Tatil gunleri yaklaştı. Ancak gidilen seyahatler sağlık acısından bazı riskleri ortaya cıkarabiliyor. Uzmanlar, tatilimizin zehir olmaması icin seyahat oncesinde bir takım tedbirler almamız gerektiğini belirtiyor.
tatil sırasında meydana gelen hastalıklar ve alınma gereken onlemlerle ilgili bilgiler veren Anadolu Sağlık Merkezi’nden Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Dr. Elif Hakko, riskleri belirleyen en onemli faktorun gidilecek ulke ve o ulke icinde de ozellikle gezilecek yerler (kırsal, kentsel alan) olduğunu soyluyor. Seyahatin amacının da onemli olduğunu belirten Hakko, "İş seyahalarinde risk daha azken, turistik gezilerde risk artar. Konaklanacak yer ve şartları onemli riskler taşır. Orneğin bu bir son derece iyi şartları olan bir otel olabileceği gibi doğayla icice bir kamp da olabilir, bu iki yer arasında risk aynı olmayacaktır" diyor. Bolgeye gidilecek mevsim, zaman ve kalınacak surenin de cok onemli olduğunu vurgulayan Hakko, bazı hastalıkların yazın bazılarının ise kışın daha sık gorulduğunu soyluyor. Dr. Elif Hakko, buna ornek olarak, sıtmayla sıcak aylarda daha sık karşılaşılırken, grip ile kış aylarında daha sık karşılaşıldığını aktarıyor. Seyahat edecek kişinin yaşının da onemine dikkat ceken Hakko, şu bilgileri veriyor: "Bebekler, cocuklar ve yaşlılar seyahatler sırasında edinilen enfeksiyonlara daha acıktırlar. Kronik hastalığı olan kişiler (şeker, kalp, kanser gibi) de daha rsikli gruba dahildirler. Aynı şekilde gebe kadınlar da diğer kişilere gore daha fazla risk taşırlar. Seyahata cıkacak kişinin duzenli kullandığı ilaclar varsa onlar da seyahatten once gozden gecirilmelidir. Kişi seyahat ettiği ulkede sağlık hizmetlerinden yeterince yararlanamayabilir eksik ilaclarını temin etmede zorlanabilir bu nedenle duzenli kullandığı ilacları yanında bulundurmalıdır. Bu seyahat uzun surecekse gitmeden once mutlaka sağlık kontrolunden gecmelidir. Hekimin ayrıca kişinin aşı durumunu gideceği ulkede aşıyla korunabilecek hastalıklar acısından gozden gecirmesi gerekir. Eksik aşılar varsa gitmeden once tamamlanır. Kişinin alerjileri varsa onlara karşı onlemler alınır, uzak durması gerekenler gozden gecirilir. Alerjisi olan ilaclar bir liste haline getirilerek yanında bulunmasında yarar vardır. Tum bunların yanında seyahatin maliyeti de aslında onem taşımaktadır, seyahat sırasında sağlık hizmelerinden yararlanabilme ve ilacları temin edebilme de hızlı tanı ve tedaviye yardımcı olur."

Seyahatlerde En Sık Karşılaşılan Enfeksiyonlar

Dr. Elif Hakko'nun verdiği bilgilere gore, enfeksiyonlar seyahat edilen bolgeden bolgeye değişiklik gosteriyor. Ancak buna rağmen seyahatle ilişkili enfeksiyon deyince akla gelen en sık enfeksiyonlar turist ishali, sıtma, sarı humma, kolera, hepatit A ve B, tifo, zaturre, grip...

Seyahat Oncesi Yapılması Gereken Aşılar

Aşıların secilmesi seyahat edilecek ulkeye, kişinin bağışıklık durumuna, daha once yapılmış aşılarına, eğer enfeksiyon edinilirse ciddiyetine, aşının kendisinin yapacağı yan etkilere gore yapılır. Tetanoz/difteri (10 yılda 1), kızamık aşısı ise olmayanlara yapılır. Diğer aşılar ise hepatit A, hepatit B, tifo, grip, sarı hummadır. Hastalığın yerleşik olduğu ulkelere girerken yapılması yasal olarak zorunlu olan sadece iki aşı vardır: Sarı humma ve meningokok aşıları. Hicbir ulke icin kolera aşısı gerekli değildir. Sarı humma ekvator Afrikasında ve Guney Amerika’da yerleşiktir; Hindistan ve Kuzey Afrika icin de bir olcude risk vardır. Sarı humma aşısı sadece Sağlık Bakanlığı tarafından izin ve onay verilmiş merkezlerde yapılır ve aşının yapıldığını gosteren belge, seyahat belgelerine eklenir. Sarı humma aşısı canlı aşıdır. Gebe kadınlara, bağışıklık kusuru veya direnci kıran hastalığı olanlara yapılmamalıdır.Meningokok aşısı, menenjit etkeni olan mikrobun A,C,Y ve W135 alt gruplarına etkilidir. Sahra altı Afrika ulkelerinde uzun sure kalacak olanlara onerilir. Meningokok hastalığının yerleşik olduğu bu bolge dışında, Nepal, Kenya, Tanzanya gibi daha once salgınların bildirildiği ulkelere gidecek olanlara da yapılması onerilir. Suudi Arabistan’a hacca gidecek olanlara da meningokok aşısı yapılmalıdır.


