Yapısı asbeste benzeyen erionit, kolay şekillenen yumuşak kayaların ve toprağın icinde bulunan, ancak mikroskopla gorulebilen bir mineraldir. Coğu kez asbest ve erionit maruziyetine bağlı olarak ortaya cıkan tumor, akciğerlerde buyuk tahribata yol acmaktadır.
Mezotelyoma, erken donemde tanınıp uygun cerrahi girişim uygulanmadığında, ilac ya da ışın tedavisi iyi cevap vermeyen ve hastayı kısa zamanda olume goturen bir hastalıktır.
Mezotelyomanın İlk kez 1960 yılında Wagner ve arkadaşları tarafından Guney Afrika’da asbest teması ile ilişkili olarak meydana geldiği bildirilmiştir. Bu tarihten sonra asbest teması ve mezotelyoma oluşması arasındaki ilişki cok sayıda calışma ile kanıtlanmıştır.
Asbest sadece solunum yoluyla vucuda girdiğinde hastalık yapabildiği icin astbest ile teması olan insanların hastalığa yakalanma olasılığı yuksektir. Beyaz asbest endustride kullanılan asbest turu olup, Sağlık icin en tehlikelileri mavi asbest ve kahverengi asbesttir. Bunların kullanılışı bircok ulkelerde yasaklanmıştır. Kanserojen olan sigara ve asbest birlikte olduğu zaman akciğer kanser riski artar.
BELİRTİLERİ
En sık rastlanan yakınmalar “nefes darlığı” ve “goğus ağrısı” dır. Nefes darlığı akciğer zarı boşluğuna su birikmesine veya zarın kalınlaşmasına bağlı gelişir. Ağrı sıklıkla goğus yan duvarı uzerinde, yayılan tarzda ve kunt bir nitelikdedir. Nadiren batıcı tarzda da olabilir. Bu yakınmalardan sonra, daha az oranda da olsa tum vucudu etkileyen şikayetler (ateş, terleme, halsizlik, kilo kaybı) başgosterir. Diğer sistemlere ait bulgular, başvuruda oldukca nadirdir, bunlar da esas olarak tumorun bolgesel yayılması ile ilgilidir; orneğin “yutma gucluğu”, “karında şişlik/sıkıntı hissi”. Soz konusu bu yayılım yakınmaları hastalığın ilerlediği donemde hemen her hastada belirginleşir. Hastalarda şikayetlerin başlangıcından ilk başvuruya kadar gecen sure bir kac haftadan 8 aya kadar değişmekle birlikte, genellikle 3 ay civarındadır.
TANI
Yukarıda belirtilen yakınmalarla hekime başvuran hastada yapılan muayenede Hastalığın olduğu tarafta akciğer zarları arasında sıvı toplanmasına bağlı olarak solunum sesleri azalmıştır ya da işitilmez ve genellikle goğsun hasta tarafının sağlam tarafa gore hafif kuculmuş olduğu saptanmıştır. Yine hasta tarafta omuz daha duşuk pozisyondadır. Standart akciğer grafisi ve bilgisayarlı tomografik tetkikte akciğer boşluğunda sıvı toplandığı akciğer zarının akciğeri bir zırh gibi saracak şekilde kalınlaşmış olduğu gorulur.
Radyolojik yontemlerle plevra boşluğunda sıvı saptanan hastadan bir enjektor yardımı ile bir miktar sıvı alınarak incelenir. Sıvıda tumor hucrelerinin gorulmesi ile nadir olgularda mezotelyoma tanısı konulabilir ancak kesin tanı icin coğu kez doku tanısına yani biyopsiye ihtiyac vardır.
Tam kan sayımı ve serum biyokimyasında ozellik yoktur. Hastalığın ileri donemlerinde trombositoz prognozun kotuluğune işaret eder ve tumor belirleyicisi olarak kullanılabilir.
