- Tip 1 Diyabet
- Gebelik Diyabeti
- Tip 2 Diyabet
- Ozel Diyabet formları
olmak uzere 4 farklı tip diyabet mevcuttur.
TİP 1 VE TİP 2 DİYABETİN BAŞLICA FARKLARI NELERDİR?
Cocuklarda ve ilk genclik yıllarında ortaya cıkan Tip 1 Diyabette, bağışıklık sistemindeki bozukluklar nedeniyle pankreasta insulin yapan hucreler tahrip olur. Vucutta yeterli insulin yapılamadığından bu hastalar, dışarıdan insulin alamazsa diyabet koması (ketoasidoz) gelişir ve yaşamları tehlikeye girebilir. Bu hastalar zayıftır, hastalık belirtileri kısa sure icinde başlar ve gelişir. Bu diyabet tipinin tum diyabetlilere oranı % 5-10’dur.
Halen en sık gorulen orta yaş ve ustundeki kişilerde ortaya cıkan Tip 2 Diyabette ise, kişilerin pankreasında insulin yapılmaktadır ama insulinin periferik doku ve adale, yağ, karaciğer ve damarlardaki etkileri coğunlukla yetersiz kalmaktadır. Cunku şişmanlık ve hareketsizlik nedeniyle insulinin etkilerine karşı vucutta direnc oluşmaktadır. Sinsi başlayan ve bu nedenle gec fark edilen bu tip diyabette kalıtımın rolu onemlidir. Başlangıcta sadece yaşam tarzı duzenlenerek dengeli ve sağlıklı beslenme ile fiziksel aktivitenin artırılması ve kilo fazlası olanların zayıflatılması ile hastalık kontrol altına alınabilir. Genellikle birkac yıl sonra şeker duşurucu haplara ihtiyac duyulur. Hastalığın doğal sureci, bazen de tedaviye uyumsuzluk nedeniyle zamanla gecici veya kalıcı surelerle insulin kullanmak gerekebilir. Ortalama olarak 15 yıllık bir diyabetli yaşam sureci sonunda, diyabetli hastaların ucte biri surekli insulin kullanma aşamasına gelir.
TİP 2 DİYABET İCİN EN COK RİSK ALTINDA BULUNANLAR KİMLERDİR?
BU KİŞİLERDE NASIL BİR YOL İZLENMELİDİR?
- Ozellikle kilo fazlası olan 45 yaş ustu bireylerde, aclık kan glukozu ile diyabet aranmalı, normal (aclık glukoz duzeyi 100 mg/dl’nin altında) ise 3 yılda bir tekrar edilmelidir.
- Kilolu bireyler, aşağıdaki risk gruplarından en az birine mensup ise, diyabetin araştırılmasına daha genc yaşlarda başlanmalı ve daha sık tekrar edilmelidir.
- Diyabetlilerin 1. Derece yakınları (anne, baba, kardeş veya cocukları),
- Diyabet sıklığı yuksek etnik gruplara mensup olan kişiler,
- Doğumda normalden iri (4 kg’ın uzerinde) bebek dunyaya getiren veya gebelik diyabeti gecirmiş kadınlar,
- Yuksek tansiyonlu bireyler,
- Kan yağları (kolesterol ve trigliserid duzeyleri) yuksek bulunan hastalar,
- Gizli diyabeti saptanmış bireyler,
- Yumurtalık kisti (polikistik over hastalığı) bulunan kadınlar,
- İnsulin direnci ile ilgili başka klinik hastalığı olanlar,
- Kalp-damar hastalıkları olan kişiler,
- Şizofreni hastaları.
Bu kişilerde 30’lu yaşlardan itibaren diyabet taraması yapılması, aclık kan glukoz duzeyi normal olsa bile, hekim ongorduğunde OGTT (şeker yukleme testi) yaptırmalarında yarar vardır.
DİYABET KİŞİDE NELERE YOL ACIYOR?
Diyabet, yaşam boyu suren, bilgi eksikliği ve/veya yetersiz tedaviye bağlı gorme kaybı, bobrek yetersizliği, koroner kalp hastalığı, ayak yaraları gibi istenmeyen sonucları olan bir hastalıktır. Bireylerin ve ailelerinin yaşamlarını maddi ve manevi olarak etkiler ve mutlaka kontrol altına alınmalıdır. Ancak kan şekeri, kan basıncı ve kan yağları kontrol altında olan bireylerde, kilo fazlası yok ise ve duzenli aralıklarla kontroller yapılıyorsa, bu sayılan komplikasyonların hicbiri gelişmeyecektir.
DİYABETİ KONTROL ETMENİN YOLU
- EĞİTİM (diyabetle ilgili tedavinin temelidir),
- Sağlıklı beslenme,
- Evde kan şekeri izlemi,
- HbA1c (A1C) olcumu (gecmiş son 3 ayın şeker ortalaması),
- Egzersiz,
- İlaclar.
ONERİLER
- Doktorunuza hangi tip diyabetiniz olduğunu sorunuz.
