suni solunum ceşitleri solunum sistemi resimleri
SOLUNUM SİSTEMİ
Vucudu oluşturan tum hucreler yaşamlarını surdurmek icin bir dizi kimyasal işlemler yaparlar, bu işlemlere BOLİZMA denilmektedir. bolik işlemler esnasında her hucre oksijen ve glikoz kullanır; karbondioksit ile diğer atık maddeleri uretir:
( Glikoz ) C6H1206 + 6 O2 ®6 CO2 + 6 H2O + Enerji
Gorulduğu gibi kimyasal işlemlerin olabilmesi icin oksijene gereksinim vardır. Ayrıca hayati organlara ( kalp, beyin gibi ) birkac dakika oksijen gitmediği takdirde hucrelerde hasar oluşmaktadır.
Soluduğumuz hava normalde % 21 oksijen, % 78 azot, % 1 oranında diğer gazları icermektedir. Biz soluduğumuz havada bulunan % 21 oranındaki oksijenin sadece % 5-6 sını kullanırız.
Oksijen yokluğunda gorulebilecek sorunlar:
0 -1.dakikada kardiyak hassasiyet ( aritmi vb.)
1 -4. “ beyinde hasara eğilim
4 -6. “ beyin hasarı başlar
6 -10. “ beyin hasarı artar
10 + “ geri donuşsuz beyin hasarı
Oksijenin atmosferden alınıp hucrelere iletilmesi iki sistemin iyi calışmasına bağlıdır; 1- solunum sistemi, 2- dolaşım sistemi dolaşım) ​

​
Solunum yolu, solunum, dolaşım veya kalp fonksiyonlarında oluşabilecek herhangi bir bozukluk beyin hasarı veya olumle sonuclanabilir.
SOLUNUMUN DEĞERLENDİRİLMESİ:
Normalde solunum kendiliğinden, sessiz, ağrısız, kolaylıkla gercekleşir. Solunum sayısı değişmekle beraber genellikle erişkinde 15-20 kez/dk, cocukta 20-30 kez/dk, bebekte 30-40 kez/dk arasındadır, normal solunum yuzeysel veya derin değildir.
SolunumBAK-DİNLE-HİSSEThttp://www.acilveilkyardim.com/ilkyardim/bakdinlehisset.JPGyontemiyle saptanır. Bak, goğus kafesi kalkıyor iniyor mu ? Dinle, soluk sesi duyuluyor mu ? Hisset, soluk yanağa geliyor mu ? Bu soruların yanıtları olumsuzsa ya da ağza burna ayna veya cam tutulduğunda buharlaşma olmuyorsa solunum yok demektir. Solunum durduğunda dokular oksijenlenemeyeceği icin dudaklar ve tırnaklar siyanotiktir (morarmıştır).
SOLUNUM İLE İLGİLİ SORUNLAR VE OLASI NEDENLERİ:
Solunum hızlı ve yuzeysel ise, nedeni : egzersiz, koşma, ateşli hastalıklar, şok, zehirlenme vb. olabilir.
Solunum derin, zorlanarak, kesik kesik ise,nedeni : solunum yolu kısmen tıkalı ya da akciğer sorunu olabilir.
Kişi konuşamıyor, oksuremiyor ve refleks olarak iki eliyle boğazını tutuyorsa , nedeni:soluk yolu yabancı cisimle tıkanmıştır. Bir sure sonrada bilinc kaybı gelişir.

​
SUNİ SOLUNUM
Bir kazazedenin yanına varıldığında ilk once ABC kontrol edilerek surekliliği sağlanmalıdır.
A ( Airway ) : Soluk yolunun acıklığının saptanması ve surekliliğinin sağlanmasıdır.
B ( Breathing ): Solunumun varlığının saptanması ve surekliliğinin sağlanmasıdır.
C(Circulation)olaşımın (nabzın varlığının) saptanması ve surekliliğinin sağlanmasıdır.
