Coğu kemik tumoru iyi huyludur. Bazıları kotu huylu olabilir. Nadiren, enfeksiyon, stres kırığı ve diğer tumor dışı durumlar tumore benzer davranış gosterebilirler.
İyi huylu tumorler yaşamı tehdit etmezler. Kotu huylu olanlar da vucuda dağılarak metastaz oluşturabilirler. Kanserli hucrelerin bulundukları doku dışına doğrudan veya kan/lenf yoluyla sıcramalarına metastaz (yayılma) denir.
Kemikte başlayan kanserle (birincil - primer) vucudun diğer yerinden başlayıp kemiğe yerleşen (ikincil- sekonder) kanser birbirinden farklıdır. Tumor gelişimi ve harabiyeti tumoral hucrelerin biyolojik davranışlarına bağlıdır. Bazı kemik tumorleri ancak tesadufen yakalanabilirken bazı tumorler de hastayı cok rahatsız eden pek cok belirtiye yol acabilir.
Kemik Tumorlerinin Tipleri
Kotu huylu (malign) seyreden tumorler
Metastatik Kemik Tumorleri: Kemiğe başka organlardan sıcrayan kotu huylu tumorlerdir. Hastalar sıklıkla istirahat ile gecmeyen ağrı ya da patolojik kırık şikayetleriyle başvururlar. Prostat, akciğer ve meme kanserleri kemiklere en sık metastaz yapan kanser turleridir.
Multipl Miyelom: Multipl miyelom en sık gorulen birincil kemik kanseridir. Kemik iliğinin kotu huylu tumorudur. Her yıl milyonda 20 kişinin olumune neden olabilir. Herhangi bir kemiği etkileyebilir ve 50-70 yaş arası hastalarda gorulur.
Osteosarkom: Osteosarkom ikinci en sık gorulen kemik kanseridir. Sıklıkla ergenlik cağında ve diz bolgesinde ortaya cıkan osteosarkom her yıl milyonda 2-3 kişide gorulur. Daha ender olmakla birlikte kalca ve omuz bolgesinde de gorulebilir.
Ewing sarkomu: Ewing sarkomu sıklıkla 5-20 yaş arası gorulur; geniş yumuşak bir doku kitlesi ile birlikte kemik harabiyeti oluşturur. Vucutta en sık ust ve alt ekstremite, pelvis ve kaburga kemiklerinde gorulur.
Kondrosarkom: Kondrosarkom sıklıkla 40-70 yaş arasında kalca bolgesi, pelvis ve omuzda kitle ile ortaya cıkan bir kemik tumoru ceşididir.
İyi Huylu (benign) seyreden tumorler
En sık gorulenler;
Non-osssifying fibroma
Basit kemik kisti
Osteokondrom
Dev hucreli tumor
Enkondrom
Fibroz displazi
Belirtileri Nelerdir?
Tumorlu coğu hastada gorulen ağrı genellikle kunt ve sureklidir (istirahatte de devam eder); aktivite ile ilgili değildir ve sıklıkla gece kotuleşir.
Travma sebebi değildir ancak travma sonrasında ağrı artar. Patolojik kırık zayıflayan kemikte gorulur ve bu da ağrıyı artırır. Bazı tumorler ateş ve gece terlemesine sebep olur. Bazen de ağrısız kitle ile karşımıza cıkarlar. Ayak bileği travmaları gibi durumlarda cekilen filmlerde bazı tumorler rastlantısal olarak da karşımıza cıkabilir.
Tanı Nasıl Konur?
Eğer yukarıda belirtmiş olduğumuz belirti ve/veya şikayetlerden bazılarının sizde bulunduğunu duşunuyorsanız, bir hekime başvurmanız uygun olacaktır. Bu konuda, tıbbi acıdan tetkik ve değerlendirmelerin yapılması size yardımcı olacaktır.
Tıbbi Oyku
Başvurduğunuz hekim oncelikle sizden ayrıntılı bir tıbbi oyku alacaktır. Bu oyku, aldığınız ilaclardan daha once gecirdiğiniz tum hastalıklara kadar tıbbi gecmişiniz ile ilgili her ayrıntıyı kapsayacaktır.
Fizik Muayene
Doktorunuz size ayrıntılı fizik muayene yapacaktır. Hekiminiz muayene sırasında, eğer tumor ve/veya tumor şuphesi varsa, kitlenin buyukluğu, hareketliliği, yapışık olup olmadığı, eklemler ile ilişkisini araştıracak ve gerekirse, diğer sistemlere ilişkin muayeneleri de yapacaktır.
Goruntuleme
Doktorunuz şikayetiniz olan vucut bolgenizi değerlendirebilmek icin “direkt” grafi dediğimiz basit bir goruntuleme filmi isteyecektir. Değişik ozellikteki kemik patolojileri, ki bunlara kemik tumorleri de dahildir, direkt grafide farklı goruntuler oluştururlar. Bazıları aşırı kireclenme (kemik yapımı) bazıları ise kemikte erime gosterecektir. Bazen de bu iki durum birbirine karışmış olarak karşımıza cıkabilir. Bu grafiler radyoloji bolumunce hazırlanacak bir rapor, hekiminizin muayene sonucları ve gereği halinde isteyeceği laboratuvar tetkik sonucları ile birlikte değerlendirilecektir.
Bazı durumlarda, direkt grafiler problemin sebebini aydınlatmak icin yeterli olmayabilir ve hekimler daha ileri goruntuleme teknikleri olan bilgisayarlı tomografi, MRI, kemik sintigrafisi, PET tarama ve akciğer tomografisinden de faydalanabilir. Kemiksel ayrıntıları gormek icin tomografi kullanılırken, yumuşak doku yayılımı, kemik icinde tumorun uzantısı ya da uzak noktaya yayılma olup olmadığını gormek icin de MRI’dan faydalanılır. Kemik sintigrafisi bize metastaz olup olmadığını ya da tumorun aktivasyonu hakkında bilgi verir.
