RA ’yı Mısır mitolojisi icin onemli bir figur yapan yalnızca guneş tanrısı olması değildir, pek cok hikayeye gore RA aslında her şeyin yaratıcı gucu olan tek tanrıdır. Guneşin hayat verme ozelliğinin bu hikayeler uzerinde buyuk bir etkisi vardır. Dini yapı değişse bile RA uzun yıllar onemini korumuş ve kendisine inananlar bulmuştur. Gelin anlatılan hikayeler uzerinden Mısır ’ın guneş tanrısı RA kimdir tum detaylarıyla inceleyelim.
İcindekiler Antik Mısır ’ın guneş tanrısı RA kimdir? Erken donem RA tasviri ve ortaya cıkış hikayesi Guneş tanrısı RA ’nın Mısır mitolojisindeki rolleri Goklerdeki RA Dunyadaki RA Yeraltındaki RA Yaratıcı RA Kral ve kralın babası RA
Antik Mısır ’ın guneş tanrısı RA kimdir? RE olarak da anılan RA, Antik Mısır ’ın guneş tanrısıdır. Bugun Mısır mitolojisi olarak adlandırdığımız inanc sisteminin en eski ve en onemli tanrılarından bir tanesidir. Sabah guneşi Ra-Horakhty, oğlen guneşi Amun ve akşam guneşi Atum ile ilişkilendirilmektedir.
RA yalnızca tanrının adı değildir, aynı zamanda Antik Mısır dilinde guneş anlamına gelir. Bu acıdan baktığımız zaman RA, guneşin gucunun somutlaştırılmış bir halidir ve dahası, guneşin kendisidir. Şoyle duşunelim; bir tanrı yeraltından cıkıyor, butun gokyuzunu dolaşarak yeryuzune yaşam veriyor ve sonra yeniden yeraltına iniyor.
Erken donem RA tasviri ve ortaya cıkış hikayesi: RA ile ilk kez Saqqara bolgesinde bulunan ve milattan once 2400 - 2300 yıllarına tarihlenen piramitlerdeki lahitlerde karşılaşıyoruz. Bu anlatıda RA, kralların ruhunu topluyor ve Sazlık Tarlası cennetine goturuyor. Guneş tanrısının kenti olarak bilinen Iunu, RA inanc sisteminin merkeziydi. Kendisi yalnızca kralları obur dunyaya goturmuyor, aynı zamanda ilahi duzeni ve dengeyi sağlıyordu.
Yaratılış mitlerine baktığımız zaman RA buyuk bir hoyuk uzerinde durarak once kendini, daha sonra ise diğer tanrıları yarattı. Tanrıları yaratan tanrı Atum ’u ve sihir tanrısı Heka ’yı yarattı. Sihri yaratanın RA olması son derece onemlidir cunku Antik Mısırlılar icin her şeyi mumkun kılan guc sihirdir. Guneş ile sihrin ilişkilendirilmesi de bu acıdan ilginc. RA gok tanrısı Horus ile de ilişkilendirilir ve Ra-Horakhty olarak tapılırdı. RA ’nın yaratıcı tanrı sıfatında olması nedeniyle kendisine Amun - Ra da denilmektedir.
En sık gorduğumuz RA tasvirlerinden olan ustunde guneş diski olan şahin başlı erkek aslında Ra-Horakhty ’dır. Guneş diskinin altında bir bok boceği olarak tasvir edildiği Ra-Khepri versiyonu da vardır. Antik Mısır ’ın beşinci hanedan doneminde RA icin guneş tapınakları yapıldı. Sonraki yıllarda RA bir apis boğası ve Mnevis boğası olarak da tasvir edilmiştir. Hatta Mnevis boğası yaşamakta olduğu icin direkt ona tapıldığı da gorulmuştur.
Guneş tanrısı RA ’nın Mısır mitolojisindeki rolleri:
Goklerdeki RA Piramit metinlerinde RA ’nın gokyuzunde yaşadığı anlatılmaktadır ancak Cennetsel İnek Kitabı olarak anılan farklı bir metne gore aslında RA uzun yıllar diğer tanrılarla beraber yeryuzundeydi ve insanları yonetiyordu. Soz konusu metnin milattan once 2181 - 2040 yıllarında ortaya cıktığı duşunulse de bugune kalan metin milattan once 1570 - 1069 yıllarına arasına tarihleniyor.
Anlatılana gore dunyaya hukmeden RA artık yaşlanmıştı ve insanların nankorluklerinden bıkmıştı. Bu nedenle RA ’nın Gozu olarak bilinen tanrıca Hathor ’u cağırdı. Hathor, donuşumu simgeler ve RA ’nın izni ile ortalığı kasıp kavurur. Hathor serbest bırakıldı ve insanları yok etmeye başladı. RA onu bir turlu durdurmadı. Hathor, vahşi Sekhmet ’e donuştu.