PROGNOZ
Mezotelyoma halen kesin tedavisi olmayan bir tumordur. Ortalama yaşam suresi 9 aydır. Bununla birlikte tedavisiz uzun yıllar yaşayan az sayıda hastada da bildirilmiştir. En uzun yaşam suresi 9 yıl olarak bildirilmiştir. Genelde, genc yaş, iyi performans durumu, kilo kaybının az olması ve tanıdan once kısa bir semptom suresi iyi prognostik faktorlerdir. Nefes darlığı olan hastaların ağrı şikayeti olanlara gore daha uzun yaşadıkları raporlanmıştır. Primer peritoneal mezotelyomalı hastaların plevral mezotelyomaya gore daha kotu bir ortalama yaşam suresi vardır. Histolojik alt tipin onemli bir prognostik etkisi vardır.
Epitelyal mezotelyomada sarkomatoz ve bifazik tiplere gore anlamlı olarak daha iyi bir yaşam suresi izlenir. Klinik evreleme (Butchart sınıflaması kullanılarak) de yaşam suresi ile koreledir. Son calışmalarda bazı biyolojik faktorlerin (kromozom 7 polizomisi), p21 ras onkogeninin immun reaktivitesi, ve mitotik aktivitenin prognostik onemi olduğu bildirilmektedir. Mezotelyomalı 31 vaka ile yapılan bir calışmada yuksek mitotik volum indeksi kotu yaşam suresi ile ilişkili bulunmuş. Mezotelyomada plevral efuzyonda yuksek Cytokeratin 19.1 ve Cyfra 21-1 duzeyleri kotu prognoz ile ilişkili bulunmuş.
TEDAVİ
Mezotelyoma tanısının konulmasını takiben tedavi planlaması yapılmalıdır. Hastaların iyileşmeleri acısından en başarılı tedavi şekli cerrahi, kemoterapi ve radyoterapinin birleştirilerek uygulanmasıdır. Bu konuda dunyadaki en buyuk iki seri New York ve Boston’dan yayınlanmıştır. Sugarbaker ve Rusch, mezotelyoma hastalarında ekstraplevral pnomonektomi (hastalıklı taraftaki tum akciğeri cevreleyen kalınlaşmış zar dokusu, kalp zarı ve diyafram kasının tamamen cıkarılması demektir.) yontemi ile Olum oranı duşmuştur (%5) ve sağkalım uzamıştır. Bu tedavi yonteminde en onemli unsur hastalığın erken aşamada teşhis edilmesidir.
KORUNMA
Korunma bakımından yapılması gereken, astbesli toz oluşumuna maruz kalmamaktır, eğer mecbur kalınırsa maruz kalma suresi en aza indirmelidir, yaşama alanında asbestli toprak mevcut ise bolgeden uzaklaşılmalı, calışma ortamlarında ise toz kontrolu sağlanmalıdır. Bu amacla calışma yontemi değiştirilebilir. Orneğin; asbest yerine yapay liflerin kullanılması, toz oluşturan işlemin kapalı sistemde yapılması, toz oluşunun onlenmesi icin, onceden ıslatma veya su puskurtme yonteminin uygulanması, tozun ortama yayılmasını onlemek icin lokal havalandırma sisteminin kurulması, gereken durumlarda kişisel koruyucu amacla toz maskesi kullanılması, tozlu işletmelerde belirli aralıklarla ortamdan ornekler almak suretiyle havadaki toz miktarı ve cins tayininin yapılması, vb.
Korunmada tıbbi uygulamalar olarak işe giriş ve aralıklı kontrol muayeneleri onemlidir. İşe giriş muayenesinde solunum sistemi ile ilgili rahatsızlığı olanların tozlu ortamlarda calışmaları onlenebilir. Aralıklarla yapılacak kontrol muayenelerinde de hastalığın erken donemde yakalanması sağlanabilir. Bu durumda daha ileri maruziyeti onlemek amacı ile iş değişikliği yapılabilir.