Unutkanlığın ciddi bir soruna donuşup donuşmediğini anlamak her zaman kolay olmayabilir. Bir iki unutkanlık hadisesi anormal sayılmaz. Unutkanlığın olağan dışı bir hal aldığını soylediğimiz kişilerde sadece unutkanlık değil başka sorunlar, olumsuz davranışlar da ortaya cıkar. Yukumluluklerini yerine getirememe, bazı becerilerin kaybolmaya başlaması, olumsuz yonde mizac, huy değişiklikleri gibi diğer belirtiler de unutkanlıkla yan yana geldiğinde ortada ciddi bir durum olduğundan şuphelenilebilir.
Yine de kendi kendimize teşhis koymaya calışmanın ne kadar yanlış olduğunu her zaman soyluyoruz. Belirtileri en iyi bir doktor değerlendirebilir. Dolayısıyla unutkanlıkla ilgili bir probleminiz olduğunu duşunduğunuz anda bir doktora başvurmanız atacağınız en doğru adım olacaktır.
Uykusuzluk: Unutkanlığın belki de en cok goz ardı edilen nedenlerinden biri de uykusuzluktur. Yeterince uyuyamamak, gece vucudu ve beyni yeterince dinlendirememek gun icinde kaygılı bir ruh haline ve bununla birlikte unutkanlığa neden olabilir.
Kullanılan ilaclar: Sakinleştiriciler, antidepresanlar ya da bazı tansiyon ilacları gibi surekli kullanılan ilacların dikkat dağınıklığına veya kafa karışıklığına neden olması mumkundur. Bu durumda yeni şeyler oğrenmek, oğrendiklerinizi, duyduklarınızı hatırlamak zorlaşabilir. Eğer unutkanlığınızın aldığınız bir ilactan kaynaklandığını duşunuyorsanız bu konuyu doktorunuza danışmalısınız. Herhangi bir sağlık sorunu icin kullandığınız ilacı kendi kendinize bırakmanız doğru değildir. Doktorunuz eğer unutkanlıkla kullandığınız ilac arasında bir bağlantı kurarsa size alternatif bir ilac sunabilir.
Tiroid bezinin az calışması: Tiroid bezi işlevini gerektiği gibi yerine getirmiyorsa bu durumda tiroid hormonları da vucutta yeterince uretilmiyor demektir. Tiroid hormonlarının vucudun diğer organları uzerinde onemli etkileri vardır ve beyin de bu organlardan biridir. Ustelik tiroid bezinin az calışması depresyon ve uyku sorunlarına da yol acar. Her iki durumda da unutkanlık ortaya cıkabilir. Basit bir kan testiyle tiroid sorununuz olup olmadığını oğrenmeniz mumkundur.
Alkol: Alkolu fazla kacırmak, alkolun etkisini uzerinizden attıktan sonra bile kısa donem hafıza uzerinde olumsuz bir etki yapar. Bu durumda gecmişi hatırlamak da zorlanmazsınız belki ama az once okuduğunuz makalenin konusu bir turlu aklınıza gelmeyebilir. Ne kadar alkol fazladır, ne kadarı coktur kişiden kişiye değiştiği soylense de genel olarak kabul goren kadınlar icin gunde bir, erkekler icin gunde iki kadeh şaraptan sonrası ‘fazladır’. Diğer ickilerde ise alkol oranına gore bu miktar az-cok değişebilir.
Stres ve Kaygı: Yeni bir bilgi ya da yapılacak bir iş karşısında dikkatinizi toplamanızı, duyduklarınızı ilgiyle dinlemenizi veya kendinizi vermenizi zorlaştıracak herhangi bir etken hafıza problemlerine yol acar. Stres ve kaygı bu etkenlere iyi bir ornektir. Her ikisi de dikkati dağıtarak hem yeni bilgilerin hafızada yer almasını engeller hem de eski bilgileri hafızadan cekip cıkarmanızı zorlaştırır.
Depresyon: Depresyonun pek cok belirtisi vardır. Hayattan zevk alamama, ice kapanma, uyuşukluk ve surekli kendini uzgun hissetme bunlardan bazılarıdır. Cok sık soz gecmese de unutkanlık da one cıkan depresyon belirtilerinden biri olabilir.
Unutkanlık Ne Zaman Tehlikelidir?