RA en sonunda 7 bin surahi biranın kana benzemesi icin kırmızıya boyanmasını emreti ve bunları Dendera ovalarına dokturdu. Sekhmet bunu icti ve tekrar Hathor oldu. Bu olaylardan sonra RA, tanrıca Nut ’tan kendisini cennete tanışmasını istedi. Nut bir ineğe donuşerek RA ’yı sırtına aldı ve gokyuzune taşıdı. RA bu arada Sazlık Tarlası ’nı yarattı ve insanları kendi duzenlerini kurmakla gorevlendirdi.
Dunyadaki RA Dunyayı ve yaşamı RA yarattı ve saltanatı Osiris ile İsis ’e verdi. Mevsimler, guneş ışığı ve bereketli topraklar RA ’nın dunyaya bıraktığı izlerdir. RA aynı zamanda yazı tanrısı Thoth ve kızı Seshat ’ın koruması altında insanlara kutsal metinler de gondermiştir. Bunlar RA adına yapılan tapınaklarda saklanmaktadır.
Yeraltındaki RA RA gun boyu gokyuzunde geziyor ve gece olduğunda kendini Milyon Ruhun Gemisi ’ne cevirerek olulerle birlikte yeraltına iniyordu. Onun en buyuk yardımcısı olulerin yargıcı Osiris ’tir. RA aynı zamanda olulerin nereye gideceğine de karar verir. Yılan Apophis her gece RA ’ya saldırır. Eğer guneş doğduysa bilin ki RA Apophis ’i yenmiştir.
Oluler Kitabı ’nda anlatıldığına gore her ruh Osiris ’in onunde yargılanıyor. RA ise gorunmez bir şekilde her bir yargılamayı izliyor. Farklı tasvirlerde RA ’nın kızlarından bir tanesi olan Ma ’at bu yargılamalara katılırken gorulur. Kararları Osiris veriyor gibi gorunse de aslında Ra-Osiris olarak tum kararlar RA ’dan cıkmaktadır.
Yaratıcı RA Antik Mısır ’ın yaratılış hikayelerine baktığımız zaman karşımıza RA, Atum, Ptah ve tanrıca Neith cıkar. Yani aslında RA tek yaratıcı tanrı değildir. Ancak sonraki yıllarda bir tanrı ya da tanrıca hangi isimle anılırsa anılsın onun RA olduğuna inanılmıştır. Buna gore aslında farklı tanrı ve tanrıca isimleri yalnızca RA ’nın vasıflarını sembolize etmektedir.
En bilinen yaratılış hikayesine gore RA kendi kendini yarattı ve bir hoyuğun ustune durdu. Penisini kesti ve akan kandan once otorite Hu ’yu ve zihin Sia ’yı yarattı. Ardından hava tanrısı Shu ’yu yarattı ve Shu kendi golgesi ile ciftleşerek nem tanrısı Tefnut ’u doğurdu. Tefnus ortadan kaybolunca RA ’nın Gozu onun peşine duştu ve bulup RA ’ya getirdi. RA ’nın mutluluktan doktuğu gozyaşları kadını ve erkeği ortaya cıkardı.
Ortaya cıkan insanların yaşayacak yeri olmadığını gore Shu ve Tefnut ciftleşerek toprak Geb ’i ve gokyuzu Nut ’u yarattılar. Daha sonra Geb ve Nut; Osiris, İsis, Set, Nephthys ve Horus ’u yarattı. Yaratılan tum tanrılara birer gorev verildi. Boylece hem dunya duzeni hem de insanlar ile tanrılar arasındaki ilişkiler uretilmiş oldu.
Kral ve kralın babası RA Sonraki donemde RA bir kral olarak değil de yeryuzundeki kralların yani firavunların babası olarak goruldu. Firavun Userkaf, RA icin ilk tapınağı dikti. Milattan once 1353 - 1336 yılları arasında yaşamış Akhenaten doneminde RA dışındaki tum tanrılar yasaklandı. Milattan once 1336 - 1327 yılları arasında yaşamış Tutankhamun doneminde bir reform daha yapıldı ve diğer tanrılar geri geldi. Milattan once 30 ile milattan sonra 646 yılları arasındaki Roma donemine kadar bu inanc surdu ve sonrasında Hıristiyanlığın yukselmesi ile birlikte RA ve diğer tanrılara tapınma ortadan kalktı.
Mısır mitolojisinin en onemli figurlerinden bir tanesi olan guneş tanrısı RA kimdir sorusunu yanıtlayarak hakkında anlatılan hikayelerden bahsettik. RA ve Mısır mitolojisi hakkındaki duşuncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.