Polimiyalji romatika nasıl bir hastalıktır?
Polimiyalji romatika belirli kas gruplarında ağrı ve tutukluk yapan bir ceşit romatizmal hastalıktır. Coğu iltihaplı romatizmal hastalıkların aksine eklemleri değil kasları tutar ve uygun tedaviyle de cok kısa surede iyileşir.
Kronik (uzun sureli) bir hastalıktır ancak aynı zamanda kendi kendini sınırlayabilir. Yani hastalığa tutulanlarda hastalığı ortadan kaldırıcı kesin bir tedavi yokken, zaman icinde bazen belirli bir nedene bağlı olmaksızın kendiliğinden duzelebilir. Birkac ay ya da aksine uzun yıllar boyu surebilse de coğu ortalama 2 yıl devam eder.
Polimiyalji romatikalı hastaların %10-50’sinde “dev hucreli arterit” adı verilen ve vucutta bazı kan damarlarını tutan klinik bir durum da gozlenebilir. Dev hucreli arteritte buyuk kan damarlarının duvarlarında inflamasyon gelişir ve elastik lifler hasar gorur. İnflamasyon nedeniyle kan damarları daralır ve bazı capı kucuk damarlar tamamen tıkanabilir. Şiddetli vakalarda damar tıkanıklığı sonucu korluk, beyin felci ya da kalp krizi gelişebilir. Bu nedenle polimiyalji romatikası olan hastalar dev hucreli arterit bulguları acısından dikkatli olmalı ve herhangi bir işarette hekime başvurmalıdırlar. Dev hucreli arteritin bir bulgusu başta şakak bolgesindeki “temporal arter” adı verilen damarlarda inflamasyon bulgularının (ağrı, kızarıklık, şişlik, ısı artışı) olmasıdır. İnflamasyon varsa bu damarlar şiş ve ağrılıdır, baş ağrısı gelişebilir, cift gorme, bulanık gorme, karanlık noktalar gibi gorme bozuklukları eklenebilir. Gorme bozukluğu korluk ile sonuclanabildiğinden erken tanı onemlidir. Ayrıca dev hucreli arterit gelişen hastalarda sersemlik hali, işitme guclukleri, ciğneme sırasında cenede ağrı olması uyarıcı yakınmalar arasındadır. Kesin tanısı biopsi ile konan dev hucreli arterit varlığında tedavide yuksek dozda kortizon gerekir. Hekim takibi esasdır.
Polimiyalji romatikalı hastaların coğunda dev hucreli arterit gelişimi beklenmemektedir. Sadece polimiyaljisi olan kişiler bulgularını yaşlanmaya bağlayabilirler ancak bu doğru değildir. Tanı konduğunda uygun tedavi ile kolaylıkla rahatlama sağlanabildiğinden hekime gorunmeyi ihmal etmemelidirler.
Polimiyalji romatikanın nedeni nedir?
Nedeni bilinmemektedir. Bazı ailelerin iki ya da daha fazla bireyinde olduğunu gozleyerek kısmi bir genetik yatkınlık duşunulse de kesin değildir. Enfeksiyona bağlı bulaşıcı bir hastalık olmadığı da kanıtlanmıştır.
Polimiyalji romatika kimlerde gorulur?
Hastaların hemen hemen tumu 50 yaş uzerindedir. Kadınlarda erkeklere oranla daha sık gorulur. Hastaların coğu gecmişinde tamamen sağlıklı olan aktif kişilerdir.
Polimiyalji romatika bulguları nelerdir?
En onemli bulgular boyun, omuzlar, kolların ust kısmı, bel ve kalcalardaki ağrı ve tutukluktur. Tutukluk ozellikle sabah belirgindir. Coğu hasta rahat yattığını ancak sabah kalktığında sanki butun gece yorulmuş gibi tutuk olduğunu tanımlar. Yataktan kalkma gucleşir. Uzun sureli oturmalardan sonra da tutukluk gorulebilir. Ağrılar genellikle vucudun iki tarafında simetriktir, kunt bir ağrı şeklindedir. Ağrı gece daha belirgindir. Hastalarda ayrıca gece terlemesi, duşuk ateş, iştah azalması, halsizlik, yorgunluk ve depresyon gibi bulgular da bulunabilir, bunlar genellikle hafif şiddettedir. Eğer dev hucreli arterit gelişmişse ona ait bulgular da tabloya eklenebilir.
