Gorulme sıklığı, yaygınlığı
Karaciğer kanseri, dunya capında bakıldığında erkeklerde gorulen kanserlerde beşinci, kadınlarda gorulen kanserlerde sekizinci sırada yer alır. Kansere bağlı olumlerde ise toplamda dorduncu sırada yer almaktadır. Bolgeler arası gorulme sıklığı ozellikle hepatit B virusu infeksiyonu sıklığı ile doğru orantılı olarak değişmektedir. HCC genellikle karaciğer sirozu ile birlikte gorulur. Erkeklerde kadınlara oranla 2,4-3,7 kat daha sık gorulmektedir.
Risk faktorleri nelerdir?
Dort temel nedeni vardır;
Kronik hepatit B virus (HBV) infeksiyonu
Kronik hepatit C virus (HCV) infeksiyonu
Karaciğer sirozu
Gıda ile alınan aflatoksin B1 (bir ceşit mantar - Aspergillus flavus ve parasiticus tarafından uretilen toksik ve karsinojenik maddeler. Baharat, mısır - hububat vb. gıdalarda ve bu gıdaları tuketen hayvanların sutunde bulunabilir. Sağlık Bakanlığı’nın bu konuda denetimleri bulunmaktadır).
Ayrıca doğum kontrol hapı kullanımı, sigara icmek, bazı nadir gorulen genetik gecişli veya depo hastalıkları (hemokromositozis, alfa1 antitripsin eksikliği, ataksi-telenjiyektazi, tirozinemi vb.) daha duşuk olmakla beraber HCC gelişimi icin risk oluşturur.
Belirtileri nelerdir?
Belirtiler tumorun buyukluğune ve yaygınlığına gore değişlik gosterir. Erken donemlerde fark edilmesi zordur. Fizik muayenede elle fark edilebilmesi icin tumorun cok buyumuş olması gerekir ki bu genellikle gec safhalarda mumkun olur. Karaciğer yetmezliğine bağlı belirtilerin (sarılık, karında su toplaması, gibi) gelişebilmesi icin karaciğerin buyuk kısmının tumorle kaplanması gerekir, ancak bu da tumorun ileri safhalarında olur. Bu nedenle tumorun erken donemde fark edilebilmesi genellikle rutin kontroller sırasında istenen incelemeler (ultrasonografik incelemeler gibi) sırasında olur. Karaciğer sirozu olan hastalarda birlikteliği sık olduğu icin bu hastalarda daha sık akla gelir ve incelemeler buna gore yonlendirilir. Sirozlu hastanın genel durumunda hızlı bozulma, sarılığın ortaya cıkması, karında su birikmesinin hızlanması gibi durumlarda karaciğer kanseri akla gelmelidir.
HCC hastalarında paraneoplastik sendrom denen bir durum eşlik edebilir. Bu sendromda, hastalarda tumor hucrelerinin salgıladığı bazı hormonlara bağlı kan şekerinde duşmeler (hipoglisemi), kanda alyuvar sayısında artış (polisitemi), kalsiyumda artış (hiperkalsemi), hipertansiyon, ishal vb şikÂyetler gorulebilir.
Erken tanı koymak mumkun mudur?
Belirtilerin hastalığın ileri evrelerinde gorulmesi nedeniyle coğu zaman erken tanı konulması mumkun olmaz. Kanda saptanan tumor belirtecleri erken tanı icin umut vaat etmektedir. Ozellikle yuksek risk taşıyan bireylerin 6 ila 12 ayda bir izlenmesi onerilmektedir.
Tanı nasıl konur?
Kesin tanı diğer tum kanserlerde olduğu gibi biyopsi ile mumkundur. Kanda geleneksel testlerle (karaciğer fonksiyon testleri: ALT, AST, GGT vb) tumorun saptanması ayırt edilmesi mumkun değildir. Tumor hucreleri tarafından fazlaca sentezlenen bir protein olan alfa feto protein (AFP) sıklıkla tumor belirteci olarak kullanılır. Kandaki seviyesinde yukselme ozellikle yuksek risk guruplarında değerli bir veridir. Tum HCC tumorleri AFP salgılamaz bu nedenle AFP seviyesi kesin tanı koydurmaz ancak tanı koydurmada yonlendirici olabilir. “Fucosylated” AFP, “Des-gamma-carboxy prothrombin” gibi daha az kullanılan tumor belirtecleri de vardır.
Ultrasonografi guvenli, kolay yapılan, nispeten ucuz yontemdir ve HCC’lerin buyuk coğunluğu gorulebilir. Ancak gorulen lezyonun tumor mu yoksa solid bir lezyon mu olduğu ayırt edilemez.
Bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans (MR) ultrasonografiye gore nispeten daha iyi tanı koydurucu yontemlerdendir. Ayrıca tumorun yayılma derecesi de daha iyi anlaşılır.
Kesin tanı koydurucu yontem biyopsi alınarak patolojik inceleme yapılmasıdır. Ultrasonografi eşliğinde hedef kitleden biyopsi alınması daha iyi sonuc verir. Tumor cerrahi olarak cıkarılabilir durumda ise biyopsi alınmadan cerrahi girişim yapılması daha doğru olabilir.
Hastalığın evreleri nelerdir?
Hepatoselluler karsinom evrelemesi Amerikan Kanser Derneği sınıflandırma sistemine gore yapılmaktadır. Buna gore T tumor, N lenf tutulumu ve M uzak organ yayılımını tanımlar. T, N ve M’den sonra eklenen rakamlar (0-4) ağırlık derecesini gostermektedir.
Evre I (T1, N0, M0) : Kan damarı invazyonu olmayan tek bir tumor (herhangi bir boyutta)
Evre II (T2, N0, M0) : Kan damarı invazyonu olan tek bir tumor (herhangi bir boyutta) veyat umu