Diz bağı hastalıkları

Diz vucudun en buyuk ve harekette hayati onemde bir eklemdir. Dizin sabitliğini yan bağlar ve capraz bağlar sağlar.

Capraz bağlar diz ekleminin icinden uyluk(femur) ve kaval(tibia) kemiğini bağlar. Bu bağlar kısa bir halat gibi bu iki kemiği sıkıca birbirine bağlar , diz bukulurken ve duzken gerekli olan sabitliği sağlarlar. Onde bulunana on capraz bağ (ACL), arkada olana arka capraz bağ (PCL) denir.

Yan bağlar femur ve tibia kemiklerini ic ve dıştan (dış yan bağ tibianın dış arkasında bulunan fibula kemiğine yapışarak indirekt yoldan tibia’yı sabitler) birbirlerine bağlayarak sabitler. Diz ekleminin her iki yana acılmasını engeller. Aynı zamanda bu kemiklerin donme hareketlerini sabitlemede capraz bağlara destek olur.

On capraz bağ (ACL) yaralanmaları

ACL tibia’nın femur ‘a gore one kaymasını engeller.Aynı zamanda tibia’nın donme hareketini de engeller.

On capraz bağ aşağıdaki şekillerde yaralabilir;

Ani yon değiştirme, diz donmesi
Koşarken, kayarken yavaşlama
Zıplama sonrası yere inerken
Dize direkt darbe
Belirtiler

On capraz bağınız yaralandığında hemen bir ağrı hissetmeyebilirsiniz. Bununla beraber bir kopma sesi veya diz kontrolunun bozulduğunu genellikle hissedilir. 2-12 saat icinde diz şişer ve ayağa kalkıldığında ağrı olur. Ortopedist gorene kadar buz uygulaması ve bacağın yukarı kaldırılması ağrı ve şişlik gelişimini azaltır.

On capraz bağ yırtığı ile yurunurse diz kıkırdağı zedelenebilir. Ozellikle ayak sabitken vucud dondurulduğu zaman, kaval kemiği (tibia) sabit kalırken uyluk kemiği (femur) doner. Bu kıkırdak uzerinde oğutucu-yaralayıcı bir etki yapar.

Tanı

ACL yırtıklarının temel tanı ve değerlendirme yontemi muayenedir. Ceşitli muayene testleri vardır. Ozellikle operasyon kararını verdiren stabilite testleri muayene ile yapılmaktadır.

Bu tip yaralanmaları olan hastalarda başka kemik patolojilerini tesbit icin direkt rontgenler, eklem ici patolojiler icin MRG istenebilir. Nadiren bazı vakalarda artroskobik muayene gerekebilir.

Tedavi

Cerrani ve cerrahi olmayan tedavi alternatifleri vardır.

---> Cerrahi olmayan tedavi;

Tam olmayan (parsiyel) yırtıklar
Yaş veya genel olarak duşukfiziksel aktiviteleri olanlar
Stabilite testlerinde (pivot shift testi gibi) genel stabilitesi iyi durumda olan
Dizlerde cerrahi tedaviye gereksinim duyulmayabilir. Bu tur hastaların omur boyu uyluk on ve arka adelelerini (quadriceps ve hamstring) geliştirici duzenli calışma yapmaları, riskli aktivitelerde ozel dizlik kullanmaları onerilir.

---> Cerrahi tedavi;

ACL yırtığı olan aktif ve spor yapmak isteyen hastalarda gereklidir. Zaman zaman diz donmesine gelişen aktivitesi daha az olan kişiler de dize guveni geri getirmek ve kıkırdak hasarını engellemek icin onerilmektedir.

Cerrahi tedavide genellikle artroskobik olarak diz cevresindeki bir tendon (veya bir parcası) kullanılarak on capraz bağın orjinal anatomisine uygun bir rekonstriksiyon sağlanır. ACL rekostriksiyon ameliyatı sonrası yaklaşık 3 aylık ciddi bir fizik tedavi ve rehabilitasyon programı uygulanır.

Arka capraz bağ (PCL) yaralanmaları

Arka capraz bağ (PCL),ACL kadar sık yaralanmaz. PCL yaralanmaları genellikle aşırı gerilme cekilme ile olur. En sık nedeni dizin on tarafına doğru bukulmesi hareketi neden olur. Bu tur hareket yalnış bir adımla olabileceği gibi, snowbord, motosiklet, futbol gibi sporlarda daha sık oluşur.

PCL yaralanmasında diz sabitliğinde bozulma olur. Ozellikle tibia femura gore geriye doğru kayar. Bu hareket yumuşak diz eklem kıkırdağının zedelenmesine veya incelmesine neden olabilir. Bu aşınma ileri donemlerde kireclenme ile sonuclanabilir.

PCL yaralanmasında belirtiler ACL yırtıklarına benzerdir. Ancak dizde donde gibi instabilite bulguları daha nadirdir.

PCL yırtığı olan kişilerin coğu normal aktivitelerine iyi bir rehabilitasyon programı sonrası ameliyatsız donerler. PCL’in tibia’dan bir kemik parcası ile kopuğu veya rehabilitasyona rağmen kaza oncesi performansına donemeyen sporcularda operasyon gerekebilir.

Yan bağ yaralanmaları

İc yan bağdaki (MCL) kucuk tam olmayan yırtıklarda cerrahi tedavi gerekmeyebilir. Bu durumda doktorunuzun kararına gore bir bandaj veya ceşitli dizlik seceneklerinden biri kullanılabilir. Bu durumlarda gunde 2-3 kez 15-20 dakika buz uygulaması , bacağı yukarıda tutma, istirahat şişlik ve ağrının daha hızlı iyileşmesine yardımcı olmaktadır.

Yan bağ yaralanmalarının ilk gunlerinde dizdeki şişlik ve ağrı yaralanmanın ciddiyetinin muayene ile tesbitini zorlaştırabilir. Bu durumlarda doktorunuzun anestezi altında muayene veya MR tetkiki tekliflerini ciddiye almak akıllıca olur.

Dış yan bağ (LCL) ve ic yan bağın tam yırtıklarında bağın lifleri yeterince guclu iyileşmemesi dizde stabiliteyi riske atar. Ozellikle genc ve spor yapan aktif insanlarda cerrahi tedavi tercih edilir. İc ve dış yan bağ yeni yırtıklarının cerrahisi kolay bir prosedurdur ve sonucları oldukca iyidir. Cerrahi tedavi sonrası dizin eski fonksiyonlarına donmesi yoğun fizyoterapi gerektiren bir donem gerektirir.

Diz yan bağ yaralanmalarının yetersiz tedavisi sonucu oluşan dizin sabitliğinin bozulması spor yapmayı ve yuksek fiziksel aktiviteyi bozmakla kalmaz oluşan anormal hareket bicimi dizde erken kireclenme gelişmesine neden olur. Bu durumda bağın rekonstriksiyon ( yeniden oluşturma) operasyonları< gerekir. Bu operasyonlar yeni yırtık operasyonlarına gore teknik acıdan daha zor ve tam iyileşme suresi daha uzun olmakla beraber iyi ellerde iyi sonuclar vermektedir.