Antibiyotik Nedir? Antibiyotik Hakkında

Antibiyotik, herhangi bir mikroorganizma tarafından, başka bir mikroorganizmayı oldurmek veya coğalmasını durdurmak icin uretilen her turlu madde. Antibiyotik uretimi, onu ureten mikroorganizma icin selektif bir avantaj sağlar. Ornek olarak, Penicillium tarafından uretilen antibiyotikler, doğada rekabet halinde olduğu diğer mikroorganizmaların buyumesini onleyerek Penicillium'a doğal ayıklanma surecinde bir avantaj sağlar.

Etkileri
Antibiyotiklerin iki ceşidir vardır; biyosidal, mikroorganizmaları olduren antibiyotikler ve biyostatik, mikroorganizmaların buyumesini ve coğalmasını (uremesini) onleyen antibiyotikler. Her ne kadar "sadece" mikroorganizmaların (coğunlukla bakteriler, ve bazı fungi) urettiklerine "antibiyotik" tanımı verilebilse de, bugun "antibiyotik" terimi patojenlere zarar veren her turlu kimyasal icin kullanılmaya başlanmıştır. Bu yuzden, mikroorganizmalar, hayvanlar ve bitkiler tarafından doğal olarak uretilen bu tur kimyasallara "antibiyotik" demekteyiz. Aynı zamanda, doğal olarak uretilen bircok antibiyotik madde suni yollardan daha etkili olmaları icin modifiye edilmektedir. Ornek vermek gerekirse, doğal olarak uretilen penisilinler bugun kimyasal olarak modifiye edilerek daha etkili olmaları sağlanıyor. Bir başka ornekte, kloramfenikol isimli antibiyotiktir. Eskiden tamamiyle doğal yollardan elde edilen bu antibiyotik bugun tamamiyle sentetiktir.

Etki Mekanizmaları

Antibiyotikler etkili oldukları mikropların metabolik işlemlerine mudahale ederek calışırlar. Antibiyotikler mudahale ettikleri metabolik işlemlere gore spesifiktir. Bu metabolik işlemlere ornek olarak; protein sentezi, hucre ceperi sentezi, nukleik asit sentezi veya hucre zarı fonksiyonlarını verebiliriz.

Penisilin, vankomisin ve sefalosporin gibi antibiyotikler bugun en cok kullanılan antibiyotiklerdendir. Bu antibiyotiklerin hepsi bakterilerin hucre ceperlerini zayıflatırlar. Bakterilerin hucre ceperleri uzun peptidoglikan zincirlerinden oluşur. Antibiyotikler bu molekulleri bir arada tutan peptit bağlantılarının sentezini onlerler. Boylece hucre ceperleri zayıflar ve bakteri patlar (lizis). Peptidoglikandan oluşan hucre ceperleri sadece bakterilerde bulunur, hayvan hucre ceperi bulunmazken bitki hucrelerinde selulozdan oluşan hucre ceperleri bulunur. Boylece, antibiyotikler sadece bakterilere zarar verirler.


Streptomisin, eritromisin, tetrasiklin ve kloramfenikol gibi antibiyotikler ise ya protein sentezini onlerler ya da anormal proteinlerin sentezlenmesine yol acarlar. Antibiyotikler bunları bakterilerin ribozomlarına bağlanarak yaparlar. Bakteri ribozomları okaryotik ribozomlardan (insan ribozomları gibi) daha kucuk oldukları icin, bu tur antibiyotikler sadece bakterileri etkiler. Boylece bakterilerin saldırdığı canlıya zarar vermezler.

Rifampisin ve antrasiklin gibi antibiyotikler ise nukleik asit sentezine mudahale ederler. Antrasiklinler bunu DNA replikasyonunu onleyerek yaparken, rifampisin transkripsiyonu onler.

Bazı antibiyotikler ise patojenleri hucre zarlarına mudahale ederek yok ederler. Hucre zarına yapılan mudahaleler, hucre zarının yapısını değiştirerek onun bircok ozelliğini de kaybetmesine yol acar. Bu hucre sitoplazmasının hucre dışına akması gibi hucrenin yıkımıyla sonuclanacak olaylara yol acabilir.

Secicilik - Selektivite
Bugun, bakteriyel hastalıklarla savaşmakta kullanılan antibiyotikler selektif yani secicidirler. Buna karşın doğada secici olmayan bircok antibiyotik de bulunur. Secici antibiyotikler, işleyişleri (mekanizmaları) dolayısıyla sadece bakteri (mikrop) hucrelerine zarar veren antibiyotiklerdir. Yukarıda verilen antibiyotik tiplerinin hepsi secicidir. Secici olmayan antibiyotikler ise mikroba zarar verirken, mesela, insanın vucud hucrelerine de zarar verebilirler. Aynı zamanda antibiyotiklerin yan etkileri de olabilir, bir hastalığı iyileştirirken başka sorunlara yol acabilirler.

Direnc

Bilincsiz ve aşırı antibiyotik kullanımı bakterilerin kullanılan antibiyotiğe karşı direnc kazanmasına neden olabilir. Eğer mikroplar bir antibiyotiğe karşı direnc kazanırlarsa, artık o antibiyotiğin o mikroba karşı etkisi olmaz. Bu nedenle her bakteriye uygun olan antibiyotik kullanılmalıdır. Hastalığa neden olan etkenin bulunması ve bu etkene etkili olacak antibiyotiği bulmak icin bir Kultur-Antibiyogram Testi denen laboratuvar testi yapılır. Sadece etkin olduğu mikroplara karşı kullanılmalıdırlar. Grip, nezle gibi viruslerin neden olduğu hastalıklara karşı etkili değillerdir. Ateş duşurucu ya da ağrı kesici etkileri yoktur. Antibiyotikler mutlaka doktor tavsiyesiyle ve recetesine uygun olarak kullanılmalıdırlar. Bilmeden kullanılan antibiyotikler hastalığı iyileştirmezler, vucuda zarar da verebilirler.