Polimiyalji romatika tanısı nasıl konur?
Hastaların yakınmaları pek cok başka hastalığı taklit edebileceğinden tanı konması zaman alabilir. Ağrının detaylı sorgulanması, eşlik eden bulguların bulunması, iyi bir fizik muayene ile tanı konabilir. Aynı yakınmaları yapabilecek diğer hastalıkların laboratuvar tetkikleri ile ekarte edilmesi de tanıyı destekler. Polimiyalji romatikada tanıda yardımcı testlerden biri “eritrosit sedimentasyon hızı”dır. Bu hastalarda yuksek cıkması beklenir ve tanıyı doğrular. Yine de normal cıkması hastalık yok anlamına gelmez.
Bazı durumlarda kas hastalıkları ile karışabilir. Bu hastalarda kas biopsisinin yapılması gerekebilir. Kas hastalıklarında biopside kas lifleri hasarlı gorunurken, polimiyalji romatikada normaldir.
Polimiyalji romatika nasıl tedavi edilir?
Her ne kadar tanıda kullanılan yontemler cok ozel olmasa da, tedaviye alınan hızlı ve iyi yanıt tanının doğruluğunu gosterecektir. Tedavide en etkili ilac kortizondur. Ozellikle yuksek dozlarda 1-2 gun icinde hızlı bir iyileşme gozlenir. Duzelme sağlandıktan sonra kortizon dozu giderek yavaşca azaltılmalıdır. Hastaya gore idame tedavisinin suresi değişebilir. Kortizonun kullanımı mutlaka hekim kontrolunde yapılmalıdır. Cunku kilo alma, yuzde yuvarlaklaşma, ciltte kolay morarma, kemiklerde zayıflama, depresyon, yuksek tansiyon, katarakt, şeker hastalığı varsa ağırlaşma, enfeksiyon riskinde artma ve mide kanaması gibi coğu ciddi olabilen yan etkileri mevcuttur. Herhangi birinin varlığında derhal hekiminize başvurmanız gerekir. Kortizon kullandıktan sonra dozunun yavaş yavaş azaltılması hem hastalığın yeniden alevlenmesini, hem de vucudun aniden kortizonsuz kalmasını engellemek icin şarttır. Cunku dışarıdan verilen kortizon, vucudun kendi kortizonu yapmasına engel olur ve vucut kendi kortizonunu yapmaya başlamadan aniden kesilirse cok ciddi ve hayatı tehdit eden durumlar ortaya cıkabilir. Bu nedenle kendinizi iyi hissetseniz bile kortizonu asla kendiliğinizden azaltmamanız ya da kesmemeniz gerekmektedir.
Her polimiyalji romatikalı hastada kortizon kullanımı gerekmeyebilir. Bazı hastalar aspirin ya da benzeri steroid-olmayan antiromatizmal ilaclardan fayda gorebilir.
Ağrı ve tutukluk olduğu donemlerde hastaların aşırı egzersiz ya da tam tersi, mutlak istirahatten kacınmaları gerekir. Her ikisi de ağrı ve tutukluğu artıracaktır. Ağrılı zamanlarda biraz istirahat onerilebilir ancak uzun sureli hareketsizlikten uzak durulmalıdır. İlac tedavisi etki etmeye başladığında aktivite artırılabilir. Tedavi programında ozel bir egzersiz turu yoktur, kişinin normal gunluk aktiviteleri yeterlidir.
Genellikle polimiyaljili hastaların coğu ilac tedavisiyle kendilerini iyi hissettiklerinden kucuk değişikliklerle gunluk yaşam aktivitelerini sorunsuz surdurebilirler. Ancak ataklar, dev hucreli arterit bulguları ve ilacların yan etkileri acısından dikkatli olmalı ve duzenli hekim kontrolunu bırakmamalıdırlar.