Romatizma hastalığının yaşlılık hastalığı olmadığına dikkat ceken Memorial Hastanesi Romatoloji uzmanı Dr. Selda Oktem, romatizmal hastalıklarla ilgili bilgi verdi.
Romatizma kelime olarak eski Yunan kokenlidir, eklemlerde kotu ozellikli iltihaplı sıvı birikmesi demektir. Romatizmal hastalıklar MO 8000 yılından beri bilinmektedir ama aydınlığa kavuşması son 20-25 yılda olmuştur.
Romatizmal hastalıklar genel olarak kronik (sureklilik gosteren) hastalıklardır. Yani bir kişiye romatizmal hastalık tanısı konduğunda, kişi bu hastalıkla yaşamayı oğrenmelidir bir anlamda. Ama bu kişileri korkutmasın, demek istediğim surekli ve duzenli olarak hekim takibinde olmasını ve ilac kullanmasını gerektirir. Şeker hastalığı ve hipertansiyon gibi.
Romatizmal hastalıklar kac ceşittir?
Romatizmal hastalıklar deyince geniş bir hastalık grubu akla gelmelidir. İltihaplı eklem romatizmaları, omurga romatizmaları, gut, Behcet Hastalığı, Ailesel Akdeniz ateşi, kireclenme (osteoartrit), damar romatizmaları (vaskulit), fibromiyalji sendromu (yumuşak doku romatizması) gibi sayamadığım bircok hastalık romatizmal hastalıklar sınıfına girer ve Romatoloji uzmanları tarafından takip edilmelidir. Romatolojik hastalıklar ayrı bir uzmanlık alanıdır.
Bu konuşmada daha cok iltihaplı eklem ve omurga romatizması hakkında daha fazla konuşacağız, cunku hepsini konuşabilmemiz olanaksız.
Her eklem ağrısı romatizma mıdır?
Elbette değil. Coğu romatolojik hastalıkta ağrıya ek olarak eklemde şişlik, hareketlerinde kısıtlılık ve ozellikle gune başlarken eklemlerinde sertlik hali soz konusudur. Toplumumuzda coğunlukla romatizma kelimesi ağrıyla eşdeğer şekilde kullanılmaktadır ama bu doğru değildir. Ağrının romatizmal hastalığın gostergesi olup olmadığı hekim tarafından ayırt edilmelidir.
İltihaplı eklem romatizması dışında da başka romatizma ceşitleri var mı? İc organları da etkileyen romatizmalar var mı?
Evet. Coğunlukla romatizmal hastalıklar eklemlerden başlar, hastalığın tipine gore eklemlerde şekil bozukluklarına ve kalıcı değişikliklere neden olurken, bir kısmında ic organlarda da (akciğer, bobrek, karaciğer vb.) harabiyet yapabilmektedir. Vaskulitler (damar romatizmalarında) dediğimiz grupta ise oncelikli hedef damarlardır. Eğer ic organları besleyen damarlar etkilenmişse solunum yetmezliği, bobrek yetmezliği, sindirim sistemi yakınmalarına neden olabilmektedir.
Romatizmal hastalıklarda gorulen yakınmaları ozetler misiniz? Yani ne tur yakınmalar olduğunda kişi Romatoloji Uzmanına başvurmalıdır?
Eklem ve omurga romatizmalarında gorulen şikayetleri şoyle sıralayabiliriz:
- Eklemlerde ağrı, şişlik, hareket kısıtlılığı
- Sabahları eklemlerinde sertlik olması, daha sonra yavaş yavaş gevşemesi
- El parmaklarında soğukta beyazlaşma, sararıp solma
- Cilt altında bezeler
- Guneşte ciltte aşırı duyarlılık ve yaralar gelişmesi
- Ellerde veya vucudun herhangi bir yerinde deride sertlik
- Gucsuzluk, merdiven inip cıkamama, oturup kalkamama ve kaslarında ağrı
- Ozellikle sabahları daha belirgin bel ağrısı ve tutukluk hali
- Gozlerinde sık sık iltihaplanma (uveit)
Romatizmanın nedeni nedir? Romatizmadan korunmak icin ne yapılabilir?
Coğu romatizmal hastalıkta genetik yapı onemli. Yani bazı genlerin varlığı romatizmaya yatkınlık yaratır. Cevresel koşullar, enfeksiyon etkenleri ve bilemediğimiz bazı durumlarda, genetik olarak romatizmaya yatkın kişilerde hastalık ortaya cıkabilir. Yani romatizmal hastalıkların nedeni hala tam bilinmiyor ve onlem alabilmek gibi bir durum soz konusu değil.
Soğuk hava ve nem romatizmal hastalığa neden olur mu?
Soğuk havalarda ve nem oranının yuksek olduğu hallerde eklem icinde bulunan az miktardaki kayganlaştırıcı sıvının akışkanlığı ve dağılımı değiştiği icin ağrı ve sızı olması doğaldır. Bu durum sağlıklı bireylerde de gorulur, kişisel duyarlılıklar onemlidir. Ancak romatizmaya neden olmaz ve tek başına romatizma duşundurmez.
Sanıldığı gibi romatizma ileri yaşlarda mı gorulur?