Seyahat Oncesi Cocuklar İcin Aşı Gerekir mi?

Cocukların normal aşı takvimine gore aşılanmaları aksatılmamalıdır. Erişkinler de her 10 yılda bir tetanos aşısını tekrarlatmalıdır. Boylece seyahat sırasında olabilecek yaralanmalarda guvenli bir korunma sağlanabilir.

Turist İshali Nedir?

Seyahatte gunde 2-3 kez sulu dışkılama beraberinde karın ağrısı, ateş, bulantı, kusma gibi belirtilerden herhangi birinin olması durumunda turist ishali duşunulmelidir. Gitmeden once antibiyotik verilme, ishal olma durumunda 24 saat icinde yuzde 80 iyileşme gorulur, kişi yanında ilacı bulundurmalıdır. Ancak onemli olan ishal gelişimini engellemektir. Bunu icin kişinin gittiği yerlerde yediklerine ve ictiklerine dikkat etmesi gerekir.
İshalden korunmak icin ise, eller mutlaka sık sık yıkanmalıdır. Kapalı şişelerdeki sular icilmelidir. Temizliğinden kuşku duyulan yerlerde yemek yenilmemelidir. Sokak satıcılarından yiyecek alınmamalıdır. Paketsiz acıkta yiyecekler ve deniz urunleri, pişmemiş etler, soyulmamış meyveleri soslar, salatalar gibi riskli olabilecek yiyeceklerden uzak durulmalıdır. Musluk suyu ve musluk suyundan yapılmış buzlu icecekler icilmemeli. Kaynamış su veya kapalı suyla dişler fırcalanmalıdır.

Seyahatte Kan Yoluyla Bulaşabilecek Hastalıklar

Hepatit B, C AIDS gibi hastalıklar kanla bulaşan hastalıklardır. Kan ve kan urunleri, iğneler, tıbbi aletler, diş aletleri, kazalar ve travmalar kan yoluyla bulaşan hastalıklar acısından risktir. Dovme, akupunktur, piercing de benzer riskler taşır. Bunların tek kullanımlık iğnelerle yapılması gerekir. Guvenli olmayan yerlerde yapılmamalıdır.


Cinsel Temasla Bulaşan Hastalıklara Da Dikkat!

Turistlerin yuzde 19-26’sı seyahatlerinde farklı bir partnerle seks yaptıklarını ifade ederler. Cinsel temasla bulaşan hastalıkların en onemlisi AIDS’tir bunun dışında bel soğukluğu, hepatit B, frengi ve diğerleridir. Bunlar icinde sadece aşı ile korunma sağlanan hepatit B’dir. Tek korunma yontemi ise prezavatif kullanmı olmasına rağmen kullanım oranı ise sadece yuzde 25’tir. Seks calışanları ile cinsel temas AIDS ve cinsel yolla bulaşan hastalıklar acısından risklidir. Bu nedenle prezervatif kullanılmalıdır, ancak bununla bile yuzde 3-5 yırtılma ve dokulme nedeniyle risk vardır.

Deride Oluşabilecek Hastalıklar

Mikrop taşıyan sineklerle ısırılma sırasında deri enfeksiyonları oluşması sıktır. Kirli cevrelerde iyi el temizliği şarttır. Acık yaraların kapatılması gereklidir. Dışarıda kurutulmuş camaşırlar utulenerek giyilmelidir. Tropik bolgelerde şapka ve gozluk kullanılmalıdır. Guneş kremleri deride kuruma, catlama ve yanık oluşmaması icin kullanılmalıdır. Seyahatler sırasında ayak bakımı da cok onemlidir ozellikle mantar hastalarıkları acısından dikkatli olunmalıdır, ayak kuru ve temiz tutulmalı, uygunsuz, ayağa rahatsızlık verici ayakkabılar giyilmemelidir. Ozellikle şeker hastalarının ayaklarına daha da fazla ozen gostermesi ve ayak yaralanmalarına karşı dikkatli olmaları gerekmektedir. Alerjik deri hastalıkları da onemli bir konudur ozellikle alerjilera yatkın kişiler yanlarında alerji icin kremler, haplar bulundurmalıdır.