Unutkanlığın ne zaman normal olduğu ne zaman olağan dışı bir hal aldığı onemli bir konudur. Unutkanlığın ciddi bir boyuta varması demek, her zaman kolaylıkla yapılan işlerde unutkanlık nedeniyle aksama yaşanması demektir. Orneğin:
Cok iyi bilinen, hep gidilen bir adresin yolunu karıştırmaya başlamak,
Tanıdıkların isimlerini ya da yuzlerini cıkaramamak,
Her zaman ezberde olan telefon numaralarını unuttuğunu fark etmek,
Cevap alınmasına karşın aynı soruyu tekrar tekrar sormak,
Zaman-tarih-mekan-insanlar hakkında kafa karışıklığı yaşamak,
Tanıdık yerlerde kaybolmak,
Aynı hikayeyi tekrar tekrar anlatmak
İleri derecede unutkanlıkta guvenlik, beslenme ve kişisel temizlik gibi gundelik işleri bile unutkanlık nedeniyle aksatmak bir problem olduğu anlamına gelir.
Unutkanlığın Liste Halinde Sebepleri
Unutkanlık uykusuzluğa ya da bir hastalığa bağlı olarak ortaya cıkmış olabilir. Kendinizde ya da bir yakınınızda unutkanlık sorunu hissettiğinizde kendi kendinize bir neden ortaya koymaya calışmak yerine, ilk olarak bir doktora başvurmak en iyisidir. Bir norolog veya psikolojik bir sorundan şupheleniliyorsa bir psikiyatr ya da psikolog ilk etapta durumu netleştirmekte yardımcı olabilir.
Aşağıda ceşitli kaynaklarda unutkanlığa neden olduğu duşunulen pek cok sebebi bir arada ve liste halinde bulabilirsiniz. Ancak bu liste dışında kalan durumlar olabileceğini de aklınızdan cıkarmayın.
Amnezi
B12 vitamini eksikliği
Bazı ilac turleri
Beyin tumorleri, beyinde enfeksiyonlar ya da beyinde pıhtı
Bobrek hastalıkları
Bunama / Demans (Alzheimer hastalığı bunama tiplerinden biridir.)
Depresyon
Diyabet
Enfarktus
Epilepsi
Jet lag (uzun ucak yolculukları ardından saat farkından dolayı uyku duzeninin bozulması)
Kafa travmaları
Kalitesiz uyku
Kalp hastalıkları
Karaciğer hastalıkları
Kaygı bozukluğu
Kazalar (trafik kazası vb)
Kronik alkolizm
Menenjit
Parkinson hastalığı
Psikojenik amnezi
Stres
Tiroid hastalıkları
Uykusuzluk
Uyuşturucu kullanımı
Vitamin eksikliği
Yaşlanma
Yetersiz beslenme
Hafızayla İlgili İlginc Bilgiler
Surekli aynı aktiviteleri yapmak hafızanızı zayıflatacaktır. Her gun bir oncekine benziyor ve rutininize sıkı sıkı bağlı kalıyorsanız hafızanıza kotuluk ediyorsunuz demektir. Arada bir beyninizi zorlayacak değişik aktivitelerden faydalanmalısınız. Hafızayı guclendirmek icin bulmaca cozmek, her zaman kullandığınız yol yerine işe farklı bir yoldan gitmeyi denemek, yeni bir dil oğrenmeye calışmak gibi farklı uğraşlar işe yarayacaktır.
Kulaklarınız ve gozleriniz işini ne kadar iyi yaparsa hafızanız da bundan olumlu yonde etkilenir. Gozunuz bozuksa gozluk takmayı, ağır işitiyorsanız işitme cihazı kullanmayı ihmal etmeyin. Koku alma duygusu ile hafıza yine yakından ilgilidir. Bazen bir parfum ya da havadaki bir koku, cok eski anıları canlandırabilir.
Hafıza beslenmeden etkilenir. Antioksidan, beta karoten, C ve E vitamini iceren yiyecekler hafızaya iyi gelir. Koyu yeşil, kırmızı, sarı ve turuncu renkli sebze ve meyveler antioksidan bakımından zengin, hafızaya iyi gelen yiyeceklerdir.
Not defteri tutmak ya da alarm kurmak gibi hatırlatıcılardan yararlanmak hafızayı canlandırmaya yardımcı olur. Bununla birlikte hesap kitap işlerini mumkun olduğunca akıldan yapmaya calışmak, numara ezberlemek tavsiye edilen hafıza egzersizleridir.
Egzersiz demişken bisiklete binmek, masa tenisi oynamak, bisiklete binmek gibi egzersizler hafızaya iyi gelir.
Olmamış olayları olmuş gibi ya da olduğundan farklı bicimde hatırlayabilirsiniz. Beyniniz olayın sandığınız gibi gercekleştiğini duşunmenize yonelik bilgileri bir araya toplar. Orneğin kucukken bisikletinizin rengini kırmızı olarak hatırlıyorsanız, zihninizde gayet net bir şekilde kırmızı bir bisiklete bindiğiniz canlanabilir. Ta ki anneniz bisikletin beyaz olduğunu soyleyip fotoğrafını gosterene dek.