colyak hastaları ne yemeli colyak hastalarının yememesi gerekenler hastaları ne yememeli hastası yemeli hastası yememeli
Colyak hastalığının adını son yıllarda cok sık duymaya başladık. Buğday, arpa, cavdar ve yulaf gibi tahıllarda doğal olarak bulunan, gıda sanayiinde kıvam verici olarak kullanılan 'gluten' maddesi bazı kişilerde colyak hastalığına neden olabiliyor. Hastalığın ilacı yok. Tek tedavi yontemi omur boyu glutensiz bir diyet uygulamak

Gunun birinde size ekmek, pide, simit ve makarnayı omur boyu yememeniz gerektiğini soyleseler ne yapardınız? Adım başı durumcu, fast-food bufeleri ve simitcilerin bulunduğu ve ekmeğin sofrada baştacı olduğu ulkemizde bu gıdalardan omur boyu mahrum kalmak pek kolay olmasa gerek.
Colyak, halk arasında ince bağırsak alerjisi olarak biliniyor. Cok sessiz ve silik bir hastalık olabileceği gibi oldurucu de olabiliyor. İstatistiklere gore son yıllarda hızlı bir artış gosteren colyak vakalarında ortalama bir rakam saptanamıyor; cunku hastalık bazı kişilerde ya belirti vermiyor ya da aynı belirtileri gosteren başka hastalıklarla karıştırılabiliyor.
.

Colyak nedir?

Colyak, genetik kokenli bir ince bağırsak alerjisi. Bu alerji buğday, arpa, yulaf ve cavdar gibi tahıllarda bulunan ve gunumuzde pek cok gıdada (biskuvi, recel gibi) kıvam verici madde olarak kullanılan, gluten adlı proteine karşı ince bağırsağın omur boyu suren bir hassasiyet gostermesinden kaynaklanıyor. "Yediğimiz her yiyecek yemek borusundan mideye, mideden ince bağırsağa, oradan da kalın bağırsağa gider. Midede hazmedildikten sonra sağlığımız icin gerekli olan tum besin maddeleri ince bağırsakta bulunan villus cıkıntıları sayesinde emilerek kana karışır. Villuslar olmadan vucut hicbir besin maddesini ememez. Colyak hastalarında gluten maddesi villusları yok ettiği icin vucut gerekli olan besin maddelerini alamaz. Bu durumda bağışıklık sistemi bozulur ve colyak hastalığı ortaya cıkar.


Belirtileri neler?

Colyak, cocukluk, ergenlik veya yetişkin yaşlarda gorulebiliyor. Bebeklik cağında glutenli yiyecekler yenilmeye başladıktan sonra kusma, ishal, karın şişkinliği, iştahsızlık, huysuzluk, kilo alamama, buyumede gerilik ve boy uzamasında yavaşlama gibi tipik belirtilerle ortaya cıkıyor. Bazen hamilelik veya bir ameliyat sonrası, viral enfeksiyon ya da şiddetli duygusal stres sonucunda ortaya cıkarak kişiye gore değişik belirtiler verebiliyor. Nedeni bilinmeyen ve ağızdan alınan demir takviyesiyle duzelmeyen kansızlık, şiddetli ishal ve karın ağrısı, sinirlilik, bir turlu gecmeyen gastrit benzeri şişkinlik, kısırlık, sık duşuk yapma eğilimi, kemik ve eklem ağrıları, kollarda ve bacaklarda uyuşma, gecmeyen ağız ici yaraları gibi.


Teşhisi

Teşhisi en zor olan hastalıklardan biri, colyak. Cunku hastalığın belirtileri diğer hastalıkların belirtileriyle aynı olabiliyor. Boylece başka hastalıklarla karıştırılabiliyor. Kesin tanı icin ozel kan tahlilleri (AGA ve EMA) ve deneyimli bir gastroenterolog tarafından ince bağırsak biyopsisi yapılmalı. Biyopsi icin universite hastanelerinin gastroenteroloji kliniklerine başvurmak gerekiyor. Genetik bir hastalık olduğu icin ailesinde colyak vakası olanların şikayeti olmasa da mutlaka doktora başvurmaları ve gerekli kontrolleri yaptırmaları gerekiyor.


Tedavisi
Tanı konulduktan sonraki aşamada uyulması gereken tek tedavi yontemi omur boyu glutensiz diyet uygulamak. Diyet uygulanmaya başladıktan kısa bir sure sonra villuslar hic zarar gormemiş gibi calışmaya devam ediyor ve şikÂyetler ortadan kalkıyor. Bu nedenle glutenli gıdaları kesinlikle tuketmemek gerekiyor.

