiyorlardı. Bu tarz etkinlikler bizim icin de fırsat oluyor. Buyuk bir ilgi goruyoruz ve insanlara birebir temas etme şansı buluyoruz. Sosyal medya hesaplarımızda da bunun etkisini gozlemliyoruz. Cocukların da ilgisi cok fazla. Onların etkisini cekebilecek etkinlikler de yapıyoruz. Gokyuzu Gozlem Şenlikleri ve bilim merkezlerimizin fuarlarına da katılıp insanlarla paylaşımda bulunuyoruz.
Hem dunya hem de Turkiye'de uzay alanında yapılan yatırımları nasıl buluyorsunuz?
Bu sektorde yapılan yatırımların cok onemli olduğunu duşunuyorum. Uzay sektorunun bilimsel tarafıyla ilgili insanların tereddutleri olması mumkun. Oncelikle uygulama tarafından bakmalıyız. Bugun dunyada kullandığımız bircok hizmetin arkasında uydu teknolojisinin olduğunu bilmemiz lazım. En onemlilerinden biri haberleşme sektoru. Bazen farkında olmadan telefon hizmetini bile uydu uzerinden alabiliyoruz. Cep telefonunda navigasyon ya da benzeri konumlandırma sistemleri uydu tabanlı. İstihbarat acısından ulke guvenliği adına cok onemli bir yer tutuyor.
Ulkemizde bu yatırımları yapmasak, gidip yurt dışından almak durumunda kalacaktık. İhracat potansiyeli de yuksek olan bir sektor uzay sektoru. Mesela bizim bir kamera ihracatımız oldu. Kilogram fiyatı 100 bin dolar civarında. Belki de Turkiye ’den ihrac edilen en katma değerli urunlerden biri.
Son olarak, yatırımların bu denli arttığı bir donemde uzay alanında calışmak isteyen biri ne yapmalı, nasıl bir yol izlemeli?
Uzay gercekten cok fazla disiplin gerektiren bir alan. İlla ki uzayla ilgili bir bolumu bitirmek gerekmiyor. Uzay alanında mekatronik, makine, elektrik elektronik ve yazılım gibi temel muhendislik bilimlerinin coğu yer alıyor. Hukuk oğrencilerinin ilgilenebileceği uzay hukuku da bambaşka bir alan. Yine uzayla ilgili ticari ve yonetsel konular var. İnsanların bircok alanda lisans eğitiminden sonra uzaya yonelmesi mumkun. Rekabetci bir alan olmasından dolayı iyi calışmak, meraklı olmak, yabancı dil bilmek gerekiyor. Bu alanda yapılan pek cok yarışma ve işbirlikleri var. Ekip halinde calışma konusunda kendilerini geliştirmeleri acısından cok onemli. Tubitak UZAY, TUSAŞ, Aselsan gibi firmalarda staj yapmaları da onlara buyuk avantaj sağlayacaktır.
TUBİTAK UZAY Enstitu Muduru Doc. Dr. Mesut GOKTEN'e cevapları icin cok teşekkur ederiz. Siz de dilerseniz TUBİTAK UZAY'ın calışmaları hakkında bilgi sahibi olmak icin Instagram ve Twitter adreslerini takip edebilirsiniz.