- Beslenme listeniz sadece size ozgudur. Başkasının listesi size uygun olmayabilir. Size uygun beslenme programınızı diyetisyeninize danışarak alınız.
- Kan şekerlerinizi doktor ya da hemşirenizin onerdiği şekilde kontrol ediniz.
- 3 ayda bir (sorununuz olmasa da) doktor kontrolune geliniz. HbA1C‘nize 3 ayda bir baktırınız.
- İlaclarınızı doktorunuzun onerdiği şekilde ve doz atlamadan kullanınız.
- İnsulininizi doktorunuzun onerdiği dozda, hemşirenizin gosterdiği uygulamaya gore ve zamanında yapınız.
HİPOGLİSEMİ (ŞEKER DUŞUKLUĞU) OLUŞ NEDENLERİ:
- Gereğinden fazla insulin veya ilac almanız,
- İnsulin veya ilactan sonra yemeğinizi geciktirmeniz,
- Yemeniz gereken oğunu atlamanız,
- Yemekte gerektiğinden az karbonhidratlı besin (tahıl urunleri, sut urunleri, meyve) almanız,
- Normalden fazla egzersiz yapmanız,
- İnsulin kullanıyorsanız, insulin enjeksiyonu yaptığınız uzvu egzersizde kullanmanız (orneğin kola insulin yapıldıktan hemen sonra yuzmek),
- Başka bir hastalık doneminde olmanız.
HİPOGLİSEMİ DURUMUNDA YAPILMASI GEREKENLER
- Hemen şekerinizi olcun.
- Kan şekeriniz 70 mg/dl’nin altında ise hemen şekerli sıvılar alın (1 bardak meyve suyu veya 4 adet kesme şekerli su vb).
- 10 dakika sonra şekeriniz hala duşukse 4 adet kesme şeker daha alın.
- Buna rağmen hala şekeriniz yukselmediyse, vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna gidiniz.
- Şeker aldıktan sonra kan şekeri duzeyiniz 80 mg/dl’nin ustunde ise ve ana yemek icin oğun zamanınız yakın ise hemen yemek yiyiniz veya yemeğe yarım saatten fazla bir sure varsa bir ara oğun alınız.
- Her hipoglisemi duzeldikten sonra bu durumun nedenlerini araştırınız ve doktorunuza danışarak gerekli onlemleri alınız.
İNSULİN KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEKLER
- Yemek yiyemeyecek durumda iseniz (iştahsızlık, bulantı, kusma varsa) insulin uygulamadan once doktorunuza danışınız.
- Gunde iki kez insulin yapıyorsanız arasının 12 saat olmasına dikkat ediniz.
- Hipoglisemi (şekerin duşmesi) riski acısından yanınızda 4-5 adet kesme şeker veya 1 kucuk kutu meyve suyu bulundurunuz.
- İnsulin kaleminizi buzdolabına koymanıza gerek yoktur ama diğer acılmamış insulin kartuşlarını buzdolabının kapak kısmında saklayınız.
- Kullandığınız insulinin ismini mutlaka oğrenip sadece doktor kontrolu ile farklı insulin kullanınız.
- İnsulinlerinizin dozlarını kendiniz değiştirmeyiniz ve her gun aynı saatlerde uygulamaya dikkat ediniz.
- İğne uclarını en fazla 2 kez kullanınız.
- Her kullanımdan once insulin kaleminizin havasını cıkarınız.
- İnsulin yaptıktan sonra ana ve ara oğunlerinizi atlamayınız.
- İnsulinlerin son kullanma tarihlerini mutlaka kontrol ediniz.
- Son kullanma tarihi gecmiş veya donmuş insulinleri kullanmayınız.
İLAC KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEKLER
- İlaclarınızı doktorunuzun onerdiği şekilde kullanınız.
- Ac karnına aldığınız ilactan sonra yemeğinizi atlamayınız.
- Kan şekerinin duşuk veya yuksek olması durumunda, kendiniz doz değişikliği yapmayınız, doktorunuza danışınız.
- İlacların son kullanma tarihlerini mutlaka kontrol ediniz.
- Başkasının kullandığı ilacları kendinize uygulamayınız.
DİYABET VE SEYAHAT
- Seyahat oncesi sağlık kontrolunuzu ve yaptırmanız gereken aşıları mutlaka yaptırınız.
- Diyabet kimliğinizi yanınızda bulundurunuz.
- İlac, insulin, insulin kalemi, kan şekeri olcum aleti ve striplerinizin yedeklerini yanınıza alınız.
- Seyahatinizi sıcak bir ulkeye yapacaksanız insulinleri SOĞUTUCU icinde saklayınız.
- İnsulin bulundurduğunuz cantanızı bagaja koymayınız.
- Kendi arabanız ile seyahat edecekseniz iki saatte bir durmanız ve kısa bir egzersiz uygulamanız gerekir.
- Tatil boyunca kullanabileceğiniz rahat bir ayakkabıyı yanınızda bulundurunuz.
- Guneşin altında veya cok soğukta uzun sure durmayınız.