A ( Airway ), soluk yolunun acıklığının saptanması ve surdurulmesi:
Bilincsiz ya da yerde yatan bir kişiye rastlandığında, oncelikle kişi omuzlarından hafifce sarsılarak “iyi misiniz ? “ sorusu sorulmalıdır. Yanıt alınamıyorsa, hemen baş-cene yontemiyle baş geriye yatırılır.
Başa pozisyon verme nedeni : Bilinci kapanan kişilerde kaslar gevşer; koku alt ceneye bağlı bir kas olan dil, geriye kayarak soluk yolunu tıkayabilir. Baş geriye yatırıldığında cene yukarı kalkar, bu esnada ona bağlı olan dil de yukselir ve soluk yolu acılır.
BAŞ-CENE POZİSYONU: Baş, bir el ile alından desteklenirken diğer elin parmakları ile de ceneden desteklenerek, nazikce, iyice geriye doğru yatırılır. Boylece soluk yolunun acılması sağlanır . Bu pozisyon, kazazedenin boyun omurlarında zedelenme olasılığı olsun ya da olmasın uygulanabilir.
B ( Breathing ), solunumun varlığının saptanması ve surdurulmesi:
Soluk yolunun acıklığı sağlandıktan sonra, bak-dinle-hissetile 10 saniye(yi gecmeyecek şekilde) solunum değerlendirilir. Kişinin solunumu yoksa, hemen suni solunuma başlanılmalıdır. Once, her biri bir saniye surecek şekilde, iki kurtarıcı soluk verilir. Her soluk verildiğinde goğus kafesinin yukselişi; soluğun ardından ise, soluk veren başını kaldırır, solunumun geri cıkışını/goğus kafesinin inişini izler. Verilecek soluk miktarı, goğus kafesini yukseltecek kadar olmalıdır. Cok fazla ve guclu soluk vermenin yararlı olmadığı tespit edilmiştir. O nedenle, bir saniye surecek şekilde aldığınız nefesi (balon ufler gibi) verin.
C (Circulation),dolaşımın (nabzın varlığının) saptanması ve surdurulmesi: *
Nabza bakılmadan hemen goğse bası ve suni solunum şeklinde TYD uygulanır (2005 kurallarından once nabza bakılırken sağlık personeli dışındaki kişilerin bakması artık onerilmiyor).
* Bu konu ayrıntılı olarak dolaşım konusunda anlatılacaktır.
KOMA YATIŞI / POZİSYONU: Soluk yolu acık, solunumu ve dolaşımı olan kişide, kusma veya kanama ( ya da olasılığı) varsa baş yana cevrilir. Boyun omurlarında zedelenme varsa, kişi yan cevrilir. Boylece dilin geriye kayması, kusmuk ya da kanamanın soluk yolunu tıkaması onlenmiş ve soluk yolunun surekliliği sağlanmış olur.
Suni solunum, solunumu olmayan kişinin yapay olarak solutulmasıdır. Kişinin başına pozisyon verildikten sonra ( baş-cene), alından elin baş ve işaret parmaklarıyla burun kanatları sıkıştırılır, diğer elin uc parmağı ceneyi desteklerken; nefes alınır, hastanın ağzı iyice kavranır ve nefes uflenir(balon şişirir gibi). Elinizin altında varsa soluturken koruyucu kullanmanızda yarar var, son yıllarda anahtarlık şeklinde satılmaktadır..
Suni solunum uc yoldan gercekleştirilebilir: 1-Ağızdan ağza, 2-Ağızdan burna, 3-Ağızdan ağza ve burna.
Ağızdan ağza suni solunum,genellikle en cok tercih edilen yoldur. Kişinin ağzı iyice kavranmalıdır ve burun delikleri iyice kapatılmalıdır ki etkili olsun.
