Evden cıkarken defalarca ocağı kontrol etme, utunun fişte unutulduğunu zannedip yoldan donme, bazı kişilere tanıdık gelir. Evham, basite alınacak bir hastalık değil ancak gunluk tutarak, nefes egzersizleriyle bu sorunla başa cıkabilmek mumkun. Endişeli haliniz ileri boyuttaysa bir uzmana danışmanızda fayda var.

Bir aile ziyaretine giderken yanınıza hangi eşyalarınızı alırsınız? Herkesin yanında gotureceği hemen hemen aynıdır. Ancak Munire Kaya, evden bir saatliğine dahi ayrılsa utusunu yanına alıyor. Onun titiz olduğunu, elbisesi kırıştıkca utuleme ihtiyacı duyduğunu duşunebilirsiniz. Ama oyle değil. Munire Hanım, kabullenmese de evham hastası. Halk arasında 'evham' diye bildiğimiz durum psikolojide 'yaygın anksiyete bozukluğu' olarak nitelendiriliyor. Evhamın kelime anlamı vehim. Yani bir anlamda asılsız ve gereksiz kuruntulara kapılmaya evhamlanmak denilebilir. Evhamın temel ozelliği, kişinin gundelik hayatta karşılaştığı olaylarla ilgili engelleyemediği aşırı bir 'endişe' ve 'kuruntu' icinde olması.

Evhamlı kişi, hayatında ve cevresinde olup bitenle ilgili kontrolunun olmadığını duşunuyor. Denetlenemez olaylardan kaynaklanabilecek tehlikeler, kazalar, hastalıklar ve felaketler zihnini surekli meşgul ediyor. Mesela bir anne, eve her gun akşam saat sekizde gelen oğlunun sekizi on gece gelmesi durumunda, on dakika icinde zihninde onlarca felaket senaryosu kurabiliyor. Evladının başına kotu bir şey geldiğine oyle ikna oluyor ki, onun icin bu sure cileye donuşebiliyor. Evham, sinsi bir hastalık. Cunku coğunlukla kolaylıkla kabullenilip hoş goruluyor. "Annem beni cok duşunu. Eşim beni cok kıskanır." gibi duşuncelerle durum normal karşılanıyor, hastalığın farkına varılmıyor bile.

Uzman psikolog Yucel Sozer, evhamın, 'vesvese' ve 'takıntı' ile karıştırıldığını ancak temelde birbirinden farklı rahatsızlıklar olduğunu ifade ediyor. Evham, yersiz endişeler şeklinde ortaya cıkarken, vesvese ve takıntı ise tekrarlayıcı, mantıksız duşuncelere dayanıyor. Ayrıca evhamlı kişilerde, vesveseli ve takıntılı olanlardan farklı olarak birtakım fiziksel yakınmalar ortaya cıkabiliyor. Evhamın belirtileri; kolay yorulma, ağız kuruluğu, aşırı geğirme, kalp atışlarında ve nefes alış verişlerde hızlanma, yutma gucluğu, carpıntı, sık idrara cıkma, kulak cınlaması, baş donmesi, uyku duzensizlikleri ve vucudun ceşitli bolgelerinde uyuşma.
Yaygın anksiyete bozukluğu, Sozer'e gore sosyal ve mesleki işlerde onemli bozulmalara ya da belirgin strese neden oluyor. Maddi sıkıntı, iş yoğunluğu, sağlık sorunları, cocuklara duyulan aşırı ilgi, sorumlulukları yerine getirememe gibi olaylarda aşırı, olcusuz bir endişe ve kuruntu sıklıkla goruluyor.

Evham bulaşıcı değil, can sıkıcı

Evham, yaşayarak oğreniliyor. Sanıldığı gibi genetik bir hastalık değil. Bir ailede babanın evhamlı olması cocukları da etkileyebiliyor. Hastaların birinci derece yakınlarında yuzde 20 oranında anksiyete bozukluğuna rastlanması genetik etkenleri duşunduruyor tabii. Ancak evhamın asıl sebebi, cevresel etkenler.

Psikolog Yucel Sozer'e gore evham, kalıtsal ve biyolojik bir temel uzerinde cevresel olumsuzluklarla ortaya cıkan bir hastalık. Evhamlı kişi, cevresindekileri de olumsuz etkiliyor aslında. Mesela bir anne, başına kotu bir hal geleceğini duşunup on yaşındaki cocuğunun tek başına sokağa cıkmasına izin vermiyor. Ya da gec saatte calan bir telefonda eşine butun geceyi zehir edebiliyor. Bu durum, evhamlı kişiyle birlikte yaşayan diğer fertlerin psikolojisini de bozuyor.

Gunluk tut, evhamı unut!

Bir donem coğumuzun elinden gecmiştir başkasının okumasına izin vermediğimiz gunlukler. "Bugun ilkokuldan arkadaşlarımla buluştum." cumlesiyle başlayan bir gunun ozeti icimizi dokmeye yeter. Tuhaf gelebilir ancak uzmanlara gore, yaşın kac olduğuna aldırmadan gunluk tutmak evhamın onune gecebiliyor. Yersiz endişe ve kaygılarınızdan dolayı gunluk yaşantınızda aksamalar meydana geliyorsa bu konuyu onemsemelisiniz. Bunun onune gecmek icin, nefes alma ve gevşeme egzersizleri fiziksel ve duygusal anlamda rahatlamanıza imkÂn sağlıyor. Bunun yanı sıra duşunce ve duygulara odaklanıp evhama sebep olan durumların farkında olma, evhamla baş etmenizi kolaylaştırabilir. Butun bunlara rağmen yine de evhamlı bir hal sergiliyorsanız, bir uzmana başvurup gerek duyulduğu takdirde ilac ve psikoterapi desteği almanızda fayda var.

Zaman