Akut romatizmal ateş, 5-15 yaş arası hastalığı olarak kabul edilmektedir. En sık bu yaş aralığında gorulmektedir. Beş yaşın altında nadir gorulen bir hastalıktır. Cunku 5 yaşın altındaki cocuklarda bu hastalığa neden olan mikroorganizmayla karşılaşma ihtimali oldukca duşuktur. Yapılan calışmalar ARA’nın gelişmiş olan ulkelerde sıklığının azaldığını gostermektedir. Fakat gelişmekte olan ulkelerde henuz boyle belirgin bir azalma yoktur. Her yıl ortalama 15 milyon yeni ARA vakası ile karşılaşılmaktadır.
Bu hastalıkta genetik bir yatkınlık olduğu duşunulmektedir. Fakat bu durum tam anlamıyla acıklığa kavuşmamıştır. Yapılan calışmalarla bu hastalığa duyarlı olan genetik yapılar uzerinde durulmaktadır. Ailesinde ARA olan kişilerin bu hastalığa daha yatkın olduğu bilinmektedir.
ARA’NIN BELİRTİLERİ, ANA KRİTERLERİ VE DİĞER KRİTERLER
Akut romatizmal ateşin major ve minor olmak uzere bazı kriterleri vardır. Bu kriterler hastalığın tanısını koymaya yardım eder. ARA’nın major kriterleri şunlardır.
Gezici poliartrit: Hastalığın en sık karşılaşılan bulgusudur. Artrit, eklem iltihabı anlamına gelir. Gezici poliartrit denmesinin sebebi farklı zamanlarda bir cok eklemde ortaya cıkmasından dolayıdır. Ayak, el, diz gibi buyuk eklemler sık tutulur. Tutulan eklemi kullanmak zorlaşır ve o yerde ağrı, kızarıklık, şişlik şeklinde ortaya cıkar. Eklemde hasar meydana gelebilir.
Perikardit, Endokardit, Miyokardit: Hastalığın cok onemli bir bulgusudur. Kalbi etkilediğinin bir gostergesidir. Kalp kaslarının ya da kapaklarının tutulması sonucu gelişir. Kalp yetmezliğinden, kalp kapağı rahatsızlıklarına kadar bir cok belirti ile gorulebilir. Bulgusu kalbin tutulan yerine gore değişir.
Deri altı noduller: Dirsekte ve el bileğinde sıklıkla gorulen sert, hareket ettirilebilen, ağrısız kitlelerdir.
Dokuntuler: Ortası beyaz etrafı pembe-kırmızı renkte, genelde deri altı nodulleriyle birlikte bulunan, kaşıntı yapmayan tarzdadır.
Syndenham koresi: Bu bulgu sinir sistemini etkileyen istemsiz hareketlerdir. Sakarlık, ellerde, yuzde istemsiz hareketler şeklinde genellikle kızlarda gorulen bir durumdur.
ARA’nın minor kriterleri
Ateş
Halsizlik
Karın ağrısı
Boğaz kulturunde bakteri pozitifliği
Cekilen EKG’de kalp anomalisi saptanması
Kan tetkikinde lokosit ve sedimentasyon artışı
ARA NASIL TEŞHİS EDİLİR?
ARA’nın teşhisi icin bir kac hafta once gecirilmiş bir boğaz enfeksiyonu olmalıdır. Bu sıklıkla farenjittir ve yapılan boğaz kulturunde bu hastalığa neden olan bakteri saptanmalıdır. Ayrıca eklemlerde ağrı gorulur. Bu ağrı gezici tarzda olabilir. Yani hep aynı eklem ağrımayabilir, değişken olabilir. Hastalarda surekli bir ateş vardır. Bu hastalığın teşhisini koymak icin yukarıda belirttiğimiz bulgulardan yalnız 2 major veya 1 major ve 2 minor bulgunun birarada olması gerekir.
Romatizmal ateş, tıpta eklemleri yakalayan kalbi ısıran olarak adlandırılmaktadır. Boylece kalbe olan hasarına dikkat cekilmiştir.
ARA TEDAVİSİ
Oncelikle alınması gereken bazı genel tedbirler vardır. Hastalığın aktif olduğu donemde yatak istirahati gereklidir. Yatak istirahatine ateş, sedimentasyon normale donup, kalp hızı dakikada 100’un altına inene kadar devam edilmelidir. Cekilen EKG’de bozukluklar duzelmiş olmalıdır. Ayrıca beslenmeye dikkat edilmeldir.
Tıbbi tedavide ise salisilatlar kullanılır. Hastalığın seyrinde pek etkili değildir. Ateşi duşurmekte, eklemlerdeki ağrıyı ve şişliği azaltmakta oldukca etkili ilaclardır. İlac kesildikten sonra şikayetler tekrar başlarsa, ilaca yeniden başlanmalıdır.
Kullanılan ilaclardan biri sodyum salisilattır. Erişkinlerde kullanılır. Bulantı, kusma, sindirim sisteminde kanamalara neden olabilen yan etkileri vardır. Yan etkilerini azaltmak icin yemekten sonra, antiasid veya sutle birlikte verilmelidir. Kalp yetmezliği olanlarda bu ilac kullanılmaz.
Diğer bir ilac ise aspirindir. Cocuklarda ve erişkinlerde kullanılabilir. Yuksek dozlarda alınırsa solunum derinliğinin artmasına yol acar. Bazı enfeksiyon durumlarında penisilin verilebilir. Ağır vakalarda ise kortikosteroid turu ilaclar karditte iyileşmeyi sağlamak icin verilir. Fakat kalp kası zedelenmesini pek onleyemezler. Eğer kalp yetmezliği oluşmuşsa, digital, bu vakalarda diğer kalp yetmezlerindeki gibi etkili değildir. Ritm bozukluklarına yol acabilir. Cok dikkatli verilmelidir.
Butun bu ilacların ne kadar dozda, ne kadar sureyle alınacağı mutlaka doktor tarafından belirlenmelidir. Yoksa tehlikeli yan etkilere yol acabilir.
ARA NASIL SEYREDER?
Cocuklarda ilk atak meydana geldikten sonra 5 yıl icinde tekrarlama olasılığı sıktır. 5 yıldan sonra tekrarlama ihtimali duşuktur. Hastalığın aktif olduğu donemde olum oranı %1-2 dolayındadır. Kalp yetmezliği, kalp buyumesi, perikard iltihaplanması durumunda hastalığın seyri kotudur. Genclerin 1/3’unde ilk ataktan sonra kalp kapaklarında hasar tespit edilir. En sık tutulan kalp kapağı mitral kapaktır. 10 yıl sonra yaşayanların 2/3’unde kapak hasarı tespit edilir. Mitral yetmezlik daha cok erişkinlerde gorulur. Aort yetmezliği ise cocuklarda daha sıktır.