Ağızdan burna suni solunum,kişinin ağzı sıkıca kapatılmalıdır. Onerildiği durumlar:
- Hastanın ağzını acmak mumkun değilse,
- Yuzdeki ciddi yaralanma nedeniyle ağızdan soluk verilemiyorsa,
- Hastanın dişleri yoksa ve bu nedenle soluk verirken ağız kavranarak kapatılamıyorsa ve verilen hava dışarı kacıyorsa,
- Sizin tercihinizse.
Ağızdan ağza ve burna suni solunum, ağız - burun mesafesinin kısa olması nedeniyle bebeklerde uygulanır. ​
YABANCI CİSİM TIKANMALARI

Yabancı cisim tıkanmaları, genellikle birşey yerken veya icerken gulme ya da ani hareket etme sonucu ortaya cıkabileceği gibi, cocukların oyun oynarken cisimleri ağız ve burunlarına sokmaları sonucunda da gorulebilmektedir.
** Tıkanma nedeniyle kişi oksuruyorsa hicbir girişim yapılmadan gozlenir. Ta ki aşağıdaki belirtiler gorulene kadar :
** Kişi konuşamıyor, oksuremiyor, iki eli ile boğazını kavramışhttp://www.acilveilkyardim.com/ilkyardim/tikanma.jpgve panik halinde ise, siyanotik gorunumun yanı sıra aşırı zorlanarak nefes almaya calışıyorsa, hemen mudahale edilmesi gerekir. Eğer kısa surede mudahale edilmezse bilinc kaybı ve olum meydana gelebilir.
Yabancı cismi cıkarmak uzere uygulanan yonteme Heimlich ( Subdiyafragmatik -, batından itme ) manevrası denilmektedir. ​
ERİŞKİNDE VE COCUKLARDA YABANCI CİSİM TIKANMALARINDA MUDAHALE AŞAMALARI
Bu aşamalar, bir yaşın ustundeki cocuklardan itibaren her yaş grubuna uygulanabilir:
1. Eğer kişide hafif soluk yolu tıkanması bulguları varsa,
ØOksurmeye devam etmesi icin kişi teşvik edilir, başka bir şey yapılmaz.
2. Eğer kişide şiddetli soluk yolu tıkanması bulguları varsa ve kişinin bilinci acıksa;
ØSırtına beş kez aşağıda anlatıldığı şekilde vurun
F Tıkanan kişinin, hafifce sırtına doğru olacak şekilde yanında durun
F Bir elinizle kişinin goğsunden desteklerken, kişinin mumkun olduğunca one doğru eğilmesini soyleyin ki, tıkanmaya neden olan yabancı cisim bu şekilde soluk yolundan aşağı gitmek yerine ağza doğru hareket etsin
F Diğer elinizi topuk kısmıyla, kurek kemiklerinin arasından 5 kez sert şekilde vurun
ØYabancı cisim tıkanması, bu 5 darbenin her birinin etkisiyle acılmış mı, kontrol edin. Sert vuruşların amacı beş sayıdan ziyade tıkanmayı acmaktır
ØEğer sırttan vurulan beş darbe ile yabancı cismi cıkarma cabaları başarılı olamamışsa, aşağıda belirtildiği şekilde, beş kere “karından itme” uygulayın:
F Tıkanan kişinin arkasına gecerek, kollarınız (kişinin) ust karın bolgesine(CN:gobek cukurunun yukarısına) gelecek şekilde kişiyi sarmalayın
F Kişinin one doğru eğilmesini sağlayın
F Yumruk haline getirdiğiniz bir elinizi, gobek cukuru ile ksifoid cıkıntı arasındaki boşluğunortasına yerleştirin
F Diğer elinizle, onceki koyduğunuz elinizi kenetleyerek; ice ve yukarı doğru sert darbeler uygulayın
F Beş kere tekrarlayın
ØTıkanma halen acılmadıysa, beş kez sırttan vurma ve beş kez karından itme şeklinde devam edin
3. Tıkanan kişinin herhangi bir anda bilinci kapanırsa:
ØBilinci kapanan kişiyi destekleyerek yere yatırın
ØHemen 112 yi arayın
ØTYD ne başlayın (bolum 5b deki erişkin TYD basamaklarına gore)

Yabancı Cisim Tıkanması ile Oluşan Hafif Soluk Yolu Tıkanmaları
Oksurme, yuksek ve surekli bir basınc oluşturarak yabancı cismi dışarı atmaya calışır. Oksuren kişilere uygulanacak sırttan vurma, karından itme ve goğus basısı; ciddi sorunlara yol acabilecek olasılıklardır ve hatta soluk yolu tıkanmasının daha kotuleşmesine neden olabilirler. O nedenle bu uygulamalar şiddetli soluk yolu tıkanmalarına saklanmalıdır. Hafif tıkanmalarda kişi goz onunde tutulmalı tıkanıklık gecene ya da şiddetli soluk yolu tıkanması oluşana kadar.