Enfeksiyonlar Dışında Oluşabilecek Diğer Sağlık Sorunları

Arac tutması, jet lag, pıthılaşma sorunları gibi yolculuk esnasında oluşabilecek sorunlardır. Arac tutması olan kişiler icin yolculuk oncesi alabilecekleri ilaclar mevcuttur. Jet lag kıtalar arası yolculuklarda karşılaşılan bir sorundur, aradaki saat farkının yarattığı dengesizlik nedeniyle oluşur, kişinin ritmi bozulur, uykuda salgılanması gereken hormonların salgılanmamasına bağlı oluşabilir. Kişide sersemlik ve dezoriyantasyona neden olur. Buna karşı da alınacak bazı ilaclar mevcuttur. Bir diğer onemli sorun da uzun yolculuklarda uzun sureli hareketsizliğe bağlı bacaklarda oluşan pıhtılaşma sorunudur, ozellikle yaşlı, kalp veya şeker hastası kişilerde rastlanır, bu kişilere de pıthılaşmayı onleyen ilaclar verilir. Yuksek rakımlı yerlere seyahat varsa seyahatten 1 gun once ilac verilebilir, bir sorun olursa mutlaka oksijen verilemelidir.

Gebelerin Nelere Dikkat Etmesi Gerekir?

Gebeler her ilacı alamadığından ozel ilgilenilmesi gereken bir gruptur. En uygun seyahat gebeliğin 3-6. ayı arasıdır. Aşıların da bazıları gebelere uygulanamaz. Gebelerin kayak, dalma, su kayağı gibi sporları yapmaları sakıncalıdır. Sinek kovucu spreylerin sadece %20 si gebelerde kullanılabilir, secerken dikkatli olmak gereklidir. Emziren kadınların da her ilacı rahatlıkla alması soz konusu değildir. Onlar da gebeler gibi ozel grup olarak kabul edilir.


Kronik Hastalıkları Olanlar...

Şeker hastalığı, kalp hastalığı gibi surekli doktor kontrolu gerektiren bir hastalığı olanlar ise, yola cıkmadan cok once doktorlarına seyahat planı hakkında bilgi vermeli ve gerekli onlemleri almalıdır. Orneğin insulin kullananların, uzun surecek yolculuklar sırasında ve sonrasında insulin saatleri yeniden belirlenecektir. On saatten fazla surecek bir ucak yolculuğunda, orneğin Amerika’ya giderken, ne zaman insulin yapılacak? Amerika’daki saat farkı goz onune alınınca, oradaki kalış suresince insulin saati değişecek mi? Bu sorular mutlaka seyahattten cok once hasta ile doktoru arasında tartışılıp yanıtlanmalıdır.
Surekli ilac kullanmak zorunda olan hastaların, kalış suresince yeterli olacak miktarda ilacı yanlarında goturmeleri uygun olur. Gittikleri ulkede ilacı temin etmeleri guc olabilir. Turkiye’deki uygulamanın tersine, coğu ulkede recetesiz ilac almak mumkun değildir. Ayrıca, etken madde aynı olmakla beraber, ilacın ismi değişik olabilir. Fazla miktarda ilac goturulecek ise, gumruklerde bir sorun cıkmaması icin, doktordan alınmış ve gidilecek ulkenin dilinde veya ingilizce yazılmış gerekceli raporu yanlarında bulundurmaları doğru olur.

Seyahatten Dondukten Sonra...

Seyahat donuşu en cok karşılaşılan sorunlar ishal, ust solunum yolu enfeksiyonları, deri dokuntuleri, ve ateştir. Ateşli hastalık ciddiye alınması gereken bir durumdur. Sıtmaya ve hayatı tehdit edici başka bir neden bağlı olabilir. Ateş durumunda mutlaka bir enfeksiyon hastalıkları uzmanına başvurumalıdır. Seyahat sırasında edinilen bazı hastalıkların kulucka sureleri uzun olabilir. Tuberkuloz, sıtma, hepatitin belirtilerinin oluşması bazen ayları alabilir.