Testler
Tam kan ve/veya idrar tahlili gerekebilir. Biyopsi diğer bir ornek alma yontemi olup esas cerrahi mudahalenin yapılacağı merkezde bu konuda uzman ortopedik onkolog tarafından yapılmalıdır. Ornek alınması hedeflenen dokuya gore biyopsi secenekleri iğne biyopsisi ya da acık biyopsi şeklinde olabilir. Tercih edilecek biyopsi kadar patoloğun da bu konuda tecrubeli olması cok onemlidir. Alınacak olan ornek, hucresel seviyede incelenmesi ve gerekli birtakım boyama testlerinden gecirilmesi icin patoloji bolumune yollanacaktır.
Nasıl Tedavi Edilir?
İyi Huylu Kemik Tumorlerinin Tedavisi
İyi huylu kemik tumorlerinin tedavisi tumorun tipine ve hastanın yaşına gore değişiklik gostermekle beraber coğu vakada gozlem yeterlidir. Bazılarında tıbbi tedavi ağrıyı gecirir. Bazıları da zamanla kendiliğinden kaybolur (ozellikle cocuklarda).
Bazı iyi huylu kemik tumorlerinin karakter değiştirip değiştirmediğinin (kotu huyluya donuşme, ilerleme ve başka dokulara yayılma) araştırılması icin yakın klinik gozlem gerekebilir. Bazı durumlarda doktor tumorun cıkartılmasını (eksizyon) onerir bu da olası patolojik kırıkları onler. Fakat bazı tumor tiplerinde kitle cıkartılsa bile tekrar oluşabilir (bu duruma nuks diyoruz). İyi huylu olduğu halde zaman icerisinde giderek daha saldırgan seyreden tumorlerin başında dev hucreli tumor gelir. Coklu yerleşim gosteren osteokondrom vakalarının bazılarında kotu huyluya donuşme yani kanserleşme olabilir.
Zaman icerisinde yukarıdaki farklı klinik seyirlerin oluşup oluşmadığını takip etmek amacıyla hekim kontrolu altında olmak izlenecek en yararlı yoldur.
Kotu Huylu Kemik Tumorlerinin Tedavisi
Eğer kotu huylu bir kemik tumoru ile karşı karşıya iseniz, her zaman başka bir hekim ve/veya sağlık hizmet biriminin değerlendirmesini almak isteyebilirsiniz. Kemik kanserlerinin tedavisi bir sağlık ekibinin takım halinde calışması ile yapılır. Bu ekibi oluşturan hekimler arasında ortopedik onkolog, tıbbi onkolog, radyolog, radyasyon onkoloğu ve patologları sayabiliriz. Bu tur durumlar ile karşılaşıldığında tum ekibin amacı kanseri yenmek ve ilişkili olan organ ve /veya ekstremiteyi korumaktır. Hastanın durumunu değerlendirmeyi takiben hekimler birkac tedavi seceneğini birlikte kullanabilirler [orneğin; ilacla tedavi (kemoterapi), ışın tedavisi (radyoterapi), cerrahi]. Tedavi yaklaşımı kararında tumorun biyolojik davranışı (tipi) ve evresi (halk arasında tumorun bulunduğu yer haricindeki dokuları “sarması” olarak da bilinen metastaz varlığı) onemli rol oynar.
Ekstremite Koruyucu Cerrahi
Eğer hekiminiz bir cerrahi tedavi yaklaşımından fayda goreceğinizi duşunurse uygulanacak olan bu tedavi, sadece tumor odağının boşaltılması şeklinde olabileceği gibi, tumor dokusunun etrafındaki dar veya geniş alandaki (geniş en-bloc rezeksiyon) sağlam doku ile birlikte cıkarılması şeklinde de olabilir. Burada amac hastanın onkolojik tedavisini sağladıktan sonra ekstremiteyi/uzvu işlevsel hÂle getirmektir. Bunu yaparken rekonstruktif cerrahi denen “yeniden yapılandırma” olarak da ifade edebileceğimiz son teknik gelişmelerden faydalanılır. Protez, kemik greftleri (hastanın kendi sağlam dokusundan hastalıklı doku yerine nakil demek olan allogreft) ve biyolojik rekonstruksiyon yontemleri gunumuzde sıklıkla kullanılmaktadır.
Radyoterapi
Bazı kotu huylu kemik tumorleri ışın tedavisine duyarlıdır. Tek başına ya da diğer tedaviler ile beraber kullanılabilir.
Kemoterapi
İlac tedavisi hastalığın biyolojik davranışına bağlı olarak değişik duzeylerde tedavi edici olabilir. Genellikle cerrahi oncesi ya da sonrasında uygulanabilir.
Tedavi Sonrası Takip Nasıl Olmalı?
En onemli konulardan birisidir. Hastanın takibini once kısa aralıklar ile daha sonrasında izleyen yıllar boyunca yapma zorunluluğu vardır. Bu şekilde hastalığın tekrarlaması ya da başka organlara yayılımı erken donemde yakalanır ve gereken tedavi planlanır. Bu donemde hastaya psikolojik destek de verilmeli ve sosyal yaşantısına donmesi sağlanmalıdır.
Kemiğin birincil kotu huylu tumorlerinin dışında, akciğer, meme, tiroid ve erkeklerde prostat kanserlerinden metastaz yoluyla tumor oluşumu soz konusu olabilir. İleri yaşlarda ve ozellikle bir organında kotu huylu (habis) tumoru olan kişilerde, ortaya cıkan kemik ağrılarının dikkatle incelenmesi gereklidir.