Gluten'e hayır!
Onlar yaşıtları gibi sağlıklı birer cocuk. Okula gidiyor, yuruyor ve koşuyorlar. Ancak onların arkadaşlarından farklı bir yanı var, gluten iceren gıdaları yiyemiyorlar. Bu durumda annelere buyuk gorevler duşuyor. Bilincli anne, glutensiz beslenme alışkanlığını cocuklarına benimsetip onların bunu bir yaşam bicimi haline getirmelerini sağlamalı ve sosyal yaşamdan geri kalmamaları icin yol gosterici olmalı. Colyaklı cocukların dışarıda satılan gıdalara ozenmelerini onlemek icin bu gıdaları evde hazırlamalı.


ONEMLİ NOKTALAR
* Ekmeksiz bir hayat kolay değil. Toplumun beslenme alışkanlıklarının otesinde zor bir yaşam bicimi. Colyak hastası, restoran, pastane ve kafelerde yemek yiyemez. Yediği her gıdayı sorgulamak ve coğu kez katıldığı davetlere, ozel yiyeceklerini beraberinde goturmek zorunda. Hayatını kÂbusa ceviren tum damak sınırlamalarına rağmen sosyal yaşamını kolaylaştırıcı onlemleri almalıdır. İlk adım, glutensiz ama sağlıklı bir beslenme alışkanlığı olmalı ve bunu bir yaşam bicimi haline getirmelidir.

* Sınırlamalara rağmen iyi duzenlenmiş bir diyetle hem cok ceşitli gıdaları yiyebilir hem de gunluk ihtiyacı olan tum besinsel değerleri alabilir.

* Buğday, arpa, yulaf ve cavdar yerine pirinc, patates, nohut, mercimek, kestane, soya, fasulye, fındık gibi besinleri ve bu besinlerden elde edilen un ve nişastaları tercih etmeliler. Kuruyemişleri ozellikle de ceviz, fındık, incir ve kuru uzumu sofradan eksik etmemeli.

* Gluten, gıda sanayinde kıvam verici, koyulaştırıcı ve yapıştırıcı katkı maddesi olarak kullanılıyor. Bu nedenle etiketinde 'glutensiz' ibaresi olan tum gıdaları colyak hastaları yiyebilir. Kullanılan gıdalarda gluteni araştırmak colyak hastaları icin doğal bir alışkanlık haline gelmeli.

* Karaağac ve kavunağacı bitkisinin cayları yararlı olabilir. 1 tutam bitki sıcak suda 5 dakika bekletilip suzulur. Balla tatlandırılıp sıcak veya ılık olarak gunde 1-2 fincan icilebilir.



Dışarıda ozendikleri poğaca, ekmek, biskuvi gibi yiyecekleri evde kendileri uygun malzemelerle hazırlayabilirler. Orneğin; beşamel ya da et sosları nişasta veya mısır unu ile koyulaştırılabilir. İstanbul Halk Ekmek'in urettiği ve halk ekmek bufelerinde satışa sunduğu 'Ozel diyet nişasta ekmeği' ekmek yerine gecebilir. Piyasada satılan glutensiz urunlerle değişik tatlılar hazırlanabilir.

* Tıpkı beslenme gibi yaşam tarzı da duzenli olmalı. Yeterli uyuyup bol bol egzersiz yapmalılar.

* Dengeli bir beslenme alışkanlığını izlerken doktora danışarak vitamin ve mineral (ozellikle demir) icerikli takviye almalılar.
Dİyet duzenlİ yapIlmazsa

Gluten, colyak hastaları icin oldurucu bir zehirdir. Surekli diyet uygulandığı halde arada bir glutenli gıdaları tuketmek colyaklılar icin vahim sonuclar doğurabiliyor. Orneğin, arada yapılan kacamaklar bağırsak kanseri, yutak kanseri, ağız ici tumorler, osteoporoz, diyabet, şizofreni, kucuk cocuklarda buyume geriliği gibi hastalıklara neden olabiliyor.
Ancak bağırsakları aşırı derecede zarar gormuş bazı colyak vakalarında surekli glutensiz diyet iyileşme icin yeterli olmayabiliyor. Bu durumda bağırsaklar calışamadığı icin vucut icin gerekli besinler damar yoluyla veriliyor.