ANAFLAKSİ: ALLERJİK ŞOK
TANIM:
Alerjinin en korkulan, en ağır ve tehlikeli şekli olan anaflaksi, vucudun tumunu ilgilendiren yaygın alerjik reaksiyonlara bağlı olarak gelişir. Anaflaksi, alerjik şok ismiyle de bilinir; erken tanınıp acil olarak tedavi edilmediğinde kişiyi şok ya da olume kadar goturebilir. Gazetelerde okuduğumuz ‘Penisilin iğnesi yapıldı, yaşamını yitirdi’ veya ‘Arı sokmasından oldu...’ gibi olayların nedeni hep anaflaksidir. Ulkemizde her yıl ortalama olarak 100 kişinin anaflaksiden dolayı yaşamlarını yitirdikleri soylenebilir.
ANAFLAKSİNİN SEBEPLERİ:
Anaflaksiye sebep olabilen pek cok madde vardır:
İlaclar (penisilin, sefalosporin ve diğer antibiyotikler; aspirin, ağrı kesici ve romatizma ilacları, lokal anestezikler, rontgen cekilirken kullanılan kontrast maddeler...)
Serumlar ve aşılar
Kan ve kan urunleri
Yiyecekler (Yumurta, sut, domates, fıstık, deniz urunleri...)
Yiyeceklere konan katkı maddeleri
Bozulmayı onleyici maddeler (Sulfitler)
Renklendiriciler (Tartrazin)
Tat vericiler (Glutamat)
Fiziksel etkenler: Egzersiz, soğuk
Ceşitli maddeler: Lateks, sperm
ANAFLAKSİNİN BELİRTİLERİ:
Anaflaksi, kişinin duyarlılığına ve alınan alerjenin miktarına gore değişik tablolara neden olur. Başta deri, alt ve ust solunum yolları, dolaşım ve sindirim sistemi olmak uzere pek cok organ sistemine ait belirtiler ortaya cıkar.
Anaflaksi, cok ani olarak ortaya cıkan bir durum olduğu icin sadece doktorlar tarafından değil, herkesce bilinmesi, tanınması ve ilk acil mudahalenin hemen yapılması, hastanın yaşamının kurtarılması bakımından cok onemlidir. Alerjenin alım yolu ve vucuda giriş hızı da anaflaksinin ağırlığını belirleyen onemli faktorlerdir. Mesela, penisilin iğnesi penisilin hapına gore cok daha ağır bir anaflaksiye yol acar!
Anaflaksi belirtileri, alerjenle karşılaşıldıktan hemen birkac dakika sonra başlar, 15-20 dakikada zirveye cıkar ve 1 saat icinde de azalmaya yuz tutar. Anaflaksi, bazı kişilerde belirtiler tamamen kaybolduktan 8-24 saat sonra tekrarlayabilir. Bu nedenle, anaflaksi saptanan bir kişinin en azından 24 saat sureyle doktor gozetimi altında kalması gerekir.
ANAFAKSİNİN GELİŞİMİ VE TEHLİKE SİNYALLERİ:
Anaflakside, solunum ve dolaşım sistemini ilgilendiren belirtiler ciddi bir krizin işaretleridir.
Solunum sistemi belirtileri: Burunla ilgili olarak kaşıntı, su gibi akıntı, hapşırma, burun tıkanıklığı... gibi belirtiler vardır. Ses tellerinin şişmesi (gırtlak odemi), ses kısıklığı ve konuşma gucluğu yaratabileceği gibi, bu darlığın cok fazla olması nefes alıp vermeyi gucleştirir, hatta tamamen imkansız kılar ve olume neden olur.
Bazı hastalarda ise astımlılarda olduğu gibi inatcı oksuruk, hırıltılı solunum ve nefes darlığı gelişir.Dolaşım sistemi belirtileri: Carpıntı, duzensiz ve hızlı kalp atışları, goğus ağrısı, baş donmesi.. vardır. Kan basıncının duşmeye başlaması ciddi bir anaflaksinin habercisidir. Yaşlı hastalar kalp krizi de gecirebilirler.
Sindirim sistemi belirtileri: Karında kramp tarzında ağrılar, bulantı, kusma, karında şişkinlik ve gerginlik, ishal ortaya cıkar.
Diğer belirtiler: Bu sistemlere ait belirtilerden başka bircok hastada, terleme, idrar kacırma, baş ağrısı, şuur bozukluğu, halusinasyon.. gorulur.
Anaflakside olum: Anaflakside olum nedeni gırtlak odemi veya inatcı tansiyon duşukluğu veya kalp krizidir.