Yabancı Cisim Tıkanması ile Oluşan Şiddetli Soluk Yolu Tıkanmaları
Tıkanma sonucu boğulmalarla ilgili klinik veriler, coğunlukla, geriye donuk ve fıkra/kısa hikayeler niteliğindedir. Bilinci acık erişkinlerle, 1 yaşın ustundeki cocuklarda oluşan tam YCT ile ilgili vaka kayıtları, sırttan vurmanın, karından itmenin ve goğse bastırmanın ne kadar etkili olduğunu gostermektedir. Aşağı yukarı olguların % 50 sinde, tek yontem kullanılarak soluk yolu acılamamıştır. Oysa, sırttan vurma, karından itme ve goğusten itme uygulamaları birlikte kullanıldığında daha başarılı olunmuştur. Anestezistlerin gonullu olarak gercekleştirdikleri iki (prospektif) araştırma ile kadavralar uzerinde yapılan araştırmalarda; yapılan kıyaslamada goğusten itmede karından itmeye gore soluk yolunda daha yuksek basınc oluştuğu saptanmıştır.
Goğusten itme ile goğse bası aynı gibi olsalar da; YCT nedeniyle bilincinin kapandığı bilinen ya da YCT nedeniyle kapandığından şuphelenilen kişilere, TYD başlanmasının gereği kurtarıcılara oğretilmelidir. TYD esnasında, soluk yolunu acarken, yabancı cismin cıkma olasılığı nedeniyle her seferinde, kişinin ağız ici, zaman kaybına fırsat vermeden kontrol edilmelidir.
Tıkanma şuphesi olmayan bilinc kapanmalarında ve kalp durmalarında TYD uygulanırken, ağız icini alışkanlı haline getirip kontrol etmek gereksizdir.
Heimlich manevrasını kişi kendi kendine de uygulayabilir; bir sandalyenin arkalığına gobeğin ustundeki boşluktan abanarak yabancı cisim cıkarılabilir.
İleri donemhttp://www.acilveilkyardim.com/ilkyardim/hamile.jpghamilelerdeheimlich manevrası goğus kemiğinin alt yarısına ( kalp masajı yapılan kısma ) uygulanır.
** Bebeklerde(1 yaşın altında), karaciğeri yaralayabileceği icin, heimlich manevrası onerilmemektedir.
Bebeklerde yabancı cismi cıkarmak uzere, bebeği onkolunuza yuzustu yatırıp elinizle cenesinden kavrayın; kolunuzu ustbacağa dayayın bebeğin başı aşağı doğru olacak şekilde (yercekimini sağlamak uzere, bakınız:şekil) tutup, kurek kemiklerinin ortasından diğer elinizin topuk kısmıyla 5 kere sert ve hızlı darbeler vurun. Sonra Vurduğunuz el ile bebeğin başını kavrayıp kolunuzu bebeğin sırtına dayayıp (sandvic gibi gorunecek) bebek o kol uzerene sırt ustu yatırılır ve goğus basısında olduğu gibi 5 kere bası yapılır. Yabancı cisim cıkana, bilinci kaybolana, yardım gelene kadar 5 sırt 5 goğus basısı olarak devam edilir.
​