Gercekten oyle sanılıyor. Yaş ilerleyip eklem ağrıları başlayınca herkes romatizma olduğunu duşunuyor veya genclerde eklem ağrıları onemsenmiyor. Coğu romatizmal hastalık genc yaşlarda başlıyor. Ozellikle omurga romatizmaları genc erkekleri etkilerken, eklem romatizmaları doğurganlık cağındaki kadınlarda daha sık goruluyor. Genc erkeklerde gorulen bel ve kalca ağrıları maalesef mekanik sebeplere ve bel fıtığına yorulup, romatizma duşunulmuyor. Bu da cok erken yaşlarda omurga hareketlerinin kısıtlanmasına ve kişinin sakat kalmasına neden oluyor. Ozellikle bel ağrısından yakınan genc yaş erkeklerin mutlaka omurga romatizması yonunden değerlendirilmesi gerekir.
İleri yaşlarda ozellikle yuk taşıyan eklemlerde (diz, kalca, ayak bileği) başlayan ağrıların ve şekil bozukluklarının coğunlukla nedeni kireclenmedir.
Cocuklarda romatizma gorulur mu?
Evet. Cocukluk yaş grubuna ozgu romatizma tipleri var. Cok kucuk yaşlarda bile başlayabilir. Eğer erken teşhis edilip tedavi edilmezse kalıcı sakatlıklara ve gelişme geriliğine neden olabilmektedir.
Ailede romatizmal hastalık olması diğer kişilerde risk yaratır mı?
Evet. Romatizmal hastalıkların nedenleri arasında genetik yapının cok onemli olduğunu soylemiştik. Bu durumda ailede romatizmal hastalık olması aynı veya farklı bir romatizmal hastalık icin yatkınlık olduğunu duşundurur. Ama bu hicbir zaman kesinlik taşımaz, daha once de soylediğimiz gibi bilemediğimiz cevresel koşullara maruz kalınmazsa hicbir şey de olmayabilir. Daha ozetle; romatizmal hastalıktan kuşkulandığınız kişinin ailesinde de romatizma olması tanınızı kuvvetlendirir ama ailesinde romatizma olduğu bilinen sağlıklı bir kişide romatizma gelişeceğinin gostergesi değildir.
Romatizmal hastalığı olan kişi bebek doğurabilir mi? Bebeğine romatizmal hastalık gecer mi?
Romatizmanın tipine gore, ic organlarda harabiyet olup olmamasına gore değişir. Hastalığının o donemde aktivitesi azalmış ve kontrol altına alınmışsa, uzun suredir hastalık şiddetinde alevlenme olmamışsa ve bazı incelemelerden sonra gebeliğe izin verilebilir. Bu surecte cok sıkı takip gerekir. Bazı romatizmal hastalıklar gebelik esnasında alevlenip artış gosterirken, bazıları tamamen sessizleşir. Hekim onayı alınmadan gebe kalınmamalıdır. Tedavide kullandığımız bazı ilacların uzun suren etkilerinin olması nedeni ile, ilac kesildikten sonra da bir sure beklemek gerekmektedir.
Bulaşıcılık gibi bir durum soz konusu olmadığı icin gecmez. Ama anne kanından bebeğe gecebilen bazı maddeler nedeni ile bazı romatizmal hastalıklarda bebeğin ilk gunlerinde olumsuzluklar olabilir ama bu gecicidir. Orneğin lupuslu gebeden doğan bebek lupuslu doğmaz. Genetik yapıyı taşıyabilir ama ilerleyen yıllarda lupus hastası olup olmayacağı soylenemez.
Romatizma tedavisi ne kadar surer? Tamamen gecer mi?
Romatizma şeker hastalığı ve hipertansiyon gibi kronik bir hastalıktır demiştik. Bu nedenle tedavi belli bir sure değil, omur boyudur. Hastalığın şiddetine gore zaman zaman az, zaman zaman cok ilac kullanmak gerekebilir. Tamamen hastalığı ortadan kaldırmak mumkun olmaz ama kontrol altına alınabilir. Kontrol altındaki hastalık birden alevlenebilir, bu nedenle hicbir yakınma olmasa dahi surekli hekim takibi gereklidir.
Tedavide ne tur ilaclar kullanılır, egzersizin yararı var mı?
Tedavide romatizmanın temel etkili ilacları ve yardımcı ilaclar kullanılır. Temel etkili ilaclar bağışıklık sistemi uzerine etkilidir. Duzenli hekim takibi, kan testleri takibi gerektirir. Kortizon cok sık kullandığımız, kimi zaman hayat kurtarıcı bir ilactır. Bu onemli ilacların mutlaka doktor kontrolunde kullanılıp, doktor kontrolunde bırakılması gerekir. Hem hap olarak hem de iğne şeklinde ilaclar mevcut. Son yıllarda geliştirilen ilaclarla romatizma tedavisinde cığır acılmıştır diyebiliriz.
Egzersiz mutlaka gereklidir. Hareketleri sınırlanmış eklem ve omurganın esnekliğine kavuşması icin, kas ağrılarında spazmın cozulmesi icin cok onemlidir.
Kaplıca tedavisi romatizmaya iyi gelir mi?
Genel olarak iltihaplı eklem romatizmalarına kaplıca ve sıcak uygulamalar iyi gelmez. Hatta aktif hastalık esnasında yakınmaları daha da artırabilir. Kireclenmede faydası vardır. Kaplıcaya gitmeye karar vermeden once hekim onayı alınması onemlidir.
alıntıdır