Her tarafım ağrıyor”
“Gece yeteri kadar uyumama rağmen sabahları hic uyumamış gibi kalkıyorum”, “Yorgunluktan kırılıyorum, hicbir iş yapamıyorum”
Bu yakınmalar yumuşak doku romatizması (fibromiyalji) olan hastalarda en sık dile getirilen yakınmalardır.
Fibromiyalji yaygın kas, iskelet sistemi ağrısı, yorgunluk, uyku bozukluğu bulguları olan kronik, karmaşık bir ağrı sendromudur.

Fibromiyalji tek başına bir hastalık olabileceği gibi başka hastalıklara da eşlik edebilir. Nufusun ortalama %5’inde fibromiyalji gorulur, genellikle 20-50 yaşları arasında rastlanır. Hastaların onemli bir kısmı kadındır.

Hastalığın nedeni:
Fibromiyalji hastalığının nedeni tam acıklanamamakla beraber, belirtilere yol acan bozukluğun merkezi sinir sisteminden kaynaklandığı duşunulmektedir. Genetik faktorler de onemlidir, aile oykusu olanlarda fibromiyalji gorulme sıklığı daha fazladır.

Hastalığın bulguları:
*Ağrı: Yaygın ağrı en sık yakınmadır. Hastalar ağrılarını tanımlamada ve ağrı yerini tarif etmede zorluk cekerler. Daha cok boyun, sırt ve bel bolgesinde yaygın ağrıdan yakınırlar. Kol ve bacaklarda da ağrı olabilir. Ellerde ağrı ve şişlikten yakınmalarına karşın, gercek bir eklem tutulumu yoktur.

*Yorgunluk: Onemli bir yakınma olup hastanın gunluk yaşamını etkileyebilir. Hasta bunu sıklıkla “tum enerjisinin kaybolduğu” şeklinde ifade eder. Genellikle sabah yataktan yorgun kalkar.

*Uyku bozuklukları: Hasta uykuya dalamadığından veya sık uyandığından yakınabilir. Bazen de uyku suresinin yeterli olmasına karşın uyku dinlendirici olmayabilir ya da hasta hic uyumadığı hissi ile uyanır.

Bu uc ana bulgu dışında sabah tutukluğu, konsantrasyon ve bellek bozukluğu, irritabl barsak (karın ağrısı, ishal,kabızlık), irritabl mesane (sık idrara gitme), cene ekleminde ağrı, baş ağrısı, goz ve ağız kuruluğu, el ve ayaklarda uyuşma, huzursuz bacak sendromu, aşırı terleme gibi hastalığa eşlik edebilen başka belirtiler de mevcuttur, ancak bunların hepsi her olguda gozlenmeyebilir.

Etkileyen faktorler:
Hastalar yakınmalarının psikolojik stress, hava değişimleri, soğuk veya rutubet ile arttığını ifade ederler. Soğuğa karşı aşırı bir hassasiyet vardır. Belli bir pozisyonda uzun sureli calışma (ozellikle kollar ve omuzların uzun sure sabit durması gibi) da yakınmaları arttırabilir. Bilgisayar ve daktilo gibi aletlerle calışanlarda daha sıktır. Uzun sureli oturma, ayakta durma, stress, uzun sureli yazı yazma, araba kullanma, telefonla konuşma, soğuğa maruz kalma, eğilerek calışma ve ağır kaldırma, kolların gergin pozisyonda calışma yuzeyinde bulunması gibi calışma koşulları fibromiyalji belirtilerini şiddetlendirebilir. Calışma ortamında iş arkadaşları veya amirlerle olan gerginliklerin de hastanın yakınmalarının artmasına yol actığı gozlenmektedir. Calışma koşulları dışında boşanma, gebelik, ailede hastalık olması, tek başına aşırı sorumluluk yuklenme gibi stress faktorleri de fibromiyaljide belirtileri arttırabilir. Kadınlarda regl doneminde de belirtiler artabilir. Sıcak duş ve banyo, ılık ve kuru hava, tatil, dinlendirici uyku ile belirtiler genellikle hafifler.

Tanı yontemleri:
Tanı icin hastanın yakınmalarının değerlendirilmesi, ağrı tipi, fizik muayene ve eşlik eden bulgular onem taşır. Fizik incelemede yaygın hassasiyet, kasta sicim gibi sertlikler, gergin bandlar, cok sayıda hassas nokta ve tetik noktaların bulunması hastalığı duşunduren pozitif bulgulardır. Tanıda hassa noktaların sayısı onemlidir. Fibromiyalji hastalığında tanı koydurucu ozgun bir laboratuar test yoktur. Eşlik eden romatizmal bir hastalık yoksa romatizma testleri de negatiftir. Laboratuar incelemeler daha cok benzer hastalıklardan ayırımda onemlidir.
Ne yazık ki, hastada fibromiyalji tanısı konana kadar genellikle uzun zaman gecmektedir. Fibromiyalji hastaları tanı konana kadar bir cok tıbbi inceleme ve teste tabi tutulurlar. Bu da zaman kaybına ve dolayısıyla hastanın tedavisinin gecikmesine yol acabilir.

Tedavi:
Tedavide her hastalıkta olduğu gibi hastanın hastalığı ile ilgili bilgilendirilmesi ve eğitimi cok onemlidir. Bu yakınmalar ile başvuran hastalara bazen “sinirsel” gibi tanılar konabilir. Hastaya hastalığının “gercek” olduğunu, ancak şekil bozucu ya da sakat bırakıcı bir hastalık olmadığı anlatılmalıdır. Tedavi uzun surebilir ve bulgularda belirgin duzelme olana kadar hekimin duzenli takibi gerekebilir.

Fibromiyalji tedavisinde ağrı kesici ilaclar, antidepresanlar, kas gevşeticiler ve uyku duzenleyici ilaclar kullanılmaktadır. Uzman hekim tarafından uygulanan tetik nokta enjeksiyonları fibromiyaljide oldukca etkilidir.
Ozellikle hastalığın şiddetlendiği donemlerde posturun duzeltilmesi, tekrarlayıcı stres faktorlerini azaltmak (orn daktilo ile yazma, uzun sure ile oturma/ayakta durma gibi), uykuyu değerlendirme ve duzenleme onemlidir.

Egzersiz hastalıkta en onemli tedavi ve korunma yontemidir. Ozellikle gevşeme egzersizleri, germe egzersizleri, kardiovaskuler kondusyon programı, yuruyuş, yuzme ve bisiklete binme yararlıdır. Egzersiz tipi ve şiddeti hekim tarafından hastaya gore ayarlanmalıdır. Egzersiz, derin ve yuzeyel ısı ve elektriksel akımlardan oluşan fizik tedavi ağrının ve kas gerginliklerinin azaltılmasında cok etkili yontemlerdir. Kas gerginliklerinin azaltılmasında masaj ve miyofasyal gevşeme ve basınc teknikleri olumlu etkiler sağlar.