Karaciğer nakli, hayat kurtarıcı bir girişimdir. Hasta karaciğerin sağlım bir karaciğer ile değiştirilmesi anlamına gelir.
Hangi hastalıklarda karaciğer nakli yapılabilir?
Butun dunyada en sık karaciğer nakli yapılan hastalık grubunu sirozlar teşkil eder. Bunu doğmalık bazı hastalıklar ve bazı karaciğer tumorleri izler.
Nakil edilen sağlam karaciğer nereden bulunur?
Karaciğer, beyin olumu gelişmiş (tıbben olu kabul edilen) kişilerden, yani kadavralardan temin edilir. Buna kadaverik karaciğer nakli diyoruz. Olen bir kişiden organ alınması icin, o kişinin sağlığında organ bağışında bulunmuş olması veya olum halinde organlarının yakınları tarafından bağışlanması gerekir. Organ, hicbir şekilde para ile alınıp satılamaz. Bu kanunen yasaktır. Her oluden (kadavradan) karaciğer alınamaz. Bir kişiden organ alınabilmesi icin, o kişinin olume neden olan hastalığı nedeni ile zaten hastanede tedavi goruyor olması ve her turlu yoğun destek halinde (suni solunum cihazına bağlı...) iken beyin olumunun tespit edilmesi gerekir. Bu sayede, beyin olse bile, solunum ve dolaşım aletler ve ilaclar ile devam ettirilebilir ve organlar bir muddet daha canlı tutulabilir. Bu sure birkac gune kadar cıkarılabilir. Ancak bir muddet sonra ne yapılırsa yapılsın dolaşımı devam ettirmek mumkun olamaz ve butun organlar da işe yaramaz hale gelir. İşte bu birkac gun icerisinde eğer yakınlarından izin alınabilirse boyle bir kadavra ile birkac kişinin hayatı kurtulabilir.
Bir canlıdan karaciğerinin bir parcası alınarak karaciğer nakli gercekleştirilebilir mi?
Organ bağışı sayısı yeterli olmadığı icin, hastaların coğu yeni bir karaciğer beklerken hayatlarını kaybetmektedirler. Buna cozum olarak başka bir canlıdan (hastanın bir yakını) karaciğerinin bir parcası alınarak hastanın hayatını kurtarmak mumkundur. Bu amacla, hastanın kan grubundan bir yakını boyle bir ameliyata gonullu olur. Bu kişi, bulaşıcı bir hastalık olup olmaması, karaciğerin teknik olarak (buyukluk, damar yapısı...) boyle bir işleme musaade edip etmediğinin anlaşılması acısından yoğun bir şekilde tetkik edilir. Eğer uygun ise hastanın kilosuna uygun olan karaciğer bolumu (sağ veya sol) usulunce gonulluden alınır ve hastanın karaciğerinin yerine takılır.
Herhangi bir karaciğer herhangi bir insana takılabilir mi?
Hayır. Karaciğer nakli, en guvenli şekli ile, kan grupları aynı alıcı ve vericiler arasında gercekleştirilir. (orneğin: Kan grubu A olan kişinin karaciğeri kan grubu A olana, B grubu B ye gibi.) Cok acil şartlarda hayat kurtarmak amacı ile kan grupları uymayan insanlar arasında bile karaciğer nakli yapılabilir. Diğer bir problem karaciğerin boyutudur. Karaciğer vucudun en buyuk organıdır. Bir erişkinin karaciğeri yaklaşık 1500 g kadardır. Bu karaciğerin takılacağı vucuda sığması icin iki insanın benzer boyutlarda (kilo / boy) olması gerekir.
Karaciğer nakli riskli bir ameliyatmıdır?
Evet. Bu risk karaciğer nakli yapılmasını gerektiren hastalığın ağırlığı ile değişir. Bu hastalar genellikle her turlu rezervi tukenmiş, cok ağır durumda hastalardır. Ote yandan, karaciğer nakli bilinen en buyuk ameliyatlardan biridir. "Ağır hasta + buyuk ameliyat" riskleri artıran en onemli faktordur. Ayrıca karaciğer değişirken vucudun en buyuk damarları kesilip dikilmekte, ve bu damarlara ait ciddi istenmeyen kanamalar olabilmektedir. Bazen yeni takılan karaciğer takıldığı vucutta iyi calışmayabilir. Bağışıklık sistemi baskılanan bu hastalarda enfeksiyonlar ciddi sorun yaratabilir.
Doku reddi (rejeksiyon) ne demektir?
Vucudumuzun bağışıklık sistemi, kendi hucrelerini (o vucuda ait) tanır ve bunlara reaksiyon gostermez. Ancak vucuda bir başkasına ait hucreler (Kan, organ....) girdiğinde ise bu hucrelerin yabancı olduğunu derhal anlar ve onlara karşı silahlanıp, bu yabancıyı vucuttan atmanın yollarını arar. Vucuda giren mikroplara karşı da benzer şekilde davranılır. İşte vucudun nakledilen organa hasar veren bu tepkisine doku reddi (rejeksiyon) denir. Doku reddi, organ ve doku nakillerinde her an gorulebilen ve erken fark edilip onlem alınmaz ise nakil edilen doku veya organın işe yaramaz (olumu) hale gelmesine neden olan bir reaksiyondur. Doku reddine mani olmak icin, organ nakli yapılan hastalar omur boyu bağışıklık sisteminin bu etkisini en aza indirmeye yonelik ilaclar kullanırlar. Buna biz immunosupresyon (bağışıklığın baskılanması) diyoruz. Bu ilaclara rağmen bazen doku reddi gelişir. Bunu yeni takılan karaciğerin fonksiyonlarının bozulması ve yapılan karaciğer biyopsisinde doku reddine ait bulguların saptanması ile tanımak mumkundur. Bu tarz bir alevlenme genellikle sorunsuz bir şekilde tedavi edilir ve her şey normale doner.
Karaciğer nakli olanlar omur boyu ilac kullanmalımı?
Evet. Tum organ nakli olan hastalarda olduğu gibi, karaciğer nakli yapılan hastalar da omur boyu bağışıklık sistemini baskı altında tutmak icin ilac kullanırlar. Bu başarının temel şartıdır. Eğer ilac kullanılmaz veya duzensiz keyfi bir kullanım soz konusu olur ise, bağışıklık sistemi hemen bu yabancı organa karşı savaş başlatır ve bu organın ve belki de hayatın kaybı ile sonlanır.
Karaciğer naklinin başarısı nedir?
Ameliyat olan hastaların yaklaşık % 70-%80'i hastaneyi sağlıklı bir şekilde terk eder.
Karaciğer nakli yapılan insanlar normal hayata donebilirler mi?
Evet. Zaten karaciğer naklinin temel amacı, kişiyi normal, aktif, uretken hayatına geri cevirmektir. İnsanlar işlerine, okullarına donebilirler. Karaciğer nakli sonrası hamilelik ve doğum mumkundur. Altı ay bir sene gibi kısa bir sure icinde cok ağır olmamak kaydı ile sportif faaliyetlerde bulunulabilir.